Geleneksel Gerede Evleri

Geleneksel Gerede Evleri

Gerede’nin yerleşim sürecini milattan önce 200 yıllarından itibaren takip edebilmekteyiz.

Şehirde ayakta kalan geleneksel konutların çoğu Esentepe olarak bilinen dağın eteklerinde yer alan Kitirler ve Kabiller mahallesinde yoğunlaşmıştır. Gerede evlerinde, plan olarak iç ve orta sofa plan tipleri görülmektedir. Ahşap çatkı ve ahşap yığma inşa teknikleri uygulanmıştır. Malzeme bakımından ahşap ve taş yoğun olarak tercih edilmiştir. Süsleme açısından dış cepheler sade görünümlü iken yapıların içerisinde özellikle tavanlar, ocaklar, ahşap dolaplar ve çiçeklikler estetik görünüm sunmaktadır.

Karadeniz Bölgesinin nemli ılıman iklimi ile İç Anadolu Bölgesinin karasal iklimi arasında “geçiş iklimine sahip” bir yöredir.

 

Krateia (Gerede), 1197 yılında Anadolu Selçuklularına bağlanmıştır (İdil, 1997: 23). Şehir 1354 yılında ise Orhan Gazi dönemi komutanlarından Konuralp tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.

 

Gerede, geniş bir ormanlık alan içerisinde yer almasından dolayı ahşap, bol ve kolay ulaşılabilir malzeme olması sebebiyle evlerin ana yapım iskeleti olmak üzere birçok unsurunda yoğun olarak tercih edilmiştir. Gerede evlerinde ahşap dışında; taş, tuğla, kerpiç, metal, sac, alçı malzemeler kullanılmıştır.

 

Evlerin inşasında ana taşıyıcı unsur ahşaptır ve yapım tekniği olarak ahşap çatkı ve yığma tekniği görülmektedir. Yığma tekniği genellikle köy ve yayla evlerinde tercih edilmiştir.

 

Yapıların cephe yüzeylerinde sıvayı tutturabilmek ve sıcak-soğuk yalıtımını sağlayabilmek amacıyla bağdadi tekniğinin uygulandığı örnekler de bulunmaktadır

Gerede’de, soğuğa açık cepheler ahşap malzeme ile kaplanarak soğuğun içeriye girmesi ve ısı kaybı önlenmeye çalışılmıştır

Evlerin zemin kat inşasının tamamında veya subasman seviyesine kadar olan bölümünde taş kullanılmıştır.

…alçı malzeme yoğun olarak ocaklarda yer almaktadır.

Genellikle bahçe içerisinde bulunan evler, zemin üzerine bir veya iki katlı olarak inşa edilmiştir.

Evlere giriş hem sokak üzerinden hem de bahçe içerisinden yapılabilmektedir.

Sokak üzerinden bahçeye açılan kapılar yük arabalarının rahatlıkla girebilmesi amacıyla çift kanatlı oluşturulmuştur. Ana giriş kapıları dışındaki giriş kapıları tek kanatlı tasarlanmıştır.

Kapıların üzerinde alınlık gibi değerlendirilen enine dikdörtgen aydınlık açıklıkları mevcuttur. Aydınlık pencerelerinin üzerine ahşap kafesler veya metal çubuklar kullanılarak oluşturulan şebekeler koruyucu olarak yerleştirilmiştir.

Şehir geleneksel konutlarında pencereler, çoğunlukla düşey dikdörtgen formda ve ½ oranında tasarlanmıştır.

…zemin katlar genellikle hizmet işleri amacıyla kullanıldığında penceresiz veya pencere sayısı oldukça az ve küçük tasarlanmıştır. Ayrıca zemin katlarda yer alan ahır ve odunluk işlevi gören mekânlardan dışarıya açılma “tömek” adı verilen açıklıklar tarafından sağlanmaktadır.

 

…manzaraya açılan cephelerin yanı sıra diğer cephelerde de çıkmalara yer verilmiştir.

…balkon uygulaması pek yaygın değildir.

 

…çatı örtüsünün altında yiyecek kurutmak amacıyla pencereli çatı katı şeklinde oluşturulan örneklere rastlanmaktadır.

Şehir evlerinde beşik ve kırma çatı olmak üzere iki tip örtü sistemi görülmektedir.

…kaplama malzemesi olarak sac, alaturka ve marsilya kiremit kullanılmıştır.

Şehrin bol yağış alması sebebiyle saçaklar geniş tutulmuştur.

…zemin katta taş ve toprak döşeme uygulaması yaygındır. Diğer katlarda ise ahşap döşeme uygulanmıştır.

Şehir konutlarında ocaklar alçı malzeme ile yapılmıştır. Ocaklar, yaşmak ve bacalık bölümünden oluşmaktadır.

…ocağın iki yanına ahşap dolaplar yerleştirilmiştir.

Ahşap dolap kapaklarının kalem işi tekniğiyle süslendiği örneklerde bulunmaktadır.

 

Odalarda, kapı girişlerinin hemen yanlarında niş şeklinde çiçeklikler yer almaktadır.

Çiçekliklerin kapıların hemen yanlarına yapılmaları ise aydınlatma gereçlerinin buralara konulması ve ev halkının kolaylıkla bu gereçlere ulaşabilmesini sağlamak amacıyladır.

 

Cephelerde kafesler, parmaklıklar ve kepenkler başlıca bezeme unsurlarıdır.

 

…tavan süslemeleri yoğun bir işçilik ürünüdür. Tavanların tezyinatında geometrik desenler yoğun olarak işlenmekle beraber bitkisel motiflere de kısmen yer verilmiştir

…süslemede; ahşap, alçı ve metal malzeme kullanılmıştır.

 

Güler, Ramazan (2021), Geleneksel Gerede Evleri, AHBVÜ Edebiyat Fakültesi Dergisi, C.2, (5), s. 63-78

…