Doğu Karadeniz Bölgesi Kırsal Yerleşmelerinde Ahşap Esaslı Prefabrike Sistem Kullanımı Üzerine Bir Modelleme

Doğu Karadeniz Bölgesi Kırsal Yerleşmelerinde Ahşap Esaslı Prefabrike Sistem Kullanımı Üzerine Bir Modelleme

Bu tez, Doğu Karadeniz Bölgesi kırsal yerleşmelerindeki yöresel evlerin özelliklerini dikkate alarak ahşap prefabrike bir sistemle yeni modeller oluşturmayı hedeflemiştir.

 

Bölgede yol yapımına, sarp ve denize dik dağların oluşturduğu topografya yüzünden 1970’lerde başlanmıştır. Bu durum her türlü kültürel iletişimi en aza indirmiş; yeni malzemelerin ve yapım tekniklerinin öğrenilmesini zorlaştırmıştır

 

…yöresel evlerin oluşturduğu karakteristik doku, özellikle kontrolsüz ve kuralsız yapılaşma yüzünden bozulmaya başlamıştır.

 

Doğu Karadeniz Bölgesi genel olarak ılıman-nemli bir iklime sahiptir

Denizden iç kısımlara doğru gidildikçe nem oranının azalmasının yanında, yüksekliğin de artmasıyla ılıman iklimden serin iklime doğru bir geçiş yaşanmaktadır

 

Doğu Karadeniz Bölgesinde kıyı şeridinin genellikle çok dar, reliefin kuvvetli, yamaç eğimlerinin fazla oluşu ve doğal bitki örtüsünün gürlüğü bölge yerleşimine özellik kazandırmış ve böylece Doğu Karadeniz Bölgesi’nde “dağınık yerleşme”nin en tipik örnekleri belirmiştir / s. 4

 

Ahşap, yöresel evlerde;

1. Taşıyıcı dikme, dolgu malzemesi, iç bölme duvarları ve iç kaplamalarda,

2. Açıklık geçen her türlü döşeme kirişleriyle döşeme kaplamalarında,

3. Her türlü kapı, pencere doğramalarında,

4. Tüm çatı elemanlarında ve örtüde,

5. Her türlü sabit ve hareketli ev donatılarında, kullanılmaktadır

 

Doğu Karadeniz Bölgesi’ndeki yöresel evler genel olarak taşıyıcı sistemler açısından bir bütünlük göstermektedir, Bölgede üç farklı dış duvar sistemi kullanılmıştır. Bunlar;

• Ahşap Yığma Duvar Sistemi

• Ahşap İskeletli (Çatma) Duvar Sistemi

• Kagir Duvar Sistemi

 

Ahşap iskeletli duvarlar, yapı yüklerinin duvar bünyesindeki ahşap dikme ve kirişler aracılığı ile zemine aktarıldığı sistemlerdir. Konstrüksiyon ve görünüş olarak ahşap dolma, göz dolma ve muskalı dolma olmak üzere üç türü bulunmaktadır

 

Kâgir duvarlar, her türlü taş kullanılarak örülen moloz, kaba yonu ve ince yonu taş duvarlarla az sayıda harman tuğlasından duvarlardır. Bağlayıcıları kil veya kum + kireç harcıdır

 

Evlerin gündüz kullanılan bölümü genellikle sıkıştırılmış topraktır

Evlerin gece kullanılan bölümlerindeki döşemeler ahşaptır.

 

Yöresel evler salonlu, basit - aşhaneli, hayatlı - aşhaneli evler olmak üzere üç farklı plan tipine sahiptir

 

Salonlu evler, Tirebolu-Bulancak arasında,

Basit – aşhaneli evler, Görele (Giresun)-Yomra (Trabzon) arasında

Hayatlı - aşhaneli evler ise Trabzon’un doğu ilçelerinde izleri belirginleşmeye başlayıp Rize-Artvin illerinde

 

Hayat, ev halkının toplandığı, sohbet ettiği bir mekândır; bir şehrin meydanı gibi ev halkını bir araya getirmektedir.

 

Geleneksel ahşap iskelet yapım sisteminde her kat kendi içinde ana dikme, ara dikme, alt başlık ve üst başlık ilişkisi üzerine kurulmuştur.

 

Bölge halkı, yörelerinin mimari dokusuna, iklimine uygun olan yapılar yerine modern saydıkları yapılarda oturmayı statü göstergesi saymışlardır. Yüksek ve büyük ev, geçmişteki statü belirleyicilerden “arazi”nin yerini almıştır. Büyük teraslar ve kullanılmayan balkonlar, kolondan kolona pencereler, göz alıcı cephe renkleri… / s. 31

 

Yeni donatıların sığmadığı mekânlar büyütülürken yöre tiplerine uymayan planlar oluşmaktadır. Küçük planlı evlere yapılan ek mekânlar da plan ve dış görünümleri bozmaktadır

…Doğu Karadeniz Bölgesi’nde yöre insanının orman varlığından çeşitli yasalar yüzünden eskisi gibi yararlanamaması, yeni yapıların ahşap yerine betonarme, briket veya tuğla kullanılarak yapılmasına neden olmuştur / s. 32

 

Doğu Karadeniz Bölgesi'ndeki yöresel evlerin özelliklerinin bozulmasına neden olan olumsuz koşulları iyileştirmek için yörenin mimari dokusuna ve iklimsel özelliklerine uyan yeni tasarımlar yapmak gerekmektedir.

…

 

Yöresel evlerde mekânların büyüklükleri yeterli değildir.

Yöresel evlerde havalandırma açısından sorunları olan, basık ve havasız ahır…

Yöresel evlerin çoğunda katlar arasında iç ortamdan bağlantı bulunmamakta…

 

…evlerde ısıtma sistemleri, yiyeceklerin pişirilmesi ve daha az yaygın biçimde konuk odalarının ısıtılmasına yöneliktir. Konstrüksiyonunda çok sayıda açıklık bulunan toprak zeminli gündüz mekânlarında pişirmeye yönelik ısıtma sistemlerinden ısınma amacıyla yararlanma ancak sağlıksız biçimde olmaktadır. Yatak odalarında ise ev sahibi kullanıcı için ısıtma sistemleri düşünülmemiştir. Bu açıdan kullanıcı, en az sıcak dönemin gündüz ve gece dilimlerinde iç ortamda ısınamamaktadır.

…

Vural, Nilhan (2005), Doğu Karadeniz Bölgesi Kırsal Yerleşmelerinde Ahşap Esaslı Prefabrike Sistem Kullanımı Üzerine Bir Modelleme, Doktora Tezi, Karadeniz Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü

…