İspir Sırakonaklar Yerleşimi Kırsal Mimarisinin İncelenmesi ve Kırsal Turizm Açısından Değerlendirilmesi

İspir Sırakonaklar Yerleşimi Kırsal Mimarisinin İncelenmesi ve Kırsal Turizm Açısından Değerlendirilmesi

Kırsal nüfusun azalması; kırsal kimliği oluşturan kültürel, mimari ve doğal özelliklerin yok olma tehlikesiyle karşı karşıya kalmasına neden olmaktadır.

Sırakonaklar Köyü’nün yerleşim ve kırsal mimari özellikleri incelenerek kırsal turizm açısından potansiyelleri ortaya konulmuş…

 

İspir ilçesine bağlı alan Sırakonaklar Köyü / coğrafi ve iklimsel olarak Doğu Karadeniz Bölgesi’nin özelliklerine sahiptir. Ayrıca Doğu Karadeniz tarafıyla sırt sırta olduğu Rize ve Hemşin bölgesiyle kültürel olarak da çok yakın ilişkilidir.

En kuzeyindeki Dallıca mahallesiyle en güneyindeki Cücebağ Mahallesi arasında 8 kilometre bulunmaktadır.

 

Köyün en önemli özelliği tarihi taş konaklarıdır.

Yığma taş yapı olan konakların kapı pencere ve çatı sistemleri ahşaptır.

 

Kırsal mimari, atadan gelen bilgi birikimi ve ustalık- çıraklık ilişkisine dayalı bir oluşumdur.

 

kırsal kültürü koruma kavramı ilk kez 18.yy sonlarına doğru endüstri devrimi ile ortaya çıkmıştır.

 

Tarihi kentlerin bütüncül olarak korunmasıyula ilgili yasal süreç 1962 yılında Fransa’da çıkarılan ‘’Malraux Yasası’’ ile başlamıştır.

 

1964 / Venedik Tüzüğü

 

1971 yılında ICOMOS / yerinde koruma kavramı ortaya çıkmış

 

1977 yılında yapılan Avrupa Konseyi’nde Bölgesel Planlama İçinde Kırsal Mimari sempozyumunda kırsal mimari, tüm soyut ve somut kavramlarla bir arada alınmış ve sadece estetik değer değil aynı zamanda yaşam belleğinin kanıtı olarak değerlendirilmiştir.

 

(Türkiye’de) 1983 yılında 2863 sayılı ‘’Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kanunu’’ yürürlüğe girerek eski eser kavramı yerine ‘’kültür ve tabiat varlığı’’ kavramı gelmiştir.

 

ICOMOS Türkiye / sit alanları sınıflandırılmış ve kırsal sit kavramı tanımlanmıştır

 

Kentlerde iş olanaklarının artmasıyla yapılan göçler sonucunda kırsal mekânlar ıssızlaşmış, bunun sonucunda insan yoğunluğunun düşük olmasıyla kısıtlı olanaklar ve yetersiz hizmetler oluşmuş ve tekrar bir göçe altyapı oluşturmuştur.

 

Sırakonaklar köyü Erzurum’un İspir ilçesine bağlı 40.71863^o K, 41.20660^o D koordinatlarında yer alan bir yerleşim bölgesidir. Erzurum’a 200 km, İspir ilçesine ise 50 km uzaklıktadır.

Rakımı ortalama 1790 metredir.

kuzeyden güneye doğru akan Sırakonaklar Deresi, kuzeyden gelen Soğanlı Deresi’nin kuzeybatıdan gelen Davalı Deresiyle birleşmesiyle oluşur ve 30 kilometre sonra Çoruh Nehri’ne dökülür.

mahalleler vadiden ve vadinin batı tarafından akan Sırakonaklar Deresi karşısındaki yamaçlarda kurulmuştur

Köyün en büyük sorunlarından biri yolların yetersiz oluşudur.

 

Eski adı “Khodorchur” olan Sırakonaklar’ın eski yerleşimcileri Ermeniler olup Khodorchur ismi ilk olarak 1586’da yayınevi bilgisi “Khodyark manastırının başrahibi Lord Bishop Ovanes, Khodorchur’lu Krikor” olarak belirtilen ve adı “Khodorchur” olan bir kitapta geçmektedir.

 

Sırakonaklar köyünde geçim ağırlıkla hayvancılıktan kazanılmaktadır.

 

Konakların eğimin en alt kotuna oturan zemin katı ahır olarak inşa edilmiştir.

 

yapılar genellikle 2-3 katlı olup zemin katları ahır olarak kullanılmaktadır. Konakların hemen hemen hepsi dikdörtgen planlıdır

 

yapıların cephelerinde ahşap balkon çıkması haricinde hareketlilik yoktur.

 

Köşe taşlarının bazılarında sembol ve yazılar da bulunmaktadır / s. 81

 

Dış kapıların üzerinde semboller ya da inşa tarihi bulunantaş lento bloklar mevcut / s. 93-94

 

Sırakonaklar Köyünün Turizmi Destekleyen Yönleri:

Tarihi taş konaklar

Tarihi kilise

Kırsal yaşam olanaklar

Tahrip edilmemiş doğal çevre

Doğa sporlarına elverişlilik

Yerel ve doğal ürünler

 

Sırakonaklar Köyünün Turizmin Gelişimini Olumsuz Etkileyen Yönleri:

Ulaşım imkânlarının yetersizliği

Altyapı yetersizliği

Hizmet sektörünün yetersizliği

Yaşlı nüfus oranının fazla olması

Sosyal ve kültürel etkinlik eksikliği

…

Yalçıner, Yelda Gamze (2022), İspir Sırakonaklar Yerleşimi Kırsal Mimarisinin İncelenmesi ve Kırsal Turizm Açısından Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi, Atatürk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü

…