Kentsel Donatı Elemanlarının Yeterlilik Düzeylerinin Belirlenmesi: “Rize Örneği”

Çalışmada Rize kent merkezinde bulunan örnek alanlarındaki kentsel donatı elemanlarının (Oturma elemanları, üst örtü elemanları, aydınlatma elemanları, çöp kutuları, bitki kasaları, işaret ve bilgi levhaları, su öğeleri, toplu taşıma durakları, sanatsal objeler) kent kimliğine etkisi ve yeterlilik düzeyi araştırılması amaçlanmıştır.

…bu alanlarda yeterli düzeyde bitki varlığının olmadığı, büfelerin, durak ünitelerinin, sınırlandırma elemanlarının, çöp kutularının, işaret/bilgi levhalarının ve aydınlatma elemanlarının var oldukları ama yeterli olmadıkları anket sonuçlarına göre tespit edilmiştir.

 

Kentler, sosyal mekânlardır ve bu bağlamda hem içindeki hem de çevresindeki kullanıcılardan etkilenmektedirler.

 

Kentsel kimlik bileşenleri; Fiziksel bileşenler ve sosyal bileşenler

 

Bir kentin oluşumunu etkileyen en belirgin faktör, o kentte meydana gelen doğal çevre koşullarıdır. Kentin coğrafi konumu, topoğrafyası, iklimi, su yüzeyleri, florası vb. doğal çevre olaylarından etkilenen olguları; o kenti diğer kentlerden ayıran en önemli olgulardır.

 

Bitki örtüsü bir kentin iklim şartlarına bağımlı kalarak kendini göstermektedir.

 

Yapay çevre bileşenleri:

Yollar (Path)

Yerleşim Bölgeleri/Yapılar (District )

Sınırlar/ Kenarlar (Edge)

Odak/Düğüm Noktaları (Node)

Sembol Olmuş Elemanlar (Landmark / Belirgin İşaretler)

 

Donatı Ölçeğinde Yapay Çevre Kimlik Bileşenleri: Reklam panoları, oturma birimleri, çöp kutuları, aydınlatma elemanları vb. kent mobilyalarının kimliği yansıtabilmesi için, o kentle uyum içinde olması gerekmektedir.

 

Her kentin adını duyurma şekli ve anılma durumu farklıdır. Günümüz kentlerinin bazılarının ise adını duyurma şekli, o kente hayat veren işlevler sayesinde gerçekleşmektedir.

 

Kentsel mekanları iki başlık altında inceleyebiliriz. Bunlar özel mekanlar ve kamusal mekanlardır.

 

Kentsel Mekan Tercihlerini Etkileyen Faktörler:

Ulaşılabilirlik

Konfor

Çeşitlilik

Kent Mobilyaları

Güvenlik

Temizlik ve Bakım / s. 35

 

(Kent mobilyaları) Aydınlatma amacıyla yararlanılan aydınlatıcı elemanlar, yolların yönünü göstermek için kullanılan işaret ve bilgi verici donatılar, el yapımı olan sokak adlarının yazılı olduğu tabelalar, çeşmeler ve çeşitli oturma elemanları ilk kent mobilya örnekleridir

 

Kent içinde insanları koruma, dinlendirme, eğlendirme, bilgilendirme vb. gereksinimleri doğrultusunda tasarlanmış elemanlar “Kentsel Donatı Elemanları” ya da “Kent Mobilyası” olarak tanımlanmaktadır / s. 39

 

Kentsel donatı elemanlarının sahip olması gereken özellikler:

Bakımları kolay olmalı

İşlevsel ve ergonomik olmalı,

Fiziki özellikleri bakımından standartlara uygun olmalı,

Tasarımlar özgün, yaratıcı ve estetik olmalı,

Taşınabilir ve monte edilebilir olmalı

Hızlı bulunmalı ve kolay bir şekilde uygulanmalı,

Fizibilitesi yüksek ve kaliteli olmalı

Vandalizm akımına karşı dayanıklı olmalı

Malzeme ve işçilik seçimleri uygun olmalı,

Maliyet açısından parasal kaynaklar uygun olmalı şeklinde sıralanmaktadır / s. 45-46

 

Kentsel donatı elemanları, kent içinde yaşayan kullanıcıların ihtiyaçlarını gidererek onların hayatını kolaylaştırmaktadır. Aynı zamanda birey-toplum arasındaki etkileşimi güçlendirerek mekâna algısal ve işlevsel bir boyut kazandırmaktadır

 

Rize kent merkezinde; “Rize Meydanı”, “Kuyumcular Sokağı”, “Meydan Parkı”, ve meydanla bütünleşen iki “Ana Cadde” üzerinde bulunan kentsel donatı elemanlarının (Oturma elemanları, üst örtü elemanları, aydınlatma elemanları, çöp kutuları, çiçek/bitki kasaları, işaret ve bilgi levhaları, su ögeleri, toplu taşıma durakları, sanatsal objeler) kent kimliğine katkısının belirlenebilmesi için anket yöntemi kullanılmıştır. / s. 64

 

Rize ekonomisi, ekilebilir arazi sınırlı olmasına rağmen asıl olarak tarıma dayalıdır. Çay üretimi Rize ilinin ekonomisinin temelini oluşturur. Rize ilinde çay bitkisi dışında üretilen bitkisel ürünler, genelde evlerde tüketilmekte veya yerel pazarlarda il içi tüketime sunulmaktadır. Üretilen bu bitkisel ürünlerden çoğunlukla tarla ürünlerinden mısır, fasulye, patates; sebzelerden yaprak (kara) lahana; meyvelerden ise fındık ve mandalina olduğu görülmektedir.

 

Anket Sonuçlarının Değerlendirilmesi

Rize nasıl bir kentsel karakter göstermektedir?

%68,5’i tarım kenti olduğunu, %18,5’i turizm kenti olduğunu ve %4,2’si ise liman kenti olduğunu belirtmiştir / s. 87

 

Rize kent merkezinde aklınıza ilk gelen yer neresidir?

%39,6’sı Ziraat Botanik Çay Bahçesi, %29,1’i Kuyumcular Sokağı

 

Kent merkezine geliş amaçları

%42,3’ü yeme-içme-alışveriş yapmak

% 41,8’i her gün geldiğini, %35,7’si haftada bir gün mutlaka geldiğini belirtmiş

 

…insan yoğunluğu en fazla olan yer

% 49,5’i Ana cadde, %33’ü ise Kuyumcular Sokağı

 

…ana cadde üzerindeki binaların dış cephelerinin kentin kimliğine yakışmadığını(%85,2)

…çöp kutularının yetersiz olduğunu(%52,2), ana caddenin yeşil alan miktarı olarak yeterli olmadığını(%72,5),

 

…kentsel donatılar kent estetiği ve kimliği üzerinde oldukça etkilidir. Kentsel donatıların tasarımı, kullanımı, bakım ve onarımlarında estetik ve işlevsel değeri

ile özgünlüğü dikkate alınmalıdır. Kentsel donatıların kent kimliği ve estetik değeri için yerel yönetimlerin kendi aralarında ve kamu kurumları ile işbirliği ve donatıların hem kendi aralarında hem de mekanla bütün olarak dil birlikteliğini sağlaması önemlidir./ s. 99

…

Ekinci, Nazime (2022), Kentsel Donatı Elemanlarının Yeterlilik Düzeylerinin Belirlenmesi: “Rize Örneği,” Yüksek Lisans Tezi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Artvin

…