Kırsal Mimari Mirasın Korunması Bağlamında Konstrüksiyon, Malzeme ve Sürdürülebilirlik İlkelerinin Belgelenmesi Kastamonu Bey Köy Örneği

 

Kırsal mimari, bölgede yaşayan toplumların kültürel birikimleri ile o bölgenin coğrafi faktörlerinin yansımasıyla şekillenmiş bir mimari kimlik özelliği göstermektedir.

Bu kimliğin yapılaşma sürecinde, bilgi ve deneyimlerin usta-çırak ilişkisine dayanan bir üslupla gelecek kuşaklara aktarılmış olması etkili olmuştur.

 

İklimsel, topoğrafik ve coğrafi koşullar ile yakın çevreden elde edilen malzemelere bağlı olarak ortaya çıkan farklı çözüm arayışları, kırsal mimarinin farklı özelliklere sahip yapı tiplerinden oluşmasını sağlamaktadır.

 

Çalışma kapsamında seçilen geleneksel kırsal yapılar, Kastamonu ilinin Taşköprü ilçesine Bey köyünde bulunmaktadır.

 

Kastamonu İli ve Taşköprü İlçesinin Fiziksel, Sosyal Yapısı ve Tarihi Özellikleri

Taşköprü ilçesi, alçak alanlar, platolar ve dağlık alanlar olmak üzere 3 farklı yeryüzü şekillerinden oluşmaktadır.

Taşköprü ilçesinin iklimi yumuşak ve ılımandır.

Tarihi İpek Yolu güzergâhlarının kavşak bölgesinde yer alan Kastamonu’da, yer şekillerine bağlı olarak karayolu taşımacılığı fazla gelişmişlik göstermemektedir. Konumu deniz kıyısında bulunan ilçelerden İnebolu, Cide, Abana ve Çatalzeytin’de ise gemilerle liman taşımacılığı yapılmaktadır / s. 11

 

Kastamonu’daki nüfusun dağılışı çoğunlukla iklim ve topoğrafya şartlarına göre olmuştur.

Kuzeyde ve güneyde görülen yüksek sıradağların bulunduğu Kastamonu’da, yoğun ormanlık alanlar nüfusun bu bölgelerde azalmasına neden olmuştur.

 

Kastamonu, 1487 tarihli Tahrir Defteri’ne göre nahiye adı verilen birimlere ayrılmıştır. Bir diğer adı Kuzyaka nahiyesi olarak da bilinen sancağın 1530 yılında toplam 11 kazası vardır.

 

Kastamonu’da özellikle küçükbaş hayvanlardan tiftik keçisi, ekonomik yaşam için önemli bir kaynaktır. Ekonominin bir diğer unsuru ise orman ürünlerinin kullanımı ve ticaretidir.

 

Kastamonu ilinin özellikle Azdavay ilçesinin yapısı arıcılık için uygun bir floraya sahiptir.

 

…sarımsak, Taşköprü’nün simgesi haline gelmiştir.

 

1073 yılında Selçuklu komutanı Tutak ile birlikleri Kastamonu’ya gelen ilk Türkler olarak bilinir

 

…kent, Komnenos döneminde Dânişmendliler tarafından fethedilmiştir. 12. yüzyıl sonlarında ise Anadolu Selçuklu’nun uç beyi Emîr Hüsâmeddin Çoban’ın kurduğu Çobanoğulları Beyliği’nin idaresine girmiştir.

 

Homeros’un İlyada adlı destanında bu bölge Paphlagonia olarak adlandırılır

 

Taşköprü’de, / tarihi eserlerden en dikkat çekeni Pompeipolis Antik Kenti kalıntılarıdır

Pompeus, Paphlagonia bölgesinin yeniden örgütlenmesi için M.Ö. 64 yılında şimdiki Taşköprü ilçesinin kuzeyine, Paphlagonia’nın eyalet merkezi konumundaki Pompeipolis şehrini inşa ettirmiştir.

 

Nasrullah Cami Kastamonu ve İstanbul’da müderrislik yapmış ve Manisa, Diyarbakır gibi şehirlerde kadılıkta bulunmuş Kadı Nasrullah tarafından 16. Yüzyılın başlarında yaptırılmıştır.

 

İlçenin en önemli simgelerinden biri Gökırmak üzerine kuzey-güney doğrultusunda konumlanmış Taşköprü’dür

 

3. Bey Köyünün Fiziksel, Sosyal ve Mimari Özellikleri / s. 35 vd.

 

…yapıların büyük bir çoğunluğu tek katlı olarak inşa edilmiştir. Samanlık, depo, ahır, cami, köy konağı, kuruluk, sağlık ocağı, mandıra gibi yapılar tek katlı, geleneksel konutların çoğu 2 katlıdır.

 

…dış sofalı, iç sofalı ve aralıklı plan tipleri tespit edilmiştir. Dış ve iç sofalı plan tipleri de eyvanlı ve eyvansız olmak üzere iki şekilde oluşmaktadır. Her iki plan tipinde de sofaların eyvan olan kısmı dar bir koridor gibi gelişmiştir.

 

4. Geleneksel Mimarinin Sürdürülebilir Yapı Tasarım Kriterleri Açısından Değerlendirilmesi

 

5. Bey Köyü Kırsal Mimarisinin Sürdürülebilirlik, İşlevsellik, Ekonomi ve Erişilebilirlik Kavramları Açısından İncelenmesi / s. 113 vd.

 

6. Sonuç ve Öneriler / s. 141

Bey köyünde / zemin katlar çoğunlukla hayvanlar ve depolama işlevi için sağır bırakılmıştır.

…sofanın yerine kullanılan dar bir geçiş alanı /  bazı konutlarda sofaya bağlanan ikincil bir dolaşım alanı olarak plan tipolojisinin oluşmasında etkili olmuştur.

 

Özgün dokuyu oluşturan konutlar, birbirinin güneşini ve rüzgârını engellemeyecek şekilde konumlandırılmıştır. Köydeki sokaklar, güneybatıdan gelen hâkim rüzgârı dik kesecek şekilde oluşturulmuştur. Böylece yapılar için ısıl konfor şartlarının optimum düzeyde olması sağlanmıştır.

 

…iç sofalı ve aralıklı plan tipindeki konutlarda oda düzeni, ısının mekân içinde kalmasını sağlamıştır. Konutlarda mekân organizasyonu yapılırken ısıya daha az ihtiyacı olan ıslak hacimler, ambar, sütlük gibi mekânlar kuzey yönlerine, yaşam alanları olan odalar hem kuzey hem de güney yönlerine, sofalar ise güneybatıdan gelen hâkim rüzgâr yönüne doğru konumlandırılmıştır.

 

Bey köyü evlerinin güney cephelerine, diğer cephelere oranla daha fazla pencere yerleştirilmesiyle kış aylarında ısıtma için gereken enerji miktarı azaltılmıştır. Yaz aylarında ise güneşten korunmak için pencerelerde ahşap kepenkler tespit edilmiştir.

 

…çoğu konutta, ocağın her iki yanında yüklük ve gusülhanenin olduğu ocak-gusülhane-yüklük üçlü düzeni tespit edilmiştir.

 

…

Halı Kabataş, Feyza (2021), Kırsal Mimari Mirasın Korunması Bağlamında Konstrüksiyon, Malzeme ve Sürdürülebilirlik İlkelerinin Belgelenmesi Kastamonu Bey Köy Örneği, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara