Kırzıoğlu Mehmet Fahrettin - Hemşin Bölgesi ve Barkal (Bulgar) Dağları

Hemşin Bölgesi ve Barkal (Bulgar) Dağları

Hemşin Dergisi, Sayı: 7, Haziran 1954 (s. S1-4)

Anadolumuzun Çoruk boyu ile Çoruk - Karadeniz arasındaki yerleri çok balkanlık (at - araba işlemez) ve ormanlık olduğundan, Eskiçağ ile Ortaçağ tarihine ait çok mühim kavmi ve lisanî hususiyetler ile folklor varlıklarını muhafaza etmektedir.

Türkiye’de de Türk âlim ve araştırıcıları —Anadolunun birçok yerleri gibi— henüz bu bölgeleri de tarih, antropoloji, etnografya ve folklor bakımlarından tetkik etmiş değillerdir.

Çoruk boyu ile Karadeniz bölgesini ayıran (…) Rize dağları (…) Selçuklulardan öne esinden beri “BARKAR / BARKHAL” adiyle tanınmaktadır.

Bu mühim yer adı, Milâttan önceki ikinci asır sonlarında Kafkaslar kuzeyinden Dağıstan bölgesinden gelen "Bulgar" Türklerinden Çoruk boylarına yerleşen bir koldan kalmadır.

"Hemşen/Hemşin" bölgesi halkının hepsi koyu sünnî (Hanefî) müslüman olup, gregoryen hıristiyan mezhebindeki Eski-Oğuzlar'ın yazı dilinin bozuk bir lehçesiyle görüşürler.

“Hemşenli”ler arasında bugün de yaşamakta olan eski bir an’aneye göre, bunların ataları Barkal dağları kuzeyindeki Hemşen bölgesine, güneydoğudaki Erzurum çevresinden gelmiştir.

VII. Asır müellifi Hovhannes Mamıkonyan’ın yazdığı "Daron (Muş bölgesi) Tarihi"nin sonundaki "İlâve" bölümünde (…) "Hemşen/Hemşin" isminin nereden geldiği, çağdaş kaynak haberi olarak bildirilmektedir.

İran Şahı Sasanlı II. Hüsrev Perviz (590 - 628) ile Rum (Bizans) kayseri Herakliyus (610-641) arasında geçen çok yıkıcı savaşlar sırasında (…) (Revan güneyinde ve Aras solundaki) Divin şehrinde Mamıkonlu (Karakoyunlu) ilbeğlerinden Diran Beğ vazife başında bulunuyordu.  

Aşağı-Çoruk ve Kür boylarında ise Vaştiyan Beğ ilbeği, idi. 627 - 628 yıllarında Vaştıyan Beğ ile Diran Beğ rekabet halindeydiler.

Dampur’u yurt edinmiş olan Vaştiyan Beğ’in yeğeni HAMAM, Diran Beğ ile dostluk kurunca Vaştiyan Beğ, Dampur’u yıktı.

Yıkık ve ıssız yurduna dönen HAMAM Beg bu şehri yeniden şenlendirerek ve ahali yerleştirerek kendi adıyla buraya "HAMAM-A-ŞEN" (= Hamam’ın şenlendirdiği, Hamam-âbâd) adını verdi.

…