Richard Andree - Ethnographische Parallelen und Vergleiche
Kitap olguların tespiti ve tasnifi açısından değerli fakat olgular arasında ilişki kurmaya yönelik hiçbir teori geliştirmiyor, bunu denemiyor bile. Halbuki paralel ve karşılaştırma sözcükleri tam da bunu yapmalıydı…
Animizmin geniş alanında / ruhun bedeni terk etmesi ve
geçici olarak yurt dışına çıkmasıyla hastalıklar ortaya çıkabilir
…ilkel halklar arasında da; Akıl hastalığının nedeni
konusunda da oldukça yaygın olan bir diğer görüş ise, akıl hastasının ruhunun
buradan göç ederek hastalığa neden olduğudur.
Rus halkı çok eski zamanlardan beri ve hatta şimdi bile
kutsallık konusunda bir üne sahiptir ve onlara duyulan bu saygı o kadar
büyüktür ki, bu tür akıl hastası insanlar ülkenin siyasi durumuna defalarca
başarılı bir şekilde müdahale edebilmişlerdir. Korkunç İvan, Pskov şehrini yok
etmek istediğinde, bir aziz ve peygamber olarak saygı duyulan Nirnla isimli
deli bir adam yanına yaklaşarak ona seslendi: Ivashke, Ivashke, ne zamana kadar
masumca Hıristiyan kanı dökeceksin?
Sempati Büyüsü
Almanya'da, bir insanın üzerinde çıplak ayakla durduğu bir
çim parçasını kesip sobanın veya fırının arkasında kurumaya bırakırsanız, o
kişinin de kuruyup telef olacağına dair yaygın bir batıl inanış vardır.
Mecklenburg batıl inancına göre, bir hırsızın ayak izine
çakılan tabut çivileri onun ölümüne neden olur.
Bir Wendish kızının sevgilisi sadakatsizse, bir koyun yüreği
satın almalı, içini iğnelerle doldurmalı ve kaynatmalıdır. Aşk kaynadığı kadar
çabuk geri döner.
Bir hırsızlık işlenmişse ve failin izi hala oradaysa, ayak
izleri (yani toprak) bir çuvala konulup dumanın içine asılır. Hırsız o zaman
sefil bir şekilde ölmek zorunda kalacak.
Gübreye atılan kesilmiş saçlar kafa hastalıklarına neden
olur.
İskoçya'da bir zamanlar saç ve tırnak kırpıntıları, kötü
niyetli bir kişinin onları toprağa gömmemesi için dikkatlice yakılırdı.
Chiloe adasının (Güneybatı Amerika) yerlisi, bir düşmanın
saçından bir tutamı kesmişse veya saçının bir kısmını başka bir şekilde elde
etmişse, bu, ne kadar uzakta olursa olsun ona zarar vermesi için yeterlidir.
Görüntü Ruhu Çalar
Büyülü güçlere sahip olan ve fotoğrafı ele geçiren bazı kötü
niyetli kişiler, onu orijinalin zararına kullandı.
Genç bir kızı canlandırırken annesi bunun onun ömrünü
kısaltmasından çok korkuyordu.
Ağaç ve Adam
Dağıstan'daki Tatarlar arasında hiç kimsenin yüz meyve ağacı
dikmeden evlenmesine izin verilmiyordu.
Malakka'daki Malaylar ayrıca bir çocuğun doğumunda bir
hindistancevizi ağacı dikerler; bu, doğduğunda dikilen kişinin yaşının bir
ölçüsü olarak kabul edilir.
Ağaç, tüm bu halklar tarafından yaşın bir göstergesi olarak
görülüyor.
Gabon'da / Aynı gün iki çocuk doğarsa, aynı türden iki ağaç
dikiyorlar ve etraflarında dans ediyorlar. Çocukların hayatları artık o
ağaçlara bağlı ve eğer biri ölürse ya da kökünden sökülürse, söz konusu çocuğun
yakında öleceği kesindir.
Ölü Para
Charon'un Hades'e geçişi için feribot parası ölü adamın
ağzına yerleştirildi. Bu gelenek sadece günümüz Yunanistan'ında korunmakla
kalmıyor, aynı zamanda çok daha yaygın.
Gümüş bir yüzük takmıyorsa, cesedin öleceği evden ayrılmadan
önce ağzına bir para veya başka bir para parçası konulması Arnavutlar arasında
adettendir.
Transilvanya'daki Romenler için cennetin krallığına giden
yol, yol ve köprü geçiş ücretleri ile döşenmiştir; Bu nedenle ölen kişinin
eline (Mediaş'ta) veya dilinin altına, yastığının altına veya saçına örülmüş
bir parça para verilerek mezara götürülür
Doğu Hindistan'ın Nilgiri Dağları'nda bir Badaga ölmek üzereyken,
küçük bir altın parçası (birianhana) domuz yağına batırılır ve yutulmak üzere
dudaklarının arasına yerleştirilir; Artık bunu yapamazsa koluna bağlanacak. Bu
altın parçanın diğer dünyaya seyahat masraflarını karşılaması amaçlanıyor ve
küçük para parçası, gezginleri, onlara göre ölüm vadisini görünmez dünyadan
ayıran "ip köprü" üzerinden güvenli bir şekilde geçirmeye yetiyor.
Yıldırım
İster Avrupa'da, ister Asya'da, ister Afrika'da, ister
Amerika'da olsun, dünyamızın neresinde tarih öncesi taş aletler bulunursa
bulunsun, insanların gözünde bunlar, bazen en ince ayrıntısına kadar neredeyse
aynı fikirle ilişkilendirilir.
Meteor taşlarının düşmesi aslında bu tür fikirlerin ortaya
çıkmasına neden oldu. Ancak insanlar her yerde taş aletlerin yıldırım tarafından
yaratıldığına inanırlar; bunların yıldırım çarpması olduğuna ve gök
gürültüsünün de yere çarpan taş baltadan kaynaklandığına inanırlar. Yerin
derinliklerine inen “yıldırımın” belli bir süre (7 gün, 7 hafta, 7 yıl) içinde
yavaş yavaş tekrar yeryüzüne çıktığı inancını her yerde buluyoruz.
HAPPELİUS “Kama,” diyor, “buharlarla havaya çekilen ve orada
taşlaşan ruhun gücüyle sertleşip sert bir taşa dönüşen maddeden doğar.
Almanya'da taş aletlerin büyülü gücüne olan inanç nispeten
eskidir.
Donar, Orta Yüksek Almanca'da schürestein veya schawerstein
olarak adlandırılan ve yine taş çekiçlerde bulunan kama şeklindeki taşları
gökten aşağıya attı. Şu anki popüler isimleri gök gürültüsü baltası, gök
gürültüsü taşı, yıldırım, dağ rahmi, ışın taşı, şeytanın parmağıdır ve
Belemnitler müdahale eder. Bulutlardan gelen şimşeklerle bir kilise kulesi
kadar, başka yörelerde söylendiği gibi yedi kulaç kadar derinliğe inerler.
Ancak gök gürledikçe kama yeryüzüne yaklaşmaya başlar ve yedi yıl sonra tekrar
zirveye ulaşır (tıpkı Donar'ın attığı çekici Miölnir'in her zaman eline geri
dönmesi gibi). Gerçek bir yıldırımı, fırtına başlar başlamaz terlemeye
başlamasından anlayabilirsiniz. Saklandığı ev yıldırım çarpmasından korunur,
aynı zamanda sizi görünmez yapma özelliğine de sahiptir ve etkilenen bölgeye
sürdüğünüzde gülleri, iltihapları, krampları iyileştirir.'
Doğu Prusya'da ineklerin “büyülü sütleri varsa” taş balta
deliğinden sağıldığını belirtmek gerekir. ”
Gök gürültülü sağanak yağışlar artıyorsa ve darbeler giderek
yaklaşıyorsa, parmağınızı taş çekicin deliğine sokar, üç kez çevirip odanın
kapısına şiddetle fırlatırsınız; o zaman ev yıldırım çarpmasından korunacaktır.
İnek az süt veriyorsa meme taşla ovulur; İnsanlarda veya
atlarda bulunan siğiller, güneş doğmadan önce taşla ovulduğunda kaybolur;
Guatra karşı yardımcı olur ve muska olarak kullanıldığında her türlü zarara
karşı korur.
Polonya'da, yeni inşa edilen bir evin eşiğinin altına, evi
yıldırım çarpmasından korumak için yıldırımların (burada çakmaktaşından yapılmış
takozlar) yerleştirildiğine dair bir batıl inanç vardır.
(Estonyalılar) ilk kez gök gürültüsünü duyduklarında, bir
taş alıp üç kez kafalarına vururlar ve aynı yıl içinde tüm büyük acılardan
kurtulurlar.
Antik Romalıların karşılaştığı taş aletlere gemmae
cerauniae, betuli, glossopetrae adı veriliyordu ve gökten düşen yıldırım
oluşumları olarak görülüyordu.
…halk, Burma'da bulunan gnays benzeri kayalardan yapılmış
eski taş aletlere Mogio adını veriyor, bunları yıldırımla ilişkilendiriyor ve
yıldırım olarak görüyor.
Malaylar, yerde buldukları taş baltalara batu gontur, şimşek
taşları diyorlar ve bunların gök gürültüsünden geldiğine inanıyorlar.
Çinlilerin eski taş aletlere yıldırım, şimşek hediyesi
olarak baktıkları ve onlara çok değer verdikleri İmparator Kanghi'nin (17.
yüzyıl) ansiklopedisindeki bir pasajdan anlaşılmaktadır.
Japonya'da bulunan ve şekil olarak Avrupa'dakilere çok
benzeyen eski taş baltalara halk, yıldırım anlamına gelen Rai fu seki veya
gökyüzünün koruyucusu Tengu'nun savaş baltası Tengu no masakari adını veriyor.
Japonya'da yıldırımlara, tilki uçakları (kitsune no kanna) ve tilki baltaları
(kitsune no nomi) adı verilen başka türde eski taş aletler eklenir; bunlar
Japonların popüler inanışına göre şeytanın aygıtlarıdır.
Avcılık Batıl İnançları
Bir avcının, vursa bile avlanmamasını istiyorsanız, ölünün
elinden bir makas alın, bir ucunu kapı direğine veya bir ağaca saplayın,
sapından avcıya bakın ve "Bu yardımcı olacaktır" deyin. O zaman
hiçbir şey alamaz. Ancak avcı, tüfeğini üç kez bacaklarının arasından çapraz
şekilde geçirip "Bu işe yarar" deyip havaya ateş ederse, bu büyüyü
zararsız hale getirebilir.
Bir silahı tamir etmek istiyorsanız, başka bir silahla
öldürülen bir tavşanın kanını alıp bunu silahın namlusuna sürmeniz gerekiyor. Artık
vuracağınızdan emin olabilirsiniz.
Bir parça eski peynir yerseniz ve o kokulu nefesi silahın
namlusuna çekerseniz, bozulur ve onunla hiçbir şey ateşlenmez. Silahı tekrar
kullanılabilir hale getirmek istiyorsanız, yeni öldürülmüş bir kurbağayı namluya
itmeniz gerekir.
Avlanmaya ya da balık tutmaya giden birine iyi şanslar
dilemek ikisini de başarısızlığa uğratır. Bir avcı ava gider ve bir kadınla
tanışırsa, evde kalması daha iyi olur çünkü hiçbir av hayvanını öldürmez.
Abhaz avcısı Kafkasya'daki av yolunda birisiyle karşılaşırsa
şans ondan yana değildir ve bunun sorumlusu karşıdaki kişidir. Bu etkiyi felce
uğratmak için güçlü bir karşı büyü yaratması gerekiyor; Kişinin saçını veya
elbisesinden bir parça alıp ateşe atar ve üzerinden üç kez atlar.
Hadramut Bedevileri, avlanma şansı kazanmak için,
avladıkları her hayvanın derisinden bir parçayı tüfeklerinin dipçiklerine
gererler.
Solomon Adalılar bir balık yakaladıklarında ondan bir parça
et alıp başlarına, kollarına, ellerine, ayaklarına ve dizlerine dokundururlar.
Bu şekilde yetenekli balıkçılar haline gelirler.
Duygu İfadeleri ve Jestler
Şaşkınlık ve şaşkınlık, kaşların kaldırılması ve ağzın
açılmasıyla ifade edilir
İğrenme ve küçümseme, ağız ve burun çevresinde yapılan
hareketlerle, özellikle ağzın bir köşesinin kaldırılmasıyla ifade edilir.
Yeni Zelanda'daki Maoriler arasında dil çıkarmak, düşmana
hakarettir.
Avuç içi ile rakibin sırtına vurmak da bir aşağılama
işaretidir
…yemeği reddeden küçük bir çocuk başını yana çevirir, oysa
yemeği kabul ederken başının aşağı ve öne doğru hareketi yeterlidir. İşte
burada onaylamanın ve olumsuzlamanın doğuştan gelen, özgün bir yolu var. Kör ve
sağır insanlar ve aptallar da olumlu bir baş sallamayla "evet"i,
olumsuz bir baş sallamayla "hayır"ı belirtirler.
Suriyeli Araplar / Evet derken başlarını sallıyorlar; Hayır
demek istiyorsa başını yukarı kaldırıp dilini tıklatır…
Maoriler / onaylarını ifade etmek için çenelerini
kaldırırlar ve başlarını aşağıdan yukarıya doğru kaldırırlar.
İlkel halklar arasında çizim
Neredeyse her yerde bu tür görüntülerin üretiminde erkekler
yer alıyor; kadın cinsiyeti arka planda kalıyor.
Nerede / bir çizim varsa, taklitçi hemen ikincisini ekler ve
böylece (her yer) çizimler ve isimlerle kaplanır.
(Çizimler/resimler taklit edilir çünkü çizimlerin
kendileri de taklittir)
Sahiplik İşaretleri
…mülkiyet işaretleri / imza…
Oyunlar
Çocukların ilk oyuncağı çıngırak…
Dünyanın hiçbir ülkesinde uçurtma uçurma, gençler ve
yaşlılar arasında Çin'deki kadar popüler değil.
(Avusturalya ve Çin’de) …göz keskinleştirme oyunu…
Top oyunları. Fiziksel gücü ve çevikliği en çok geliştiren
oyunlardan biri
Masa oyunları, temelde fiziksel güç ve çevikliği
geliştirmeye yönelik oyunlar
Maskeler
(Çin) Balkabağı kasesi, hatta onun uygun bir yere konulan
resmi, onun için kötü etkilerden korunmanın kesin bir yoludur
Seylan'daki Sinhalalıların korktuğu iblislere Yakkalar denir
Aztekler her sekiz yılda bir, Atamalqualitzli adını
verdikleri ekmek ve su festivalini ana etkinlik olan maskeli dansla kutlarlardı.
…maskeleme ve yüz boyamanın ilk kez ortaya çıktığı söylenen
Dionysos şenlikleri
Sünnet
…dünyanın her yerine yayılmış olan ve hiçbir şekilde belli
bir kavme özgü olmayan geleneklerden biridir.
Milletlerin Kokusu
…milletlerin kokusu, ırksal özelliklerden biridir
…insanoğlunun çok özel karakterini gösteren kendine has ten
kokusu, hiçbir şekilde kaybolmaz
(Zenci kokusu)
…etraflarına güçlü pırasa kokusunu anımsatan bir atmosfer
yayan Çinliler
Burun Selamlaması
Buna aynı zamanda burun öpücüğü veya burun ovma da denir,
İnsanların kendine özgü bir kokusu olduğu gibi, her bireyin
de kendi nefesi vardır ve bu, arkadaşının ya da sevilen varlığın bir parçasını
özümsemek için, sanki burundan selamlama yoluyla arkadaşından aldığı şeydir.
Hindistan / ağızlarını ve burunlarını yanaklarına koyuyorlar
ve güçlü bir şekilde nefes alıyorlar.
“Bana bir öpücük ver” yerine “bana bir koku ver” diyorlar.
Kavrama Organı Olarak Ayak Kullanmak
…ip cambazı…
Albinolar
Kızıl Saç
Gabon'da saçları, kaşları ve kirpikleri açık kırmızı olan,
çok koyu tenli, safkan siyah insanlar gördüm.
Altın sarısı ve kırmızımsı saçlar hem Keltlere hem de Cermen
halkına atfedilir.
…
22/01/2025
Andree, Richard (1889), Ethnographische Parallelen und
Vergleiche: neue Folge, Verlag von Veit & Comp, Leipzig
