Heidegger ve Teoloji

Ahmet Demirhan - Heidegger ve Teoloji

Önsöz

Fenomenoloji ve teoloji (…) düşünceyi teolojinin üstüne yerleştirir ve teolojiyi pozitif bir bilim olarak değerlendirir.

Metafiziğin onto-teo-lojik inşası…

…metafiziği, bir üçleme temelinde (...) ontoloji, teoloji ve lojik temelinde zeminlenmiş ve bu haliyle Varlığa dair soruyu o en basit ve en şaşırtıcı soruyu unutturmuş olan bir girişim olarak ele alır.

Heidegger, Dasein’ı diğer varlıklardan ayıran özelliklerden olarak, onun imkân sahibi varlık olmasını gösterir.

Aporia ise imkân ile imkânsızlık arasındaki sınırdır…

1. Kısım

Heidegger’in Teolojiyi ve Metafiziği Yorumlaması

Martin Heidegger – Fenomenoloji ve Teoloji

Felsefe, dünyanın ve hayatın vahiyden uzak ve inançtan bağısız olan yorumudur.

Teoloji de, dünyanın ve hayatın akaidi olarak anlaşılması(dır).

Teoloji pozitif bir bilimdir ve bu nedenle, haddi zatında, felsefeden mutlak olarak farklıdır.

Teoloji, Hıristiyanlık gibi bir şeyi başlangıçta olası kılan şey neyse onun bilgisidir. (s. 37)

Etimoloji olarak teoloji, Tanrı bilim…

Ancak Tanrı, hiçbir biçimde teolojinin araştırma nesnesi değildir. Teoloji, Tanrı hakkındaki spekülatif bilgi değildir. (s. 42)

Martin Heidegger – Metafiziğin Onto-Teo-Lojik İnşası

Hegel için, düşünmenin meselesi şudur, düşünme-dir. (idea, ide)

Yalnızca mutlak idea Varlık’tır.

Hegel için, düşünmenin meselesi, mutlak kavram olarak ideadır. Bizim için, asli bir tarzda formüle edilmiş olarak, düşünmenin meselesi, farklılık olarak farklılıktır.

(düşünürlerin düşündüğünün mutlak düşüncenin evrelerinden biri olarak okunması, Hegel’in felsefe tarihi okuması)

Hegel için, önceki felsefe tarihiyle söyleşisi, Aufhebung niteliğine sahiptir. (Aufhebung / bir şeyin muhafaza edilerek aşılması)

Bizim için, düşünce tarihiyle söyleşinin niteliği (…) geriye adımdır.

…geriye adım, metafizikten metafiziğin temel doğasına hareket eder.

Varlık hep ve her zaman yazgı olarak konuşur.

Şimdi varlayan şey, modern teknolojinin etken doğasının tahakkümü tarafından belirginleşir. Bu tahakküm, kendisini, hayatın bütün alanlarında (…) zaten gösteriyor. (s. 54)

…biz bilimin başlangıcıyla uğraşıyoruz. Eğer bilim Tanrı ile başlıyorsa, bu durumda o Tanrının bilimidir: teolojidir.

…benim başlangıç dersim olan What is Metaphysics?, metafiziği haddi zatında ve bütün olarak varlıklar hakkındaki sorgulama olarak tanımlar.

Metafizik, onto-teo-lojidir.

Hegel Varlığı düşünür.

En uygun felsefeye, onto-teo-loji değil de, Mantık Bilimi adını verir.

İdea, düşünme, açıkçası ve antik adetlere göre, mantığın konusudur.

Varlık kendisini düşünce olarak nasıl sunmaya başlayabilir? (s. 57)

Varlık kendisini düşünce olarak tezahür ettirir. Bu şu anlama gelir: Varlıkların Varlığı, kendisini, kendisine zemin veren ve kendisini değerlendiren zemin olarak açığa çıkarır. Zemin, varlıkların temel doğasıyla ratio, varlıkların toplanması (gather) ve onların oluşması anlamında Logos’tur.

Varlıklar her zaman ve her yerde Varlık’ın varlıklarıdır.

Bu nedenle Varlığı, yalnızca varlıklarla farklılığı içinde düşündüğümüzde ve varlıkları da, Varlık’la farklılıklarında düşündüğümüzde tam olarak düşünürüz. (s. 60)

Metafizik haddi zatında varlıkları bir bütün olarak düşündüğü için (…)

Metafizik varlıkları haddi zatında bütün varlıklar için ortak olan zemin açısından düşündüğü zaman, bu durumda onun mantığı (lojik’i) onto-lojik’tir. Metafizik haddi zatında varlıkları bir bütün olarak, her şeyin sebebini izah eden en yüce varlık açısından düşündüğü zaman, bu durumda onun mantığı (lojik’i) teo-lojik’tir.

Causa sui, felsefenin tanrısı için en iyi isimdir.

Causa sui olarak tanrıyı, felsefenin tanrısını terketmek zorunda olan tanrı-sız düşünce, bu nedenle, belki de ilahi Tanrı’ya daha yakındır.

(Varlığı düşünmenin önündeki engeller: Metafizik, modern teknoloji)

Bu nedenle geriye adım, bizzat tamamlanmamış olarak kalacaktır. (s. 67)

2. Kısım

Heidegger’in Teknolojik Kökenleri

Brian D. Ingraffia – Heidegger’in Unutuşu: Kitab-ı Mukaddes Teolojisinden Temel Ontolojiye

Amacım, Heidegger’in Hıristiyan teolojide kullanılmasının düzeltilmesi gereken vahim bir hata olduğunu göstermektir.

Nietzsche’nin Hıristiyan karşıtı ateizminin etkisi altında Hırtistiyanlığa inancını terk etmiştir.

Heidegger (…) otantikliği, kişinin nefsini elinde bulundurması; nefsinin emrettiklerini takip etmesi anlamına geldiğini beyan eder.

Heidegger için (…) kendini kendi elinde bulunduruşun ışığında yaşayanlar, otantik olarak parousiayla ilişkilendirilir.

Otantik olmayış, gündelik egoizmin yoğunlaşmasıdır; otantiklik, bu egoizmin azaltılmasıdır.

Being and Time’da otantik olmayış, kendi nefsi tarafından değil de başkası tarafından kontrol edilen birine işaret eder.

Paul, can ile bedeni, deruni ile zahiri insanı değil, kendi varlığıyla yaşayanlar ile Tanrı için yaşayanlar arasında bir ayrım yapar. Heidegger’in otantik ile otantik olmayan varoluş ayrımıyla karşılaştırılması gereken nokta burasıdır. (s. 103)

3. Kısım

Heidegger, Onto-Teoloji ve Tanrı

John Peacocke – Heidegger ve Onto-Teoloji Sorunu

Heidegger, düşünmenin, yalnızca, yüzyıllardır kutsanılan aklın, düşüncenin hayli dik başlı bir danışmanı olduğunu anladığımız zaman başladığını iddia eder.

Heidegger için Batı metafiziği, en kamil halini, Nietzsche’de bulur. Heidegger’e göre Nietzsche, tamamlanmış nihilizm çağını ve bunun sonucunda yeryüzünün teknotratik yolla zillete düşmesini haber vermiştir bize. Descartes’tan beri ilk felsefe olarak düşünülen metafizik, Heidegger’in elinde onto-teoloji olmuştur.

Varlığın unutuluşu meydandadır. Biz ölümlüler, artık hayrete düşmüyoruz.

Heidegger’in Batı metafiziği (…) başladığından beri, ziyadesiyle hem ontoloji hem de teoloji olmuştur.

Teoloji neye ihtiyaç duyar?

Teoloji yoluyla, bütün varlıklar için yaratıcı muhafaza edici zemin olarak Tanrıdan söz etmeye (…) bir Logos sağlamaya çağrılırız.

Varlığın çağrısını işiten bir düşünme, çağrının gelmesine şükranlarını sunar ve ait olarak ve itaat ederek o çağrıya has kılınır.

…Tanrının ölümünün sonucu olarak tanrısız düşünce (…) daha fazla olarak Tanrı olasılığına açık görünür.

Jeff Owen Prudhomme – Mutlak Tanrı’nın Geçip Gitmesi

Heidegger’de Modernliğin Teknolojik Değerlendirilişi

Beitrage zur Philosophie (ya da felsefe üzerine denemeler)

Son, en derin başlangıçtır.

Son Tanrı, tanrılığın bütün olasılıklarının biraraya toplanması anlamında Tanrı’nın Tanrı’sıdır.

Hans Georg Gadamer – Martin Heidegger ve Marburg Teolojisi

Nichomachean Ethics: 1149b / Lethe tes men toautps ekeos estin, phroneseos de ouks estin.

İşte bu bilinçtir.

4. Kısım

Bir Eleştiri

Hans Jones – Heidegger ve Teoloji

Bilim ve metafiziğin dili nesnelleştirici bir söylemken, temel düşünmenin dili şükran niteliğine sahiptir.

Varoluş temelde linguistiktir.

İnancımızın konuşma yeteneği…

Yalnızca varlığın hakikatinden kutsal olanın özü düşünülebilir. Yalnızca kutsal olanın ışığında ilahiliğin özü düşünülebilir. Yalnızca ilahiliğin özünün ışığında Tanrı’nın işaret ettiği şeyin ne olduğu düşünülebilir ya da söylenebilir.

Tanrı, kendisini, kendisi olarak düşünceye açar; bir kader olarak düşünceye düşer ve kendisini düşüncenin konusu olarak ortaya serer.

Tanrı kendisini açmaz; ancak Varlık o aracılığıyla kendisini açar.

Varlıklar, varlığın tecrübe edilmesi için fırsatlardır.

Varlık, varlıklarda, kendi varlıklarına (varoluşlarına) yani, niye öyle olduklarına hayret etme olarak tecrübe edilir.

Varlık şu ya da bu varlığın varlığı olmadığından (…) herhangi tikel bir varlıkta varlığı düşünmek o tikel varlıktan uzaklaşarak düşünmektir.

…bu nedenle Tanrı’yı asli olarak düşünmek, Tanrı’dan uzaklaşarak ya da Tanrı’nın ötesinde düşünmektir. (s. 205)

---

Editör: Ahmet Demirhan

İnsan Yayınları

2002