Rosi Braidotti - İnsan Sonrası

Rosi Braidotti - İnsan Sonrası

…insanım diyemez herkes.

Doğal olan ve kültürel olan kategorileri arasındaki sınırlar, bilimsel ve teknolojik ilerlemelerin etkisiyle yerinden edilmiş ve büyük ölçüde bulanıklaşmış durumdadır.

İnsandan sonra gelen nedir?

İnsandan sonra gelenin (…) ne şekilde dolaşımda olduğunu göstermek istiyorum. (s. 15)

İnsan için temel ortak referans…

İnsanlığın zor durumda olduğu düşüncesi (…) Avrupa felsefesinin leitfotifi durumundadır. (s. 16)

Hümanizm

İnsan sonrası durum üzerine yürütülen tartışmaların kalbinde yer almaktadır.

…küresel çağda, insan sonrası bir hümanizm görüsüne ilerlemek üzere yeni yollar sunacağım (Prof. böyle diyor ama kitapta söylediği gibi bir içerik yok).

I

Hümanizm Sonrası: Benliğin Ötesinde Yaşam

Her şeyin başında o var (…) klasik erkek-insan ideali.

Hümanizm, kendi üzerine tefekkür eden aklın evrenselleştirici kudretlerine tekabül edecek şekilde belli bir Avrupa fikrini şekillendiren bir medeniyet modeline doğru tarihsel olarak evrilmiştir. (s. 23-24)

Husserl’e göre Avrupa, eleştirel aklın ve kendi üzerine yansımasının köken bulduğu mahaldir.

Bir medeniyet ideali olarak hümanizm, on dokuzuncu yüzyıl Almanyasının, Fransasının ve bilhassa da Büyük Britanya’nın emperyal kaderlerini belirlemiştir.

Hepimiz insanız, ama bazılarımız diğerlerinden daha ölümlü…

“Bütün hümanizmler emperyalist olagelmiştir.” Tony Davies (s. 25)

Faşizm ve Nazizm dönemi, Kıta Avrupası’nda eleştirel kuramın tarihinde temel bir yarılmaya neden olmuştur; …düşünce ekollerini (…) mahvetmiş ve Avrupa’da yasaklamıştır. (s. 28)

Hümanizm karşıtlığı, sonraları dünyaca meşhur post-yapısalcı nesil olarak anılacak kuşağın isyankâr çığlığı olarak ortaya çıkmıştır.

Foucault, Kelimeler ve Şeyler

Foucault’nun ilan ettiği “insanerkeğin ölümü”

Burada hedef alınan şey Marksizme içkin hümanizmdir. (s. 33)

…bireycilik, insan tabiatının içsel bir parçası değil, daha ziyade tarihsel ve kültürel olarak belirlenmiş bir söylemsel oluşumdur.

Hümanizm karşıtlığı bizi insan sonrasına götürebilecek tarihi ve kuramsal yollardan biridir. (s. 36)

Hümanizm karşıtlığı, hümanist erkekinsan imgesinin idame ettiği insan özneye dair örtük varsayımları eleştirir, ama bu tamamen reddedilmesi anlamına gelmez. (s. 40)

Hümanizmin kati surette geride bırakabileceği fikri ironiktir.

“Hümanizm, Hıristiyanların kurtuluş doktrininin, insanın evrensel özgürleşme projesine dönüşmesidir. İlerleme fikri, Hıristiyanlıktaki Tanrı’nın inayeti inancının seküler bir versiyonudur. İşte bu yüzden kadim paganlara yabancıdır.”

John Gray (s. 41-42)

İnsan sonrası düşüncenin üç temel kolu

İlki ahlak felsefesinden gelmektedir ve tepkisel bir insan sonrası biçimi oluşturmaktadır; İkincisi bilim ve teknoloji çalışmalarından gelmektedir ve analitik bir insan sonrası biçimi oluşturmaktadır; üçüncüsü ise bizzat benim de ait olduğum hümanizm karşıtı öznellik felsefeleri geleneğinden gelmektedir ve eleştirel bir insan sonrası önermektedir. (s. 49)

İnsan sonrası özne postmodern değildir; yani temelcilik karşıtı değildir. Yapıbozumcu da değildir çünkü dilbilimsel olarak tesis edilmemiştir. (s. 63)

II

İnsanmerkezcilik Sonrası: Türlerin Ötesinde Yaşam

Spinoza’nın monist dünya görüşü (…) Marksizmin kimi çelişkilerine panzehir oldu…

Monist öncüller (…) ihtiyatla insanmerkezcilikten kaçınan insan sonrası bir öznellik kuramının yapıtaşlarıdır. (s. 69)

Makineler canlı / insanlarsa atıl

Kapitalizm

Metalaştırma uğruna farklar üreten bir eğirme tezgâhıdır.

Kimlikler etiketi altında paketlenmiş, yersiz yurtsuzlaştırılmış farklar çarpanı ve tüketim malları arasında bitmez bir tercihtir.

Bu mantık seçeneklerin çoğalması ve vampirane tüketimi tetiklemektedir. (s. 70)

Dolly, yeniden üretimden kopmuş ve böylece mirasından boşanmıştır. (s. 85)

Yersizyurtsuzlaştırılan insan manzaraları

Hayvan hakları savunucuları

Spinozacı monizm ve buna bağlı eleştiri biçimlerini demokratik bir hamle olarak görüyorum.

Çağdaş monizm

Dinamik ve üretken bir kuvvet olarak yaşamın insan-olmayan bir tanımını içermektedir.

Deleuze bu yaşamsal enerjiden büyük hayvan ya da kozmik makine diye bahseder.

Kaos / kozmik enerji

Sanal ve gerçek arasındaki sıkı bağı vurgulamak için (…) Joyce’un ürettiği “kaozmos” kavramını ödünç alırlar…

Oldukça materyalist olan göçebe düşüncem, monist, ilişkisel bir yapıya sahip bireycilik sonrası bir özne mefhumunu savunmaktadır. (s. 99)

Chakrabarty

Zengin ve yoksul ülkeler arasındaki karbon ayak izi farkını düşünecek olursak, iklim değişimi krizini gerçekten de ortak insani bir endişe olarak görmek doğru mudur? (s. 100)

Teknoloji meselesi insanmerkezcilik sonrası koşulun kalbinde yatmaktadır. (s. 101)

Bilgi ileten plastik kutular ve metal kablolar. Hiçbir şey temsil etmezler

Çağdaş bilgi ve iletişim teknolojileri, elektronik olarak insanın sinir sistemini dışsallaştırır ve çiftler.

Görsel temsil kiplerinin yerine duyusal-sinirsel simülasyon kipleri geçmiştir.

Vitruvius’un erkekinsanı sibernetik olmuştur. (s. 102)

İnsanmerkezcilik sonrası kuramın karşısında yer alan en ciddi siyasi sorunlar, biyogenetik kapitalizmin bireycilikle, tortusu kalmış hümanist bir özne tanımı oluşturacak şekilde araçsal ittifakıdır. İnsan sonrası düşünceye dair görüşümse, derin bireycilik karşıtıdır… (Prof. işte böyle, bir şey söyler gibi yapan ama söylemeyen cümlelerle lafı uzatmaya devam ediyor). (s. 113)

İnsan sonrası, hümanizmin sonu anlamına gelmez. Daha ziyade belli bir insan anlayışının sonuna işaret eder. (s. 114)

III

İnsanlık-dışı: Ölümün Ötesinde Yaşam

…metalaştırma süreci, insanları imal edilen, kâra dönük teknolojinin dolayımındaki nesneler statüsüne indirgemektedir. Bu görüş (…) Marksizmin hümanist damarının özünü oluşturmaktadır. (s. 120)

Sanat temsil sınırlarını en uç noktasına kadar esnettiğinden, bizzat yaşamın sınırlarına erer ve böylelikle ölümün ufkuyla karşı karşıya kalır. Bu açıdan sanat, sınırlar deneyimi olarak ölümle bağlantılıdır. (s. 122)

Kapitalim biyopolitiktir.

Foucault’nun da iddia ettiği üzere bütün yaşamları kontrol etmeyi amaçlar… (s. 125)

Ceset, küresel basında ve gazetelerde (…) çağdaş popüler kültürde (…) adli polisiye türünde eğlence nesnesidir. (s. 128)

İnsan sonrası savaşlar, yeni insan(lık)-dışı biçimler doğuruyor.

Her boyutta insansız hava aracı mevcut:

DelFly (…) bir alyanstan daha hafiftir.

Avenger, 2,7 tona kadar bomba taşıyabilmektedir. (s. 140)

Ölümlü olmamız (…) zamansallığımızın senaryosuna dolaylı olarak engel değil, bir imkân koşulu olarak yazılmış durumdadır.

Ölüme yakınlık yaşamı askıya alır.

Ölüm / Chronos

Yaşam akıp gidiyor ve bizler ona sahip değiliz; sadece onu işgal ediyoruz, tıpkı zamanda paylaşılan bir mevki gibi. (s. 148-149)

“Yabanileri yok edin!” ifadesi günümüzde tür tanımıyor. (s. 157)

IV

İnsan Sonrası Beşeri Bilimler: Kuramın Ötesinde Yaşam

Çoklu insan sonrası gelecekler

Beşeri bilimleri bekleyen en mühim iç mesele, tekno-bilimin hegemonyası, yeni medya devriminin etkisi, uzman kültürlerin yükselişi, toplumsal cinsiyet, etnik çalışmalar, engelli çalışmaları vs. (s. 166)

Beşeriyete mahsus çalışma erkekinsan olmuşsa ve insanlığa mahsus çalışma da insandıysa, insan sonrası duruma mahsus çalışma da, görünen o ki bizzat insan sonrasıdır. (s. 176)

Tek sağlık

İnsan sonrası

Hoşgörüsüzlük, yabancı düşmanlığı, üst düzey teknoloji dolayımı, genetiği yeniden oluşturulmuş bitkiler, hayvanlar, sebzeler, bilgisayar ve diğer virüsler, insansız hava ve kara araçları, yeni ölme biçimleriyle çıkıyor karşımıza…

Yaşanan koşullarımıza uygun kuramsal ve imgesel temsilleri nasıl bulmalı

İnsan sonrası öznellik biçimleriyle nasıl deneylerde bulunmalıyız. (s. 204)

İnsan sonrası göçebe özne, materyalist ve vitalisttir. (s. 205)

Bu açıdan yaşam ne metafizik bir mefhum ne de semiyotik bir anlamlar sistemidir; kendini ampirik edimler çokluğu üzerinden ifade eder. (böyle söylersek buradaki kuramsal temsil kendini imha etmiş olmaz mı?) (s. 206)

İnsan sonrası kuram, aynı zamanda etik ilişkiyi, ortak projelerin ve faaliyetlerin olumlu zemininde temellendirmektedir. (s. 207)

Bu yeni etiğin kriterleri; kâr amacı gütmeme… (s. 208)

The Posthuman

Türkçeleştiren: Öznur Karataş

Kolektif Kitap

Ekim 2014