Margaret Atwood - Başka Dünyalar

Margaret Atwood - Başka Dünyalar

Bilimkurgu ve Hayal Gücü

İlk bölüm bir nevi şahsi tarih

İkinci kısım bilimkurgu öncülü olan antik çağ mitolojisine duyduğum ilgi üzerine.

Üçüncü kısım tamamlanmamış doktora tezim üzerine.

(İkinci bölüm) “Başka Tasarılar” bilimkurgu eserlerine ilişkin yazdığım pek çok metni bir araya getiriyor.

Üçüncü bölüm kendi yazdığım küçük bilimkurgu eserlerinden oluşuyor.

Başka Dünyalar: Bilimkurgu ve Hayal Gücü

Yirminci yüzyılın süper kahraman kostümü (…) büyük ihtimalle yüzyıl başından kalma (…) sirk esvaplarından devşirme.

İnanna / Enkil

Enkil, insan olmayan iki canlı yaratıp (…) bize Golem ve canlanan heykellerin ve nihayetinde robotların ilk örneğini sunmuş olur. (s. 39)

Uçmak

Bedenin kısıtlamalarından, ölümlü olmanın getirdiği ve peşimizde sürükleyip durduğumuz o ağır yükten kurtulmak söz konusu. (s. 44)

Angel / Yunancada “ulak”

Musevicesi de aynı anlamı taşır.

Bütün mitler birer hikâyedir ama bütün hikâyeler mit değildir (ya ne olacaktı!).

İncil de bir mit

Yunan mitolojisinde, insanlığın geçirdiği dört evre var: altın, gümüş, bronz ve demir çağı.

Bunlar ilkbahar, yaz, sonbahar ve kışa ve Frye’a göre dört ana hikâye türüne tekabül ediyor. İlkbahara denk düşen romansta kahraman maceraya atılır.

Yaza denk düşen komedide kahraman ve kız (…) bir araya gelemez ama birtakım aksaklıkların ardından evlenirler.

Sonbahara denk gelen tragedyada başkarakter hâkimiyetini ve prestijini kaybederek ya ölür ya da kendini sürgünde bulur.

Kışa denk düşen ironide (…) dedeler ve nineler oturup hikâye anlatırlar.

Bu yapı

Yaratılış’la başlayıp Vahiy’le sona eren İncil’de görülür.

“Sonsuza kadar” demek zamanın bittiğine işarettir.

Her haritanın bir hududu, bilinenle bilinmeyen arasında çizili bir sınırı vardır. Eski ortaçağ ve erken dönem Rönesans haritalarında bu hudutlara korkunç yaratıklar çizilirdi.

Canavarların yaşadığı yer orasıdır; kıyılar ve sınırlar. (s. 78)

Kahramanlar kahramanlıklarını göstermek için canavarlara ihtiyaç duyar ama canavarların kati surette kahramanlara ihtiyacı yoktur.

Canavarlar öldü mü kahraman da yok olur.

Kartografi

Stevenson’ın genç bir ziyaretçisini eğlendirmek için adanın haritasını çizmesiyle başlamıştır. (s. 82)

İyi toplumlarda her daim ekip biçmeye meraklı şen insanlar veya Galadriel’in buyruğundaki Elfler gibi orman severler yer alır.

Kötü toplumlara sadece Ork kaynayan nahoş bir despotluk değil aynı zamanda ileri seviye sanayileşme ve çevre kirliliği hâkimdi.

On dokuzuncu yüzyıl ütopya kaynıyordu.

Yirminci yüzyıl da ise distopyalar ortaya çıktı. (s. 92-93)

Ütopya diye bir şey olamaz çünkü insanın düşkün doğası buna engel olur.

Distopya

Aslolan daha ziyade yin yang misali bir yapı.

(belli bir) formu etraflıca çalışıp okuduysanız içten içe kendiniz de deneme arzusu duyarsınız.

Hep beraber yapılınca suç kimsenin üzerine kalmıyor.

Çölde taş yemek yasaktır.

Tüm yasaklar arzularımızın inkârına dayandığından nasıl olsa kimsenin yapmak istemediği şeylerin yasaklanmadığına işaret ediyor. (s. 100-101)

Marge Piecy – Zamanın Kıyısındaki Kadın

Eserin ilk birkaç sayfası, otuz yedi yaşında sosyal yardımla geçinen Meksika kökenli bir Amerikalı olan Consuelo’nun geçmişini anlatarak onun hayatından bir kesit sunacakmış izlenimi uyandırıyor. Consuelo’nun bir çocuğu var, kocası tarafından terk edilmiş, akabinde kör bir zenci yankesiciyle takılmaya başlamış ve adamın ölümü Consuelo’yu depresyona sokmuş ve bu sırada da kaza eseri kızının bileğini kırmış. Bu kabahatinden dolayı akıl hastanesine yatmasına karar verilmiş ve çocuğu da elinden alınmış.

Geriye yeğeni Dolly kalmış

Dolly’yi savunayım derken kızı pazarlayan adamın burnunu kırınca tekrar hastaneye yatırılmış. Hikâyenin geri kalanı içeride geçiyor. (s. 113)

Connie, yeniden hastaneye yatırılmasının öncesinde Luciente adında tuhaf bir yaratık tarafından ziyaret edilir.

Luciente, Connie’nin zihniyle iletişime geçerek kendisini geleceğin dünyasında, Luciente’nin dünyasında tahayyül edebilmesini sağlıyor.

H. Rider Haggard – Ayişe

Başkahramanımız Leo Vincey, büyük, büyük atasını öldürmüş olduğu varsayılan güzeller güzeli ölümsüz büyücüyü bulmak için Afrika’ya doğru yola koyulur.

Bir zamanlar hâkimiyet sürmüş büyük bir medeniyetin kalıntılarına ulaşır.

Mumya mezarlarının arasında büyücüyle karşılaşır.

Büyücü, iki bin yaşındadır ve ismi Ayişe’dir.

Leo’yu cazibesiyle dize getirir.

Ursula K. Le Guin

1966’dan bu yana 16 roman ve 10 öykü derlemesi yayınladı.

Kitapları iki ayrı evren meydana getiriyor: Ekumen evreni ve Yerdeniz.

Ekumen evreni insan doğasını konu edinir.

İnsan kalmanın sınırları nelerdir?

Yerdeniz ise hakikatin doğasını, ölümlü olmanın zarureti ve ayrıca dilin içinde bulunduğu dizgeyle ilişkisine odaklanır. (s. 131)

Dünyanın Doğum Günü’nde yer alan öyküler, ikisi dışında Ekumenik evrene ait.

Ekumen serisinin genel önermeleri:

Evrende yaşamaya elverişli bir sürü gezegen var.

Her toplum kendi başına kalıp farklı yönlerde gelişme göstermiş.

“Bir romancının işi yalan söylemektir.” Le Guin

…öykülerin hepsi nevi şahsına münhasır cinsiyet ve cinsellik dizgelerini konu ediniyor.

H. G. Wells

Dr. Moreau’nun Adası, 1896’da yazar 30 yaşındayken basıldı.

Anlatıcısı Prendick

Aylak aylak dünyayı dolaşırken gemi kazası sonucu adaya ulaşır.

(Prendick) Kitapta kendisi için çokbilmiş tabirini kullanır.

Adada insan türünde bir dişi yok.

Benzer şekilde Eski Ahit’te de Tanrı’nın eşi yoktur.

Alkolik asistan Montgomery

İsa’ya tekabül eder.

Kutsal Ruh da Montgomery’nin hizmetçisi olan hayvani yaratık M’Ling’dir.

Kazuo Ishiguro – Beni Asla Bırakma

Roman, insanlıktan çıkarmanın böyle bir şeye maruz kalan tüm topluluklar üzerindeki etkilerine dair hassas, hünerle kaleme alınmış ve nihayetinde rahatsızlık verici bir bakış sunuyor.

Anlatıcı Kathy H.

Görünüşte huzurlu, Hailsham adındaki yerde geçen okul günlerini düşünmektedir.

Hailsham Okulu’ndaki öğrencilerin hiçbirinin gerçek soyadı yok.

Hailsham

Normal insanlara organ sağlamaları için dünyaya getirilen klonlanmış çocukları yetiştiren bir yer.

Kathy zeki ve kafasında eski mevzuları evirip çeviriyor.

Karakterler sorar; sanat ne içindir.

Her şeyin el altında olduğu bir dünyada hiç bir şeyin anlamı kalmaz.

---

In the other worlds

Türkçeleştiren: Selin Siral

Kolektif Yayınları

Haziran 2014