Herkül Millas - Çağdaş Yunan Edebiyatı

Herkül Millas - Çağdaş Yunan Edebiyatı

Batı dünyası 13-15. yüzyıllardan sonraki Yunan edebiyatına çağdaş (modern Greek) adını uygun görmüştür.

Yunanca metinler Türkçeye hemen hepsi sansürlü olarak aktarılıyor.

(Edebiyatta) Dil temel etkendir.

Yunanca (…) tarih içinde (…) yapay ve resmi katharevusa ve halk dili dimotiki olarak iki görünüm edinmiştir.

Çağdaş Yunan edebiyatı halk dilinde yazılmış metinlerden oluşur.

İlk örnekleri Bizans dönemine uzanır.

18. yüzyıl Yunan dünyasının Aydınlanma dönemidir (hangi bahisle böyle söylendiği meçhul, Fransız Aydınlanmasını takip etmek, izlemek Aydınlanma yaşamış olmak demek değildir).

Aydınlanma hareketinin en önemli temsilcisi 1748’de İzmir’de doğan Adamandios Korais’tir.

Yunan Devleti kurulduktan sonra bile Yunan edebiyatının dinamizmi “ülke içinde” değil, çevrededir (Ülke içinde ifadesinin tırnak içinde olması pek manidar; herhangi bir Yunan için “ülke” elbette ki bugün Türkiye olan coğrafyayı da kapsamaktadır, muhtemeldir ki bu hülyaya atıf yapılıyor). (s. 13)

Seferis’in Ev ve Vatan Kavramı

Vatan hep oradadır,

…ev, eksikliğini hep duyurur (Seferis, İzmir doğumludur, onun için de “vatan” dolaylı olarak Türkiye’yi içine dâhil ettiği hayali bir Yunan ülkesidir).

Vatanlar soyut olamazlar, bir bedene dâhil edilirler. Onları en iyi insanlar nesnel kılar, böylece de var olurlar.

Ulus, hayali bir cemaattir.

İnsanlar ortak bir tarihi ve geçmişi (…) paylaştıklarını varsayar.

Bu inanç bir kimliğe dönüşür –milli kimliğe.

…milli ideolojiyi benimseyenlerin fark edemedikleri, milli kimliğin tarihselliği ve dolayısıyla geçiciliğidir (Millas böyle yazıyor ve de üstelik Seferis’in şiirlerindeki ev, vatan, yurt temalarına atıf yaparak!). (s. 30)

Hem Farklı Hem Aynı: Varnalis ve Karyotakis

Varnalis, Lenin Nişanı almış (…) ilerici ve maddeci.

Karyotakis, simgeciliğin ve romantizmin izleyicisidir.

Hedonist Kavafis

Kavafis (…) her dört şiirde bir hedonizm ya da hedonist sözcüğünü kullanmıştır.

Hedonizm Kavafis’te yalnız şehvet ya da haz anlamı taşımamaktadır. Kimi zaman Yunanlılık’ın tamamlayıcı öğesi, kimi zaman ise büyük harflerle yazılan Sanat’ın temeli olmaktadır hedonizm. (s. 48)

Yunan, Grek, Helen… Yoksa Rum mudur?

Yunan sözcüğü Iyonya sözcüğünden geliyor.

Avrupa, yüzyıllarca Yunanlılar için Grek adını kullandı…

(Yunanlılar ise) bugün kendisine Elin ya da halk dilinde Elinas der (bizdeki karşılığı Helen).

Yunan sözcüğü halkı aşıp zamanın dışında soyut bir kavrama varan bir anlam taşır.

Ozan (…) somut halktan bir kimse için söz edecekse Rum sözcüğünü kullanır.

Yannis Ritsos, Birkaç Söz ve İki Söyleşi

İşçi sınıfın severdim, çünkü tarihin temel itici gücü olduğuna inanırdım.

Yaşama karşı bir gönül borcum varsa, çok çektirdiği içindir bu.

(Elitis) şiiri ilericidir.

Anı, şimdiki bir izlenimi doğruladığında bilgi doğar.

Büyük sanatçıların yapıtları bize yaşamı sevdirir.

…esinlenmeyi bekleyen aristokrat ozanlardan değilim. İşçi ozanım diyelim; Akdeniz ozanlarından.

O. Elitis ile Söyleşi: Her Şiir Birer Işın Damlasıdır

Şiir dünyayı değiştirebilir mi?

Dünyanın değişimi bir eylemdir, ozanın eylemi ise sözleridir. Şiir ise insanın inançlarını değiştirir ve bunu yaparken çevresini de…

Ozan ışık sağlamalıdır. Çünkü günümüzde insanlık acılar içindeyse bunun nedeni, insanların ruhlarında bulunan karanlık bir noktadır. (s. 105)

Babam Girit’te yaşardı ve dostları olan ortakları Türk’tü. (s. 107)

Ege Denizi halkları bir araya getirmeli, bölmemeli… (s. 108)

Eski İstanbul’dan Bir Ses: Aleksandra Papadopulu

Aleksandra Papadopulu Yunan edebiyatının önemli kadın yazarlarındandır. 1867’de İstanbul Hasköy’de doğdu. 1906’da Yedikule’de öldü.

İki yüze yakın öykü yazmıştır; bir de romanı vardır.

19. yüzyılın sonlarında Yunanlı tüccarlar (…) Osmanlı toplumunun burjuva sınıfıdır.

Bu öykülerde Osmanlı devletinin ticaret burjuvasının ve onların etrafında yer alan her türlü insanın yaşamını buluruz. (s. 113)

Yunancadan Türkçeye çeviriler hakkında

Yunanca eserler içinde Türklere hakaret eden ifadeler çevirilerde sansüre takılıyor. Bu yönde çeşitli örneklere yer veriliyor.

---

Dünya Kitapları

Nisan 2005