Şâhnâme’de Yer Alan Mızrak, Balta ve Gürz ile İlgili Kayıtlar

İbrahim Duman

 

Şâhnâme / İran’ın milli destanı sayılmaktadır. İslam öncesi İran tarihinin mitolojik unsurlarını ve eski İran şahlarının hikayelerini barındıran Şâhnâme’de silahları belirten birçok kelime bulunmaktadır.

 

Ahamenişler’e başkentlik yapmış olan Persepolis antik kentindeki arkeolojik kazılarda birçok mızrak temreni ele geçirilmiştir. Bu mızrak temrenleri geniş-yaprak şekilli ve dar-söğüt yaprağı biçimli olmak üzere iki formda sınıflandırılmıştır.

 

İran kaynaklarında teber, teber-zîn ve nâçeh gibi balta kayıtları bol bir şekilde geçmektedir.

 

Ortaçağda gürz savaş aleti demir, ağaç, taş veya başka malzemelerden yapılmaktaydı. Bu silahın öküz ve aslan gibi figürleri barındıran başlıkları, kanatlı-dilimli çeşitleri, taştan ve ağaç budağından yontulmuş türleri bulunmaktaydı.

 

Firdevsî, X. yüzyılda Horâsân’ın Tûs şehrinde dünyaya gelmiştir.

 

Firdevsî’nin eserini hicrî 370/980 veya hicrî 380/990 yıllarında parça parça yazmaya başladığı, hicrî 408/1018 yılında da bitirdiği düşünülmektedir.

 

Eserde mızrak silahını belirtmek için neyze, zûpîn, hişt, harbe kelimeleri geçmektedir.

Zûpîn, Ortaçağda Deylemli piyadelerin kullandığı bir mızrak çeşidiydi.

bu mızrağın temreni çift uçlu çatal biçimindeydi.

 

Eserde balta silahını belirtmek için teber ve teber-zîn kelimelerinden bahsedilmektedir.

 

gürz silahını belirtmek için gurz ve ‘amûd kelimeleri geçmektedir.

 

…

Duman, İbrahim (2022), Şâhnâme’de Yer Alan Mızrak, Balta ve Gürz ile İlgili Kayıtlar, Selçuklu Medeniyeti Araştırmaları Dergisi, Yıl: 7, Sayı: 7, s. 37-48