Türk Heyeti’nin Lozan’a gidişi ve Lozan Konferans’ı öncesinde Avrupa’daki faaliyetleri (5 Kasım 1922–20 Kasım 1922)

Türk Heyeti’nin Lozan’a gidişi ve Lozan Konferans’ı öncesinde Avrupa’daki faaliyetleri (5 Kasım 1922–20 Kasım 1922)

Ankara Üniversitesi Türk İnkılâp Tarihi Enstitüsü Atatürk Yolu Dergisi S. 53, (Lozan Antlaşması Özel Sayısı), 2013, s. 329-350

Doç.Dr. Hakan Uzun

Vekiller Heyeti, Lozan’a gidecek heyetin başkanı olarak İsmet Paşa’yı belirlerken, Dr. Rıza Nur ile Hasan Bey’i de diğer delegeler olarak saptamıştır. Ayrıca heyete konferansta yardımcı olması için kalabalık bir danışmanlar grubu da oluşturulmuştur.

…hükümet tarafından heyete 14 maddelik bir talimatname verilmiştir.

…talimatnamede dikkat çeken husus ise Misak-ı Milli vurgusunun sıklıkla yapılmış olmasıdır.

İsmet Paşa ve beraberindekiler, İstanbul’a giderken, trenin geçtiği hat boyunca kalabalık halk toplulukları tarafından coşkuyla karşılanmışlardır.

13 Kasım’da başlayacak Lozan Konferansı’na katılacak olan heyet İstanbul’da iki gün kaldıktan sonra, 9 Kasım 1922’de Lozan’a gitmek üzere Sirkeci Garı’ndan Şark Ekspresi’yle hareket etmiştir.

Heyet, 12 Kasım 1922’de Lozan’a ulaşmıştır.

…konferansın İngiltere ile İtalya’nın iç işlerinin gerekçe gösterilerek 20 Kasım tarihine ertelendiğini öğrenmişlerdir.

İtilaf Devletleri’nin Türkiye’ye karşı izleyecekleri politika konusunda ortak bir tutum belirlemek için, konferans toplanmadan önce bir araya gelmek istemeleri ve aralarındaki görüşmelerin uzun sürmesinin de konferansın belirlenen tarihte toplanamamasında etkisi olmuştur.

Fransa’nın Bern Büyükelçiliği Müsteşarı İsmet Paşa’ya Paris’e davet edildiğini ve gitmeyi kabul ettiği takdirde, Fransa Hükümeti tarafından dostça karşılanacağını da söylemiştir.

Fransa’nın Türk heyetini Paris’e davet etmesi İngiltere’yi rahatsız etmiş

Konferansın ertelenmesine yönelik tepkiler sadece resmi düzeyle sınırlı kalmamış, Türk basını da bu konuda eleştirilerde bulunmuştur.

İtilaf Devletleri ise verdikleri cevapta özür dileyerek hazırlıkların henüz tamamlanamadığını, toplantının 20 Kasım’da yapılacağını söylemişlerdir.

Lozan’a, kazanılan askeri başarıyı, diplomatik bir başarıya dönüştürmek için gitmek isteyen Türkiye’nin tek hedefi, İtilaf Devletleri’ne Misak-i Milli’yi kabul ettirmekti.

Yunan ordusunun, Türkiye’ye karşı kullanılmak üzere yeniden örgütlenmeleri kuşkuyla karşılanıyordu.

Çünkü İngiltere, hem bir Türk saldırısına karşı koyabilmek hem de konferans sırasında bir koz olarak kullanabilmek amacıyla, Batı Trakya’daki Yunan ordusunun yeniden örgütlenmesi için Atina’yı kışkırtıyordu.

İsmet Paşa’nın verdiği demeçlerde ve yaptığı görüşmelerde, Misak-ı Milli ve hükümetin heyete verdiği 14 maddelik talimatname belirleyici olmuştur. İsmet Paşa, attığı her adımda Türkiye’nin işgal sırasında çektiği sıkıntıları dile getirerek Misak-ı Milli’ye olan bağlılığı vurgulamıştır. Böylelikle Türkiye’nin Lozan Konferansı sırasında izleyeceği politikanın temelinin Misak-ı Milli’ye dayandığını göstermek istemiştir.

…