“Şark Meselesi” ve Lozan Barış Andlaşması

M. Murat Hatipoğlu - “Şark Meselesi” ve Lozan Barış Andlaşması

“Şark Meselesi” / batı kaynaklı emperyalist davranışlar…

Şark Meselesi’ne konu olan olaylar dizisi:

1792-1814-15 / Viyana Kongresi

Yunanistan’ın bağımsızlığı 1821-1830

Mısır Meselesi 1832-1841/Boğazlar Meselesi

Kırım Harbi 1853-1856 / Islahat Fermanı ve Sonuçları

“93 Harbi” 1875-1878-Balkan Türklüğü’nün ilk büyük kaçış göçü

Ermeni Meselesinde ilk 35 yıl: 1880-1915

Birinci Dünya Savaşı 1914 - 1918

Barış süreçleri 1919-1920 / 1923

İlk küreselleşme dalgası

“yeni dünyanın keşfi’yle 1490’larda yaşanmaya başlanan ve Avrupalı ticaret burjuvazisinin ticarî faaliyetler-keşifler-icâdlar vb. yollarla palazlanıp güçlendiği dönem…

İkinci küresel dalga

1790’larda, Avrupa’da feodal-aristokrasinin egemen olduğu sınıflı toplum yapısını temelden sarsarak Avrupa sahnesinde yeni bir sosyo-politik statükonun -yani burjuva egemen siyasî yapının- ortaya çıkışı söz konusu olmuştur…

Üçüncü küreselleşme dalgası

Sanayi Devrimi’nin getirdiği sonuçların 1890’larda dünya çapında ulaştığı zirve (…) dolayısıyla sınaî kapitalist ilişkilerin yeni aktörü olan sanayi burjuvazisinin ön plana çıkmasıyla açıklanabilir (modernite).

Batının sınayî emperyalizmi (…) Hammadde ihtiyacı, üretim fazlası sınâî ürünlerine pazar bulmak (vs. ihtiyaçlarını gidermek için) Avrupa dışında kalan “Şark ülkeleri” başta olmak üzere, diğer coğrafyalarda (…) egemenlik kurmak, onları yönetmek ve elbette onların topraklarını sömürmek (için çeşitli bahaneler üretir; medeniyet götürmek gibi).

(Kapitalizmin medeniyet götürdüğü yerler: Amerika kıtasıyla başlayan bu sürece Afrika kıtasıyla devam edildi; köle ticareti ve kıtadaki hammadde kaynaklarının sömürülmesi için milyonlarca insan öldürüldü. Afrika’dan sonra Hindistan, Çin gibi uzak Asya ülkelerine uzandı batı medeniyeti. Bunların ardından nihai düşmanı olan Türklere yöneldi)

“Şark Meselesi”

Napolyon’un hezimetiyle sonlanan Rusya Seferi sonrasında toplanan 1814-15 Viyana Kongresi’nde dile getirilmiştir.

Meselenin tarihi: Şark ile Garb” ya da “İslam ile Hristiyanlık” veya “Türkler ile Avrupa” arasındaki ilişkiler süreci XI. yüzyıla kadar dayandırılabilmektedir.

…ilk aşamada Türk unsuru (…) sürekli ilerleyen ve kazanan taraf iken (…) XVIII. yüzyılla birlikte işler tersine dönmüş (…) net bir ifadeyle 1921 Sakarya Meydan Muharebesi’ne kadar böyle devam etmiştir.

Lozan’da (…) “Şark Meselesi”ni oluşturan hukukî, siyasî sorunlar ve uyuşmazlıklar ele alınıp çözümlenmiştir. / (s. 761-769)

…

…

90. Yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu Bildirileri, 2 Cilt, Yayına Hazırlayanlar: Duygu Türker - Murat Saygın - Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara-2015