Ali Şahin - Lozan Barış Antlaşması’nın 90. Yıldönümünde,
Lozan, Hukuki Kapitülasyonlar ve Uluslararası Tahkim Anlaşmaları
Lozan Barış Antlaşması siyasal bağımsızlığın yanında aynı
zamanda bir iktisadi bağımsızlık belgesiydi.
Kapitülasyonların kaldırılması bunun birincil kanıtıdır.
Kapitülasyon yalnızca bir
dönemi ifade eden tarihsel isim değil, tarihselliği içinde ülkelerin, emperyalist ülkelerle ekonomik ilişkilerini belirleyen
bir sistemler bütünüdür.
Osmanlı İmparatorluğu, 1536 yılında Fransa ile imzaladığı
Kapitülasyon Antlaşması ile (…) Osmanlı padişahı ile Hıristiyan kral eşit kabul
edilmektedir.
19. yüzyılın sonları yabancı sermayenin kapitülasyonlar eliyle
etkisini artırdığı ve Osmanlı Devleti üzerindeki yıkıcılığını gösterdiği bir
dönemdir.
Bağdat Demiryolu imtiyazı sonucu ekonomide Avrupa’ya bağımlı
bir süreç işlemeye başlamıştır. Demiryolu imtiyazı, İngiltere, Fransa ve Rusya
gibi emperyalist ülkelerin Osmanlı üzerindeki çıkar çatışmalarının
yoğunlaşmasını hızlandırmıştır.
1902-1911 döneminde üretilen maden kömürünün %74’ü, maden
kömürü dışındaki tüm madenlerin üretiminin de % 64’ü yabancı şirketler tarafından
gerçekleştirilmiştir. Kuşkusuz bu dönemde çıkarılan madenlerden elde edilen
servet bu şirketlerin kasasına gitmişti.
Lozan görüşmelerinde M. Barrere:
“Kapitülasyonların ortadan kaldırılmasından söz edildiğine
göre demek ki bu kapitülasyonlar bugün de vardır. Konferansın ödevi çağdaş
gereklere daha uygun düşecek ve çağı geçmiş görüşlere dayanan kapitülasyonlar
rejimi yerine geçebilecek, bir sistem araştırmaktır. Bununla birlikte, yeni
rejimin, hukuk açısından, yabancıların isteklerini karşılayacak ve onlara
gerekli güvenceleri verecek hükümleri kapsaması zorunlu olacaktır.” / (s. 771-802)
…
…
90. Yılında Lozan ve Türkiye Cumhuriyeti Sempozyumu Bildirileri, 2 Cilt, Yayına Hazırlayanlar: Duygu Türker - Murat Saygın - Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları, Ankara-2015
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder