Seha
L. Meray, Osman Olcay - Osmanlı İmparatorluğunun Çöküş Belgeleri
Lausanne (Lozan) Andlaşmasınıl bu Andlaşmayı ve
egemenliğimizi güçlendirecek biçimde tamamlayan Montreux ( Montrö) Boğazlar
Sözleşmesini gereği gibi değerlendirmek için, Birinci Dünya Savaşı sonunda
yenik düşmüş Osmanlı İmparatorluğu'na yükletilmek istenen Sevres (Sevr)
andlaşmasını iyice bilmek gerekir.
.Müttefik Devletlerle Osmanlı Hükümeti temsilcileri arasında
Barış Andlaşması, Paris dolaylarında, Sevrcs'de, Endüstri Salonunda, 10 Ağustos
1920 günü saat 16.05'de imza edilmiştir.
Birinci Dünya Savaşına son veren belgelerden ne Versailles,
ne Saint-Germain, ne de Neuilly Andlaşmalarında bu derece insafsız, katı,
acımasız hükümlere rastlanır.
Mondros Bırakışması Sözleşmesi
30 Ekim 1918
Britanya Hükümetinin, Müttefikleri ile anlaşmış olarak,
yetkili kıldığı, Akdeniz Bölgesi İngiliz Başkomutanı Sayın Oramiral Sir
Somerset Arthur Gough Calthorpe ile Türk Hükümetinin yetkili kıldığı
Türk Donanma Bakanı Ekselans Rauf Bey,
Türk Dışişleri Müsteşarı Ekselans Reşat Hikmet Bey,
Türk Genelkurmayından Yarbay Sadullah Bey, arasında
kararlaştırılan ve bağıtlanan Bırakışına [Mütareke ] Koşulları:
Bir. Çanakkale ve Karadeniz Boğazları'nın açılması ve
Karadeniz'e geçiş sağlanması. Çanakkale ve Karadeniz Boğazları kalelerinin
Müttefiklerce işgal edilmesi.
İki. Türk sularında bütün mayın tarlalarının, torpido
kovanlarının ve başkaca engellerin yerlerinin gösterilmesi ve bunların
taranması ya da kaldırılması için istenebilecek yardımın yapılması.
Üç. Karadeniz'deki mayınlara ilişkin eldeki bütün
bilgilerin verilmesi.
Dört. Müttefik savaş tutsakları ile gözaltındaki ya
da tutsak Ermenilerin tümünün, İstanbul'da toplanarak hiçbir koşula bağlı
olmaksızın Müttefiklere teslim edilmesi.
Beş. Sınırların denetlenmesi ve iç düzenin korunması
için gerekli olan birlikler dışında Türk ordusunun derhal terhis edilmesi.
Altı. Türk karasularında ya da Türkiye'nin
işgalindeki sularda bulunan bütün savaş gemilerinin teslim edilmesi; Türk
karasularında kolluk ya da benzeri amaçlar için gerekli görülebilecek birtakım
küçük gemiler dışında, bu gemilerin belirtilecek Türk limanında ya da
limanlarında gözaltına alınması.
Yedi. Müttefiklerin, kendi güvenliklerini tehdit
edecek herhangi bir durum ortaya çıkarsa, herhangi bir stratejik noktayı işgal
etme hakkı bulunması.
Sekiz. Şu sırada Türk işgali altında olan bütün
limanların ve demirleme yerlerinin Müttefik gemilerince özgürce kullanılması ve
düşman tarafından kullanılmasının önlenmesi. Aynı koşullar ticaret ve ordunun
terhisi amaçları için Türk sularında bulunan Türk ticaret gemilerine de
uygulanacaktır.
Dokuz. Bütün Türk limanlarında ve tersanelerinde her
türlü gemi onarımı kolaylıklarından yararlanılması.
On. Toros tünel sisteminin Müttefiklerce işgali.
Onbir. Türk Birliklerinin Kuzey-batı İran'dan savaş
öncesi sınırların gerisine derhal çekilmeleri daha önce buyrulmuş
bulunmaktadır; bu buyruk yerine getirilecektir.
Kafkasya-Ötesi'nin bir bölümünün Türk Birliklerinden
boşaltılması daha önce buyrulmuş bulunmaktadır.
Oniki. Türk Hükümetinin haberleşmeleri dışında, bütün
telsiz telgraf ve kablo istasyonlarının Müttefiklerce denetim altına alınması.
Onüç. Denizciliğe, askerliğe ve ticarete ilişkin her
türlü gereçlerin yokedilmesinin yasaklanması.
Ondört. Ülkenin gereksinmeleri karşılandıktan sonra,
Türk kaynaklarından kömür, akaryakıt ve deniz gereçleri satın alma kolaylıkları
verilmesi.
Yukarıda sayılan nesnelerden hiçbiri dışa satılmayacaktır.
Onbeş. Kafkasya-Ötesi demiryollarının şu sırada Türk
denetimi altında bulunan bölümlerini de içermek üzere, halkın gereksinmeleri
gereği gibi göz önünde tutulmak koşuluyla, tüm olarak Müttefik makamlarının
diledikleri gibi kullanımları altına konulması gereken bütün demiryolları
üzerinde Müttefik Denetleme Görevlilerinin yerleştirilmesi.
Bu hüküm Batum'un Müttefiklerce işgalini de kapsar. Türkiye,
Bakü'nün Müttefiklerce işgaline hiçbir karşı çıkışta bulunmayacaktır.
Onaltı. Hicaz'da, Asir'de, Yemen'de, Suriye'de ve
Irak'da bütün garnizonların en yakın Müttefik Komutanına teslim olmaları ve, Beşinci
maddede saptanacak olan düzenin korunması için gerekenler dışında, bütün
Birliklerin Kilikya'dan çekilmeleri.
Onyedi. Trablus ve Bingazi'deki bütün Türk
Subaylarının en yakın İtalyan garnizonuna teslim olmaları. Türkiye teslim olma
buyruğuna uymazlarsa, bu Subaylara ikmal gönderilmesinin ve kendileriyle
haberleşmenin kesilmesini sağlamayı yükümlenir.
Onsekiz. Mısrata'yı da içermek üzere Trablus ve
Bingazi'de işgal edilen bütün limanların en yakın Müttefik garnizonuna teslimi.
Ondokuz. Denizci, asker ve sivil bütün Almanların ve
Avusturyalıların bir ay içinde Türk ülkelerinden çıkartılması; uzak
bölgelerdekilerin de olabildiğince erken bir tarihte çıkartılması.
Yirmi. Beşinci madde gereğince terhis edilecek Türk
ordusu bölümünün, taşıtlarını da içermek üzere, araç ve gereçlerinin,
silahlarının ve cephanesinin kullanılış biçimi konusunda verilebilecek
buyrukların yerine getirilmesi.
Yirmibir. Müttefiklerin çıkarlarını korumak için Türk
Donatım Bakanlığına bir Müttefik temsilcisinin bağlanması. Bu temsilciye bu
amacın gerektirdiği bütün bilgilerin verilmesi.
Yirmiiki. Türk tutsaklarının Müttefik Devletler
buyruğunda tutulması. Askerlik bakımından çağdışı Türk sivil tutsakların
salıverilmesi konusu göz önünde tutulacaktır.
Yirmiüç. Türkiye bakımından Merkez Devletleri ile
bütün ilişkilerin kesilmesi zorunluğu.
Yirmidört. Altı Ermeni ilinde karışıklık çıkarsa,
Müttefikler bu illerin herhangi bir bölümünü işgal etme hakkını ellerinde
tutarlar.
Yirmibeş. Müttefiklerle Türkiye arasında düşmanca
eylemler 31 Ekim 1918
Perşembe günü, yerel saatle öğleden başlayarak kesilecektir.
İki nüsha olarak, Limni'de, Mondros limanında,
Majestelerinin "Agamemnon" Savaş Gemisinde58, 30 Ekim 1918'de
imzalanmıştır.
…
Boğaziçi, Marmara Denizi ve Çanakkale Boğazı üzerinde bir
"Boğazlar Komisyonu" buyruğunu yürütecektir. Bulgaristan bu Komisyona
bir temsilci gönderecek, Türkiye sözü geçen Komisyonda temsil bile
edilmeyecektir.
Osmanlı Devleti’nin cevabı
Türkiye, yenilmiş olduğu için, hukuk kurallarının sınırı
içinde, yenenlerin hükmünü kabul etmek zorundadır.
Türkiye'nin, kendisine düşen ödevleri yerine getirebilmesi
için gerekli birinci koşul, Devlet olarak, temel haklarının tanınması ve
bunlara saygı gösterilmesidir. Devletin en birinci hakkı varolma hakkıdır.
Amerikan Uluslararası Hukuk Enstitüsü bunu 6 Ocak 1916
tarihli Ulusların Haklarına ve Ödevlerine İlişkin Bildirge'sinin en başına
koymuştur.
Ulusların kendi yazgılarına özgürce egemen olmak hakkı
Uluslararası Hukukça kesin bir ilke düzeyine yükseltilmiştir.
Bu hak, Ulusların Haklarına ve Ödevlerine İlişkin Amerikan
Bildirgesi'nde yazılıdır.
Halifelik, İslam topluluğu yolunda olmaktan [ cihet-i
camia-yı İslamiyetten] başka bir şey değildir. Bu, ancak Cuma namazlarında
Halifenin adının söylenmesi ve ileride ayrıntılarıyla anlatılacak olan Sürre ve
benzerleri gibi tinsel ödevlerin ve ayrıcalıkların kaynağıdır. Bu sorunlar,
inananlar [müminler] için tümüyle tinsel bir nitelikte olduğundan, siyasal
[bir] belgede söz konusu edilemez ve Şeriat kurallarına [Şer-i Şerif] aykırı
bir hüküm, gerek açıktan açığa, gerek işaret yoluyla olsun andlaşmada yer
bulamaz.
İstanbul ve Boğazlar
İstanbul, yalnız Türkiye'nin başkenti değil, ulusun can
damarı, Türk tarihinin ölmez anıtı, Osmanlı soy birliğinin simgesidir. Türkiye,
bir bütün olarak yaşayabilmek için, İstanbul'dan ayrılamaz.
(Siyasal hükümler) Boğazlar ve Marmara sularını kapsamakta
olup, bu suların barış durumunda ve savaş durumunda, uyrukluk ayırımı
gözetmeksizin, bütün ticaret ve savaş gemilerine ve uçaklarına açık tutulacağı
ilkesini koymaktadır.
Boğazlar Komisyonu
Özel bayrağı, özel bütçesi ve özel örgütü olacak olan bu
Komisyonun yetkisi [nüfuzu] yukarıda belirtilen sulara ve Boğazlar girişinden
açığa doğru üç mil uzaklığa kadar yaygın bulunacak, bu yetki [nüfuz], Komisyona
verilmiş olan görevlerin gerektirdiği ölçüde, kıyıda da kullanıla bilecektir.
Trakya'yı Osmanlı Devletinden ayırmak, İstanbul'u tehdit
etmek demektir. Oysa, özgür ve bağımsız bir ulus olarak, Osmanlı ulusunun
geleceği İstanbul'un güvenliği ve korunabilirliği ile pek sıkı ilgilidir.
…
Aydın ilindeki Hıristiyanların genel durumu Bırakışmadan
[Mütarekeden] beri memnunluk verici olmuş, bunların güvenliği tehdide
uğramamıştır.
15 ve 16 Mayıs tarihinde İzmir ve dolaylarında meydana gelen
olayların sorumluluğu Yunan Başkomutanlığına düşmektedir.
Menemen kıyımının [katl-i amının] tek sorumlusu
Yunanlılardır.
Aydın'da yerleşmiş otuz bin Türkten ancak birkaç aile
vardır. Bu kentte 5.800 konut yakılıp-yıkılmış ve [Aydın] dolaylarında 51 Türk
ilçesi ateşe verilmiştir. Bergama halkının gösterdikleri direnç üzerine geri
çekilme zorunda kalan Yunan düzenli kuvvetleri, öç almak için, Osmanlı
Hükümetinin öğütleri üzerine konutlarından ayrılmamış olan Menemen ve dolayları
islam halkını topluca öldürmüşlerdir.
Yunan askerlerince işgal olunan İzmir ve yöresinin, Başlıca
Müttefik Devletler askerlerince işgalini kabul edeceğini Türkiye bildirir.
…
Müttefiklerin Karşı Yanıtı
Türkiye, savaşın sonuna değin tarafsızlığını korursa,
Osmanlı Saltanatının bütünlüğünün güvence altına alınmasının Müttefiklerce
üstlenildiği yolunda, Devletlerce kendisine 1914 yılı Ağustosundan beri
bildirilerde bulunulmuştu.
Osmanlı Hükümeti 22 Temmuz 1920 Perşembe günü, Yıldız
Sarayı'nda, Padişah Sultan VI. Mehmet Vahidettin'in başkanlığında bir Yüce
Kurul [Meclis-i Ali] toplanmıştır. Bu toplantıda görüşmelerden sonra, Barış
Andlaşmasının Hükümetçe imzalanmasına karar verilmiştir. Sadrazam Damat Ferit
Paşa Başkanlığındaki Hükümet, bu konuda resmi bir bildiri yayımlamıştır.
Bildiri, Peyam-ı Sabah (24 Temmuz 1336 / 1920, No. 11021, s. 1) ve Vakit
gazetelerinde de (24 Temmuz 1336 /I 920, No.945, s.1) yayınlanmıştır.
…savaş ilanı ya da barış yapmak hakkı yine Anayasa ile
Padişaha [ Zat-ı Şevketsimat-ı Hazret-i Padişahi'ye] verilmiş olması göz önünde
tutulunca, söz konusu yasanın bu fıkrasına dayanarak, Devletin varolmasını
küçültülmüş bir biçimde olsa bile, sağlayan Andlaşmanın kabulü zorunlu
görülerek…
Barış Andlaşmasının İmzalanması
10 Ağustos 1920 günü Sevres'de imzalanmıştır.
Andlaşmanın imzalandığı haberini çeşitli gazeteler
duyurmuşlar… Vakit gazetesi, ayrıca kara çerçeve içinde "Bugün Milli Matem
Günüdür" başlığı ile -bugünkü dilimizde özleştirirsek- şöyle demektedir:
"Barış Andlaşmasının imzası haber alındığı günün ulusal yas günü sayılması
önceden kararlaştırılmıştı. Bu karar uyarınca, bugün, ulusal yas günü sayılacak
ve bütün İslam ve Türk kurumları kapalı bulunacaktır. Saat birde her türlü
taşıt araçları yas simgesi olarak beş dakika duracaklardır."
10 Ağustos 1920'de Sevres'de İmzalanan Barış Andlaşması
İşbu Andlaşmada Başlıca Müttefik Devletler olarak
belirtilen,
Britanya İmparatorluğu, Fransa, İtalya ve Japonya; (ile bu)
Devletlerle, Müttefik Devletleri oluşturan, Ermenistan, Belçika, Yunanistan,
Hicaz, Polonya, Romanya, Sırp-Hırvat-Sloven Devleti ve Çeko-Slovakya; Ve öte
yandan, Türkiye;
Tamyetkili Temsilcilerini atamışlardır.
Türkiye’yi temsil edenler:
General Hadi Paşa, Senatör;
Rıza Tevfik Bey, Senatör;
Reşad Halis Bey, Türkiye'nin Bern'de Olağanüstü Temsilcisi
ve Tamyetkili
Ortaelçisi.
İşbu Andlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden başlayarak,
savaş durumu sona erecektir.
Bölüm 1.
Milletler Cemiyeti Misakı
…Hükümetlerce, bundan böyle eylemsel davranış kuralı kabul
edilen uluslararası hukuk kurallarına kesinlikle uymak (…) adaleti korumak ve
Andlaşmalardan doğan bütün yükümlülüklere titizlikle saygı göstermek
gerektiğini göz önünde tutarak, Milletler Cemiyeti'ni kuran işbu Misak'ı kabul
etmişlerdir.
MADDE 1
…adı gösterilmemiş bulunan herhangi bir Devlet, Dominyon ya
da Sömürge, uluslararası yükümlülüklerini içtenlikle yerine getirme niyeti
konusunda etkin güvenceler vermesi, ve hava, kara ve deniz kuvvetleriyle
silahları konusunda Cemiyet'in koyduğu düzenlemeleri kabul etmesi koşuluyla,
Üyeliğe kabulü Genel Kurulun üçte iki çoğunluğuyla kararlaştırılırsa, Cemiyet
Üyesi olabilir.
MADDE 2
Cemiyet, işbu Misak'da öngörülen eylemini, bir Genel Kurul
(…) aracılığıyla yerine getirir.
MADDE 3
Genel Kurul, Cemiyet Üyelerinin Temsilcilerinden oluşur.
MADDE 4
Konsey hakkında…
MADDE 5
…Konseyin kararlan, toplantıda temsil edilen Cemiyet
Üyelerinin oybirliğiyle alınır. …
MADDE 6
Sekreterlik hakkında…
MADDE 7
Cemiyet'in, Cemiyet bürolarının yerleşmiş bulunduğu, ya da
Cemiyet'in toplantılarının yapıldığı yapıların ve alanların dokunulmazlığı
vardır.
MADDE 8
Cemiyet Üyeleri, silahlarının erişmiş olduğu düzeye, kara,
deniz ve hava kuvvetlerinin programlarına ve savaşta kullanılmağa elverişli
olan endüstrilerinin durumuna ilişkin bütün bilgileri en açık yüreklilikle ve
eksiksiz olarak birbirlerine vermeği yükümlenirler.
MADDE 9
1. ve 8. Maddeleri hükümlerinin yürütülmesi…
MADDE 10
Cemiyet Üyeleri, bütün Cemiyet Üyelerinin ülke bütünlüklerini
(…) korumayı yükümlenirler.
MADDE 11
…savaşın ya da savaş tehdidinin bütün Cemiyet'i
ilgilendirdiği…
MADDE 12
Cemiyet'in üyeler, arasındaki anlaşmazlıklar…
MADDE 13
Cemiyet'in üyeler, arasındaki anlaşmazlıklar…
MADDE 14
Konsey, bir Uluslararası Sürekli Adalet Divanı tasarısı
hazırlamakta (…) Bu Divan, Tarafların kendisine sunacakları uluslararası
nitelikte her türlü anlaşmazlıklara bakacaktır.
MADDE 15
Cemiyet Üyeleri, aralarında ilişkilerin kesilmesini
doğurabilecek nitelikte bir anlaşmazlık çıkarsa…
MADDE 16
Cemiyet Üyelerinden biri (…) savaşa başvurursa (…) öteki
Üyelerine karşı, bu davranışıyla [ipso facto] bir savaş eyleminde bulunmuş
sayılır.
MADDE 17
…iki Devlet arasında bir anlaşmazlık çıkması durumunda…
MADDE 18
Cemiyet Üyelerinden birinin ileride yapacağı her andlaşma ya
da uluslararası bağıtlanma, Sekreterlikçe kütüğe yazılacak [tescil edilecek]…
MADDE 19
Genel Kurul (üyeleri) dünya barışını tehlikeye sokabilecek
uluslararası durumların yeniden gözden geçirilmesine çağırabilir.
MADDE 20
Cemiyet Üyeleri, işbu Misak'ın hükümleriyle bağdaşmayan,
aralarındaki bütün yükümlülükleri (…) kabul ederler…
MADDE 21
…bölgesel anlaşmalar, işbu Misak'ın hiçbir hükmüyle
bağdaşmaz sayılmayacaktır.
MADDE 22
Savaştan sonra, daha önce kendilerini yöneten Devletlerin
egemenliğine bağlı olmaktan çıkmış (…) sömürgelere ve ülkelere şu ilkeler
uygulanır:
Eskiden Osmanlı İmparatorluğu'na bağlı bulunan kimi
topluluklar, kendi kendilerini yönetmeye yetenekli olacakları zamana kadar,
yönetimlerine bir mandataire'in öğütleri ve yardımı kılavuz olmak koşuluyla,
bağımsız uluslar olarak varlıkları geçici nitelikte tanınabilecek bir gelişme
düzeyine erişmişlerdir. Mandataire'in seçilmesinde, her şeyden önce, bu
toplulukların dilekleri göz önünde tutulmalıdır.
MADDE 23
Milletler Cemiyeti Üyeleri, şimdi varolan ya da sonradan
yapılabilecek uluslararası sözleşmelerin hükümlerine uygun olmak ve bunlar
saklı tutulmak koşuluyla:
…
…yönetimleri altındaki ülkelerde yerli halka hakgözetir
davranmayı yükümlenirler.
…
MADDE 24
… Çok-taraflı andlaşmalarla daha önce kurulmuş bütün
uluslararası bürolar, Tarafların kabul etmeleri koşuluyla, Cemiyet'in yetkisi altına
konulacaktır…
MADDE 25
Kızıl-Haç gönüllü örgütlerinin kurulması…
MADDE 26
İşbu Misak'da yapılacak değişiklikler, Temsilcileri Konseyi
oluşturan Cemiyet Üyelerince ve, Temsilcileri Genel Kurulu oluşturan Üyelerin
çoğunluğunca onaylanır onaylanmaz yürürlüğe girecektir.
BÖLÜM II
TÜRKİYE'NİN SINIRLARI
MADDE 27
(Sınırlar belirtiliyor)
MADDE 28
Sınırlar hakkında…
MADDE 29
…sözleşmelerle saptanacak olan Sınırlandırma Komisyonları,
bu sınırları toprak arazi] üzerinde çizeceklerdir.
MADDE 30
…deniz sınırları, kıyıya üç milden daha yakın bulunan
adaları ve adacıkları da içine alacaktır.
MADDE 31
Osmanlı makamlarının elinde bulunan haritalar, geodezik
veriler, yayınlanmamış olsa bile yerölçmesi haritaları, işbu Andlaşmanın
yürürlüğe konulmasından sonra otuz gün içinde, İstanbul'da, Başlıca Müttefik
Devletlerin göstereceği ilgili Komisyonların temsilcisine teslim edilecektir.
MADDE 32
Osmanlı Hükümeti, Sınırlandırma Komisyonlarının görevlerinin
yerine getirilmesinde, Başlıca Müttefik Devletlere, gerekli görecekleri teknik
personel yardımında bulunmayı yükümlenir.
MADDE 33
İlgili çeşitli Devletler, Komisyonlarca konulmuş nirengi
noktalarını, sınır işaretlerini [taşlarını] ya da direklerini korumayı
yükümlenirler.
MADDE 34
Sınır işaretleri [taşları],
MADDE 35
Sınırlandırmaya ilişkin kesin tutanaklar…
BÖLÜM III.
SİYASAL HÜKÜMLER
İSTANBUL
MADDE 36
İşbu Andlaşmanın hükümleri saklı kalmak koşuluyla, Bağıtlı
Yüksek Taraflar, Osmanlı Hükümetinin İstanbul27 üzerindeki haklarına ve
sıfatlarına dokunulmaması, ve bu Hükümetle Majeste Padişah'ın28 bu kentte
oturmak ve bu kenti Osmanlı Devletinin başkenti tutmak bakımından özgür
olduklarında görüş birliği içindedirler.
Bununla birlikte, Türkiye, işbu Andlaşma ile bunu tamamlayan
andlaşmaların ve sözleşmelerin hükümlerine, özellikle soy, din ve dil
azınlıklarının haklarına dürüst bir biçimde saygı göstermekte kusur ederse,
Müttefik Devletler, yukarıda belirtilen hükmü değiştirmek hakkını kesinlikle
saklı tutarlar, ve Türkiye, bu bakımdan alınacak bütün kararları kabul etmeği
şimdiden yükümlenir.
BOĞAZLAR
MADDE 37
Çanakkale Boğazı, Marmara Denizi ve Karadeniz Boğazı'nı
kapsayan Boğazlar'da gemilerin gidiş-gelişi (ulaşımı), gelecekte, gerek barış
zamanında gerek savaş zamanında, bayrak ayırımı yapmaksızın, bütün ticaret ve
savaş gemileriyle askerlik ve ticaret uçaklarına açık olacaktır.
MADDE 38
… "Boğazlar Komisyonu" adını alacak olan ve
aşağıda "Komisyon" sözcüğü ile anılacak bir Komisyonu, 39. Maddede
belirtilen suların denetimine yetkili kılar.
MADDE 39
Komisyonun yetki [otorite J alanı, Akdeniz yönünde Çanakkale
Boğazı'nın girişi ile, Karadeniz yönünde Karadeniz Boğazı'nın girişi arasındaki
suları, bu girişlerin her birinden üç mil açıklara kadar kapsayacaktır.
MADDE 40
Amerika Birleşik Devletleri, Britanya İmparatorluğu, Fransa,
İtalya, .Japonya ve Rusya Temsilcilerinden her birinin ikişer oyu olacaktır.
Yunanistan, Romanya, Bulgaristan ve Türkiye Temsilcilerinden her birinin birer
oyu olacaktır.
MADDE 41
Komisyon üyeleri (…) diplomasi ayrıcalıklarından ve dokunulmazlıklarından
yararlanacaklardır.
MADDE 42
Komisyonun özel bir bayrağı, özel bir bütçesi ve kendisine
özgü bir örgütü olacaktır.
MADDE 43
Komisyonun Görevleri
Geçitlerin ya da limanlara girişlerin iyileştirilmesi
Geçitlerin aydınlatılması
Kılavuzluk
Andlaşma Maddelerinde öngörülen rejimin, İstanbul ve
Haydarpaşa limanlarına uygulanmasını sağlamak için gerekli denetim
Kazaya uğramış gemilerin kurtarılmasına ilişkin her türlü
denetim işleri
Mavnalara ilişkin denetim
MADDE 44
Komisyon, Boğazlar'dan özgürce geçişin engellendiği kanısına
varacak olursa (…) Müttefik Devletlerin İstanbul'daki Temsilcilerini durumdan
haberli kılacaktır.
MADDE 45
Komisyon, boğazdan geçen gemilerden alınacak harçları
güvence göstererek borçlanabilir.
MADDE 46
Sağlık konuları…
MADDE 47
Şimdiki durumda fenerlere, havuzlara, rıhtımlara ve bunlara
benzer işletmelere ilişkin ayrıcalıkları ellerinde bulunduran kişilerin hakları
(…) korunacaktır. Bununla birlikte, Komisyon (…) gerekli sayarsa sözü edilen
hakları satın almağa ya da değiştirmeğe ya da yeni bir ayrıcalık üstlenmeğe
yetkili olacaktır.
MADDE 48
Komisyon, özel polis gücünü kurmağa yetkili olacaktır.
MADDE 49
Kapitülasyonlardan yararlanan Devletlerin uyruklarından,
Komisyonun koyduğu kurallara ve hükümlere aykırı davrananlar, sözü edilen
Devletlerin Konsoloslukları Mahkemelerine verileceklerdir.
Osmanlı uyrukları ile Kapitülasyonlardan yararlanmayan
Devletlerin uyruklarınca işlenecek suçlara, yetkili Osmanlı yargı makamları
bakacaklardır.
MADDE 50
…gemi adamları karada tutuklanacak olurlarsa (…) Komisyon
polisine teslim olunacaktır.
MADDE 51
Komisyon içi görevli atamaları…
MADDE 52
Komisyonun yetki alanı içinde gemilerin gidiş-gelişi…
MADDE 53
Komisyonun yetki sınırları içinde, gemilerden ya da
gemilerdeki yüklerden alınmakta bulunan harçlara ya da öteki vergiler (…)
Komisyona aktarılacaktır.
MADDE 54
Komisyonca konulacak bütün vergiler ve harçlar, gemiler
arasında (…) hiçbir ayırım gözetilmeksizin ve tam bir eşitlik düzeyinde
alınacaktır.
MADDE 55
Osmanlı Hükümeti ile Yunan Hükümeti, Komisyonun gerekli
göreceği bütün toprakları ve yapıları edinmesini kolaylaştırmağı yükümlenirler.
MADDE 56
…transit geçecek savaş gemileri (…) Komisyonca çıkartılmış
olan yönetim kurallarına uygun davranacaklardır.
MADDE 57
Savaşan Devletlerin savaş gemileri…
MADDE 58
Savaşan Devletlerin ganimetleri…
MADDE 59
Savaşan Devletlerin savaş gemileri…
MADDE 60
Savaş gemilerine uygulanacak yönetmelikler…
MADDE 61
…çıkabilecek bütün anlaşmazlıklar Komisyona sunulacaktır.
Komisyon kararına itirazlar Milletler Cemiyetine yapılacak…
EK
Boğazlar Komisyonunun Başkanlığı, iki yıl süreyle ve
sırayla, iki oyu olan Komisyon üyelerince yapılacaktır.
Kürdistan
MADDE 62
Fırat'ın doğusunda, ileride saptanacak Ermenistan'ın güney
sınırının güneyinde (…) Kürtlerin sayıca üstün bulunduğu bölgelerin yerel
özerkliğini (…) İngiliz, Fransız ve İtalyan Hükümetlerinden her birinin atadığı
üç üyeden oluşan bir Komisyon hazırlayacaktır.
MADDE 63
Osmanlı Hükümeti (…) 62. Maddede öngörülen komisyon (…)
kararlarını yürürlüğe koymağı şimdiden yükümlenir.
MADDE 64
İşbu Andlaşmanın yürürlüğe konuşundan bir yıl sonra Kürtler
bağımsızlık talebiyle Milletler Cemiyetine başvururlarsa (…) Türkiye, bu
öğütlemeye [tavsiyeye] uymağı ve bu bölgeler üzerinde bütün haklarından ve sıfatlarından
vazgeçmeği, şimdiden yükümlenir.
İzmir
MADDE 65 - 66
İzmir kent sınırları…
MADDE 67
…belirtilen toprakların sınırını saptamak üzere bir Komisyon
kurulacaktır.
MADDE 68
İzmir kenti (…) Türkiye'den ayrılmış topraklarla bir
tutulacaktır.
MADDE 69
İzmir kenti (…) egemenlik haklarının kullanımını
Yunanistan'a aktaracaktır. Bu egemenliğin simgesi olmak üzere, Osmanlı
bayrağı49 kentin dışındaki bir kaleye sürekli olarak çekilecektir.
MADDE 70
Yunan Hükümeti, İzmir kentiyle sorumlu olacak…
MADDE 71
Yunan Hükümeti (İzmir’de) askeri kuvvetleri bulundurmak
hakkına sahip olacaktır.
MADDE 72
(İzmir’de) yerel bir Parlamento kurulacaktır.
MADDE 73
Yunan yönetimi ile yerel Parlamento arasındaki ilişkiler,
Yunan Anayasası ilkelerine uygun düşecek biçimde düzenlenecektir.
MADDE 74
İzmir kentinde (…) hiçbir biçimde zorunlu askerlik hizmeti
uygulanmayacaktır.
MADDE 75
…azınlıklarının korunması ile, ticaret ve transit
özgürlüğüne ilişkin hükümler İzmir’de uygulanacak.
MADDE 76
Yunan Hükümeti İzmir kentini Yunan gümrük sistemi içine
sokabilecektir.
MADDE 77
Yunan Hükümeti, Türk parasının şimdiki değerini düşürmek
sonucunu verebilecek hiçbir önlem almamayı yükümlenir…
MADDE 78
Limanlar, Su Yolları ve Demiryolları hükümleri, İzmir kentine
uygulanacak…
MADDE 79
(İzmir’de yaşayan uyruklar) Yunan uyruğu işlemi
göreceklerdir.
MADDE 80
(Antlaşmada geçen) Mali ve Ekonomik Hükümler İzmir’de
uygulanacak.
MADDE 81
…kesin Statünün kuruluşuna değin, Osmanlı Devlet Borçları
[Düyun-u Umumiye] Yönetiminin olan bütün araçlar ve gereçler, makineler, kara
ve deniz taşıtları ile, Foça tuzlalarının işletme hakları hiçbir biçimde ne
değiştirilecek ne de bunlara karışılacaktır…
MADDE 82
İşbu Andlaşma ile çözüme bağlanamayan sorunlar (…) daha
sonra yapılacak sözleşmelerle çözüme bağlanacaklardır.
MADDE 83
İşbu Andlaşmanın yürürlüğe girişinden beş yıllık bir süre
geçtikten sonra (…) Parlamento, oyçokluğuna dayanan bir kararla (…) İzmir’in
Yunanistan Krallığına bağlanmasını isteyebilecektir.
Yunanistan
MADDE 84
Türkiye, eski Osmanlı İmparatorluğu'nun Avrupa kıtasında ve
işbu Andlaşma ile saptanan Türkiye sınırları ötesindeki bütün haklarından ve
sıfatlarından Yunanistan yararına vazgeçer.
Türkiye, ayrıca Gökçeada [İmroz, İmbros, İmbro ], Bozcaada
[Tenedos, Tenedo] adaları üzerindeki bütün haklarından ve sıfatlarından
Yunanistan yararına vazgeçer.
MADDE 85
…sınır çizgisini yerinde saptamak…
MADDE 86
Yunanistan, özellikle Edirne'ye ilişkin olarak (…)
çıkarlarını korumak için, gerekli görülecek hükümleri, bunların özel bir
Andlaşmaya konulmasına rıza göstererek, kabul eder.
MADDE 87
Yunan Devletinin, kendi egemenliği altına girmiş olan
topraklar yüzünden üstlenmesi gerekecek, Türkiye'ye ait mali yükümlülüklerin
oranı ve niteliği, işbu Andlaşmanın (…) Maddeleri uyarınca saptanacaktır.
Ermenistan
MADDE 88
Türkiye Ermenistan'ı özgür ve bağımsız bir Devlet olarak
tanıdığını bildirir.
MADDE 89
Türkiye ile Ermenistan arasındaki sınırın saptanması işini
Amerika Birleşik Devletleri Başkanının hakemliğine sunmayı ve Ermenistan'ın
denize çıkışı ile sözü geçen sınıra bitişik bütün Osmanlı topraklarının
askersizleştirilmesine ilişkin ileri sürebileceği bütün hükümleri kabul etmeyi
kararlaştırmışlardır.
MADDE 90
…topraklarının tümünün ya da bir kesiminin Ermenistan'a
aktarılmasına yol açacak olursa, Türkiye, aktarılan toprak üzerindeki bütün
haklarından ve sıfatlarından, karar tarihinden başlamak üzere geçerli olarak,
vazgeçtiğini şimdiden bildirir.
Ermenistan'ın, (…) kendi egemenliği altına girmiş olan
topraklar yüzünden üstlenmesi gerekecek, Türkiye'ye ait mali yükümlülüklerin
oranı ve niteliği, işbu Andlaşmanın (…) Maddeleri uyarınca saptanacaktır.
MADDE 91
Ermenistan ile Türkiye arasında sınır tespiti…
MADDE 92
Ermenistan'ın, Azerbeycan ve Gürcistan ile sınırları, ilgili
Devletler arasında, herbiriyle ortaklaşa anlaşma yoluyla saptanacaktır.
MADDE 93
Ermenistan, Ermenistan'da oturanların çoğunluğundan soy, dil
ya da din bakımından ayrı olanların çıkarlarını korumak için, Başlıca Müttefik
Devletlerin gerekli görecekleri hükümleri, bunları bu Devletlerle yapacağı bir
Andlaşmaya da geçirmeğe rıza göstererek, kabul eder.
Suriye, Irak, Filistin
MADDE 94
Bağıtlı Yüksek Taraflar, kendi başlarına yaşayacak duruma
gelinceye kadar, bir mandataire'in öğütleri ve yardımı yönetimlerine yön vermek
koşuluyla (…) Suriye ile Mezopotamya'nın bağımsız Devlet olarak geçici
tanınmaları konusunda karara varmışlardır.
…sınır çizgisini toprak [arazi] üzerinde saptamak üzere, bir
Komisyon kurulacaktır.
MADDE 95
Bağıtlı Yüksek Taraflar (…) Filistin'in yönetimini, sözü
edilen Devletlerce seçilecek bir Mandataire'e vermeği kararlaştırmışlardır.
Mandataire, Yahudi halkı için Filistin'de bir ulusal yurt kurulmasından yana
İngiliz Hükümetince daha önce 2 Kasım 1917'de açıklanan ve öteki Müttefik
Devletlerce kabul edilen bildirinin uygulanmasından sorumlu olacaktır
MADDE 96
…mandat'ların koşulları, Başlıca Müttefik Devletlerce
saptanacak ve onaylanmak üzere Milletler Cemiyeti Konseyine sunulacaktır.
MADDE 97
Türkiye, bu Bölümde sözü edilen sorunlara ilişkin olarak
alınabilecek her türlü kararı (…) kabul etmeyi şimdiden yükümlenir.
Hicaz
MADDE 98
Türkiye (…) Hicaz'ı özgür ve bağımsız bir Devlet olarak
tanıdığını ve (…) eski Osmanlı İmparatorluğu toprakları üzerindeki bütün
haklarından ve sıfatlarından Hicaz yararına vazgeçtiğini bildirir.
MADDE 99
Bölgeye hac ve sair dini amaçla yapılacak seyahatler…
MADDE 100
Mal, ticaret ve kişi eşitliği…
Mısır
MADDE 101
Türkiye, Mısır'daki ve Mısır üzerindeki bütün haklarından ve
sıfatlarından vazgeçer. Bu vazgeçme, 5 Kasım 1914'den başlayarak geçerli
sayılacaktır.
MADDE 102
18 Aralık 1914'de Mısır'da yerleşmiş bulunan Osmanlı
uyrukları (…) Mısır uyrukluğunu bütün haklarıyla elde edecekler ve Osmanlı
uyrukluğunu yitireceklerdir.
MADDE 103
Mısır uyrukluğunu elde etmek…
MADDE 104
…işbu Andlaşma ile Türkiye' den ayrılan topraklar
konusundaki hükümler Mısır'a uygulanmayacaktır.
MADDE 105
Mısır uyrukluğu…
MADDE 106
Mısır Hükümetinin Osmanlı uyrukları üzerindeki tasarrufları…
MADDE 107
Mısır uyruklarının, yurt dışında, İngiltere'nin diplomasi ve
konsolosluk korumasına hakları olacaktır.
MADDE 108
Türkiye'ye giren Mısır malları İngiliz mallarına sağlanan
işlemlerden yararlanacaktır.
MADDE 109
Türkiye, Süveyş Kanalı'nda (…) Padişah'a tanınan yetkilerden
İngiltere yararına vazgeçer.
MADDE 110
Mısır'da Osmanlı Hükümetine ait bütün taşınır ve taşınmaz
mallar karşılığı ödenmeksizin Mısır Hükümetine geçecektir.
MADDE 111
Mısır uyrukluğunu almayan Osmanlı uyruklarına ait her çeşit
taşınır ya da taşınmaz mallar…
MADDE 112
Türkiye, Mısır'ın daha önceleri ödemekte olduğu vergi
üzerindeki bütün haklarından vazgeçer.
Sudan
MADDE 113
Sudan'ın statüsü…
MADDE 114
Sudan uyruklarının yabancı ülkelerde İngiltere'nin diplomasi
ve konsolosluk korumasına hakları olacaktır.
Kıbrıs
MADDE 115
Bağıtlı Yüksek Taraflar, İngiliz Hükümetince 5 Kasım 1914'de
ilan edilmiş olan Kıbrıs'ın kendisine bağlanmasını tanıdıklarını bildirirler.
MADDE 116
Türkiye Kıbrıs üzerinde ya da Kıbrıs'a ilişkin bütün
haklarından ve sıfatlarından vazgeçer.
MADDE 117
Kıbrıs adasındaki Osmanlı uyrukları İngiliz uyrukluğunu
alacaklardır.
Fas, Tunus
MADDE 118
Türkiye, Fas'da Fransa'nın koruyuculuğunu [himayesini] tanır
ve bunun bütün sonuçlarını kabul eder. Bu tanıma, 30 Mart 1912 tarihinden
başlayarak geçerli olacaktır.
MADDE 119
Fas mallarına, Türkiye'ye girişte, tıpkı Fransız mallarına
uygulanan rejim uygulanacaktır.
MADDE 120
Türkiye, Tunus üzerinde Fransa'nın koruyuculuğunu tanır ve
bunun bütün sonuçlarını kabul eder. Bu tanıma, 12 Mayıs 1881 tarihinden
başlayarak geçerli olacaktır.
Tunus mallarına, Türkiye'ye girişte, tıpkı Fransız mallarına
uygulanan rejim uygulanacaktır.
Libya ve Ege Denizi Adaları
Türkiye, 12 Ekim 1912 tarihli Lozan Andlaşması gereğince,
Libya'da Padişah'a bırakılmış olan bütün haklardan ve sıfatlardan kesinlikle
vazgeçer.
MADDE 122
Türkiye, şimdi İtalya'nın işgalinde bulunan Ege Denizi
adaları ile bunlara bağlı adacıklar üzerindeki bütün haklarından ve
sıfatlarından İtalya yararına vazgeçer.
Uyrukluk
MADDE 123
Türkiye'den ayrılmış ülkelerdeki Osmanlı uyrukları bu ülke
hangi Devlete bırakılmışsa o Devletin uyruğu olacaklardır.
MADDE 124
…yeni bir uyrukluk edinmiş bulunan kimseler, işbu
Andlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden başlayarak, iki yıllık bir süre içinde
Osmanlı uyrukluğunu seçme hakkına sahip olacaklardır.
MADDE 125
Türkiye'den ayrılan bir ülkede yerleşmiş ve (azınlık
durumunda olanlar) işbu Andlaşmanın yürürlüğe giriş tarihinden başlayarak bir
yıllık bir süre içinde, seçilen Devletin halkının çoğunluğu seçme hakkını
kullanan kişiyle aynı soydan ise, Ermenistan, Azerbcycan, Gürcistan,
Yunanistan, Hicaz, Irak, Suriye, Bulgaristan ya da Türkiye'yi
seçebileceklerdir.
MADDE 126
İkametgâh, taşınma konuları…
MADDE 127
(…) Özellikle, Türkiye seçme hakkını kullanmak isteyen
kişilerin İsteyerek göç etmelerini, elindeki bütün olanaklarla kolaylaştırmayı
ve bu amaçla Milletler Cemiyeti Konseyince öngörülecek bütün önlemleri almayı
yükümlenir.
MADDE 128
…uyrukluğun alınması nedeniyle, Osmanlı yasasınca öngörülen
hiçbir mala elkoyma ya da başka ceza uygulanmayacaktır.
MADDE 129
Filistin sınırları içinde yerleşmiş olan Yahudiler, herhangi
bir başka uyrukluk söz konusu olmaksızın, hukukça Filistin uyruğu olacaklardır.
MADDE 130
Karı-koca, çocuk uyruklukları…
MADDE 131
Bu Kesimin hükümleri (…) İzmir’e de uygulanacaktır.
Genel Hükümler
MADDE 132
Türkiye, işbu Andlaşma ile Avrupa dışındaki bütün topraklara
ilişkin olarak, ileri sürebileceği tüm haklarından ve sıfatlarından, her
bakımdan, Başlıca Müttefik Devletler yararına vazgeçtiğini bildirir.
MADDE 133
Türkiye, Müttefik Devletlerce, Türkiye'nin yanında savaşa
katılan Devletlerle yapılan Barış Andlaşmalarının ve Ek Sözleşmelerin tüm
geçerliliğini tanımayı (…) yükümlenir.
MADDE 134
Almanya, Avusturya, Bulgaristan, Yunanistan, Macaristan,
Polonya, Romanya, Sırp-Hırvat-Sloven Devleti ve Çeko-Slovakya Devletinin
sınırlarını (…) tanıdığını ve kabul ettiğini şimdiden bildirir.
MADDE 135
Türkiye, Müttefik Devletlerin 1 Ağustos 1914 tarihindeki
eski Rusya İmparatorluğu topraklarının tümü ya da bir bölümü üzerinde kurulmuş
ya da kurulacak olan Devletlerle yapabilecekleri bütün andlaşmaları (…) tanımayı
yükümlenir.
MADDE 136
Türkiye'de bugünkü adalet konularındaki Kapitülasyonlar
rejiminin yerini alacak bir adalet reformu tasarısı hazırlamak için bir
Komisyon kurulacaktır.
MADDE 137
Türkiye'de oturanların hiçbiri, 1 Ağustos 1914 tarihinden
sonra askerlik ya da siyasal davranışlarından ötürü, (ülke içindeki
işbirlikçileri kastediliyor) hiçbir bahane ile rahatsız edilemeyecek ve
incitilmeyecektir.
MADDE 138
Türkiye'den ayrılan topraklarda oturanlardan hiçbiri, 1
Ağustos 1914 tarihinden bu yana (yaptıklarından dolayı) rahatsız edilmeyecek ya
da incitilmeyecektir.
MADDE 139
Türkiye, başka herhangi bir Devletin egemenliği ya da
koruyuculuğu [himayesi] altında bulunan Müslümanlar üzerinde, ne nitelikte
olursa olsun, her çeşit egemenlik ve yargı hakkından kesinlikle vazgeçer.
Azınlıkların Korunması
MADDE 140
Türkiye, 141. 145. ve 147. Maddelerin (…) hiçbir resmi
işlemin söz konusu hükümlerden üstün sayılmamasını yükümlenir.
MADDE 141
Türkiye, Türkiye'de oturan herkesin (…) yaşamlarını ve
özgürlüklerini korumayı, tam ve eksiksiz olarak sağlamayı yükümlenir.
MADDE 142
1 Kasım 1914'den önce Türkiye'de Müslüman olmayan bir
kimsenin, özgürlüğüne kavuştuktan sonra, kendi isteğiyle İslam'ı benimsemesi
için gerekli işlemleri yerine getirmedikçe Müslüman sayılmaması süregidecektir.
MADDE 143
Türkiye (…) azınlıkların gönüllü göçlerine ilişkin olarak
Müttefik Devletlerin uygun görecekleri hükümleri tanımayı yükümlenir.
MADDE 144
Osmanlı Hükümeti, 1 Ocak 1914'den beri, Türk soyundan
olmayan Osmanlı uyruklarının yurtlarına dönüşlerini ve yeniden işlerine
başlayabilmelerini, olabildiği ölçüde kolaylaştırmağı resmen yükümlenir. Sözü
edilen Osmanlı uyruklarıyla, bunların üyesi bulundukları toplulukların malı
olan ve yeniden bulunabilecek taşınır ya da taşınmaz malların, kimin elinde
bulunurlarsa bulunsunlar, bir an önce geri verilmesi gerektiğini Osmanlı
Hükümeti kabul eder.
MADDE 145
Bütün Osmanlı uyrukları, yasa önünde eşit olacakla…
MADDE 146
…yabancı üniversitelerden ve okullardan verilen diplomaların
geçerliliği…
MADDE 147-148
Eşitlik…
MADDE 149
Osmanlı Hükümeti, Türkiye' deki bütün soy azınlıklarının
kilise ve okul konularında özerkliğini tanımayı ve buna saygı göstermeyi
yükümlenir.
MADDE 150
Hıristiyan ya da Yahudilerin keyfiyetleri…
MADDE 151
(Osmanlı Hükümeti) Bölümdeki hükümlerin yerine getirilmesi
için bu konuda alınacak bütün kararları şimdiden kabul ettiğini bildirir.
Kara, Deniz ve Hava Kuvvetlerine
İlişkin Hükümler
Türkiye aşağıda sayılan hükümleri kesinlikle yerine
getirmeyi yükümlenir.
MADDE 152
Türkiye'nin bulundurabileceği kara kuvvetleri yalnız şunlar
olacaktır:
1. Padişah'ın özel koruma birliği [Hassa Kıtaatı] ;
2. İçeride düzen ve güvenliği sağlamakla ve azınlıkların
korunmasını güvence altına almakla görevli, jandarma birlikleri;
3. Önemli karışıklık durumunda, jandarma birliklerini
destekleyecek ve gerektiğinde sınırların denetlenmesini sağlayacak özel
birlikler.
MADDE 153
İşbu Andlaşmanın yürürlüğe girişini izleyecek altı ay
içinde, 152. Maddede öngörülenler dışında kara kuvvetleri terhis edilecek ve
dağıtılacaktır.
MADDE 154
Padişah'ın özel koruma birliği bir kurmay kurulu ile,
personel sayısı, subay ve er olarak, 700'ü geçmeyecek yaya [piyade] ve atlı
[süvari] birliklerinden kurulacaktır.
MADDE 155
…kuvvetlerin toplam personeli 50,000 kişiyi geçmeyecektir.
MADDE 156
Jandarma birlikleri, Türkiye ülkesi üzerine dağıtılacaktır…
…jandarma birliklerinin toplam personel sayısı, 35.000
kişiyi geçmeyecektir.
MADDE 157
Özel güçlendirme [takviye] birlikleri…
MADDE 158
…subay oranı, hizmetteki personel toplam sayısının yirmide
birini, astsubay oranı da, hizmetteki toplam personel sayısının onikide birini
aşmayacaktır.
MADDE 159
Çeşitli Devletlerin verecekleri subaylar jandarma subayları
sayısı içinde sayılmayacaklardır; ancak, bunların sayısı bu personelin yüzde
onbeşini geçmeyecektir.
MADDE 160
Osmanlı Hükümeti buyruğuna verilen bütün [yabancı] subaylar,
ilke olarak, aynı uyruklukta olacaklardır.
MADDE 161
Boğazlar ve adalar bölgesinde, Yunan ve Osmanlı jandarma
kuvvetleri, bu bölgedeki Müttefikler-Arası İşgal Komutanlığına bağlı
bulunacaktır.
MADDE 162
…sözü edilen kuvvetlerin (…) seferberliğine ilişkin, ya da
güçlendirilmesi yolundaki bütün önlemler yasaktır.
MADDE 163
…şimdi varolan tüm jandarma kuvvetleri (…) öngörülen
jandarma birlikleri içinde birleştirilecektir.
MADDE 164
İşbu Kesimde öngörülmemiş herhangi bir birliğin kurulması
yasaktır.
MADDE 165
Osmanlı kara kuvvetleri [silahlı kuvvetleri] gelecekte yalnız
gönüllü olarak askere yazılanlardan kurulacaktır.
MADDE 166
Assubayların ve erlerin hizmet süresi aralıksız oniki ay
olacaktır.
MADDE 167
…Yeni atanan subaylar, aralıksız en az yirmi beş yıl
eylemsel hizmette bulunmayı vükümleneceklerdir.
Okullar, Eğitim Kurumları, Askeri
Kurumlar ve Dernekler
MADDE 168
…Türkiye'de, subay ve assubayların yetiştirilmesi için
aşağıda belirtilen okullar kalacaktır:
l subay okulu; her yersel bölge için 1 assubay okulu.
MADDE 169
168. Maddede sözü geçen öğrenim kurumlarının dışında
kalanlarla, her çeşit spor kurumları ya da başka kurumlar, hiçbir askeri
konuyla ilgilenmeyeceklerdir.
Gümrükçüler, Yerel Kent ve Kır
Polisi, Orman Bekçileri
MADDE 170
…gümrük görevlilerinin, ye-rel kent ve kır polisi
görevlilerinin, orman bekçilerinin, ya da benzeri görevlilerin sayısı, işbu
Andlaşma ile saptanan Türkiye ülkesi sınırları içinde, 1913'de, benzer
görevlerde çalışanların sayısını geçmeyecektir.
Silahlar, Cephane ve Gereçler
MADDE 171
Silah sayısına yönelik sınırlama…
MADDE 172
Cephane sayısına yönelik sınırlama…
MADDE 173
…izin verilen sayıyı aşan silahlar, her çeşit cephane ile
savaş araçları ve gereçleri (…) teslim edilecektir.
MADDE 174
Silahlar, cephane, savaş araçları ve gereçleri ile uçaklar
ve her çeşit uçak parçaları yapımı, ancak, Müttefikler-Arası Komisyonun izin
vereceği fabrikalarda ve kurumlarda yapılabilecektir.
MADDE 175
Türkiye'ye (yedek parça getirilmesi) Müttefikler-Arası
Komisyonun özel izni olmadıkça, kesinlikle yasaktır.
MADDE 176
Alev-makinelerinin, boğucu ya da zehirleyici ya da benzeri
gazların Ye her türlü benzer sıvıların, maddelerin ve hazırlanmış bileşimlerin
kullanılması yasak olduğundan, bunların Türkiye'de yapımı ya da Türkiye'ye
sokulması kesinlikle yasaktır.
Berkitilmiş Yerler (Tahkimat)
MADDE 177
Boğazlar ve adalar bölgesinde berkitilmiş yerler [tahkimat, istihkâmlar] silahsızlandırılacak ve yıkılacaktır.
Boğazlar'ın Özgürlüğünün
Korunması
MADDE 178
İşbu Andlaşmanın yürürlüğe girişinden başlayarak üç aylık
bir süre içinde, Marmara Denizi kıyıları ile adalarını ve Boğazlar'ın
kıyılarını içine alan bir bölge ile, Limni [Lemnos, Lemno], Gökçeada [İmroz,
İmbros, İmbro], Semadirek [Samothrace, Samotracia], Bozcaada [Tenedos, Tenedo]
ve Midilli [Mirytene, Mitylene, Mitilene] adalarında tüm yapıların, berkitilmiş
yerlerin [tahkimatın] ve bataryaların silahsızlandırılması ve yıkılması
gerçekleştirilecektir.
Sözü geçen bölgede ve adalarda, bu yapıların yeniden
yapılması ve benzer yapılar yapılması yasaktır.
Fransa, İngiltere ve İtalya, sözü geçen bölgede (…) şimdiki
yolların ve demiryollarının kullanılmaz duruma sokulmasını hazırlamak hakkına
sahip olacaklardır.
…öngörülen önlemler, Yunanistan'ca ve Türkiye'ce, her biri
kendi toprakları bakımından ve giderlerini kendileri ödemek üzere (…) uygulanacaktır.
MADDE 179
Bölgenin sınırları…
MADDE 180
Sınırların belirlenmesi için kurulacak olan komisyon…
Deniz Kuvvetlerine İlişkin
Hükümler
MADDE 181
Osmanlı limanlarında gözaltı edilmiş bulunan bütün savaş
gemilerinin Başlıca Müttefik Devletlere kesin olarak teslim edilmiş
sayıldıkları bildirilir.
Türkiye, balıkçılık ve polis hizmeti için kıyıları boyunca,
7 ganbot, 6 torpidoyu geçmeyecek sayıda gemi bulundurmak
hakkına sahip olacaktır.
MADDE 182
Türkiye'nin (…) başka savaş gemisi yapması ya da edinmesi yasaktır.
MADDE 183
Osmanlı silahlı deniz taşıtlarıyla yardımcı silahlı gemileri
silahsızlandırılacaklar…
MADDE 184-185
…denizaltıları yok edilecektir.
MADDE 186
…ticarette kullanılmak için bile olsa, denizaltı yapımı ya
da edinilmesi yasaktır.
MADDE 187
30 Ekim 1918 Bırakışmasının [Mütarekesinin] imzalanması
tarihinde Türkiye'ye ait olan bütün silahlar, cephane ya da başka deniz savaş
gereçleri ile mayınlar ve torpiller kesin olarak Başlıca Müttefik Devletlere
teslim edilmiş olacaktır.
Sözü geçen nesnelerin Osmanlı topraklarında yapımı ya da
yabancı ülkelere gönderilmesi yasaklanacaktır.
Her çeşit deniz savaş silahları, cephane ve gereçlerin başka
her türlü stok edilmesi, depolanması ya da yedekte tutulması yasaktır.
MADDE 188
Osmanlı Deniz Kuvvetlerine alınacak her rütbeden ve her
sınıftan subayların ve erlerin sayısını (Müttefikler) saptayacaktır.
MADDE 189
…Osmanlı ticaret filosunda hizmet gören subaylar ve erler,
ne biçimde olursa olsun, hiçbir askerlik eğitimi görmeyeceklerdir.
MADDE 190
…bölgenin telsiz telgraf istasyonları, işbu Andlaşma
yürürlüğe girer girmez, Başlıca Müttefik Devletlere teslim edilecektir.
Yunanistan ve Türkiye, sözü edilen bölgede hiçbir telsiz telgraf istasyonu
kuramayacaklardır.
Kara ve Deniz Havacılığına
İlişkin Hükümler
MADDE 191
Türkiye'nin askeri kuvvetlerinde hiçbir kara ya da deniz
hava kuvveti bulunmayacaktır.
Güdümlü hiçbir balon elde bulundurulmayacaktır.
MADDE 192
(Türkiye’deki) bütün havacı personel terhis edilecektir.
MADDE 193
Müttefik Devletlerin uçakları, Türkiye'nin bütün ülkesi
üzerinde havalardan geçiş, transit ve iniş özgürlüğüne sahip olacaklardır.
MADDE 194
(Havacılıkla ilgili her şey) Türkiye ülkesinde
yasaklanacaktır.
MADDE 195
…kara ve deniz hava kuvvetlerinin bütün gereçlerini,
Türkiye, giderlerini kendi yüklenmek üzere, Başlıca Müttefik Devletlere teslim
edecektir.
Müttefikler-Arası Denetleme ve
Örgütleme Komisyonları
MADDE 196
Müttefiklerin denetim komisyonlarının giderlerini Türkiye
yüklenecek…
MADDE 197
Komisyonların Osmanlı ülkesinde hareket serbestlikleri…
MADDE 198
Osmanlı Hükümeti (…) Komisyonların gereksinme
duyabilecekleri bütün olanakları, gerek personel gerek araç olarak, giderleri
kendisi yüklenmek üzere, verecektir.
MADDE 199
Komisyonların yönetim ve giderleri ile işlemlerinden doğan
harcamalarını Türkiye karşılayacaktır.
MADDE 200-201-202-203-204-205
Müttefikler-Arası Denetleme Komisyonlarının çalışma
prensipleri…
Genel Hükümler
MADDE 206
30 Ekim 1918 tarihli Bırakışmanın [Mütarekenin], sırasıyla
7. 10. 12. 13. ve 24. Maddeleri, işbu Andlaşmanın hükümlerine aykırı
düşmedikçe, yürürlükte kalmaktadırlar.
MADDE 207
Osmanlı ülkesinin başka bir ülkeyle askeri ilişki kurmasına
engel olmak üzere…
Savaş Tutsakları
MADDE 208-209
Osmanlı savaş tutsaklarının ülkelerine geri gönderilmesi…
MADDE 210
30 Ekim 1918 tarihinden başlayarak, bütün geri gönderme
giderleri Osmanlı Hükümetince karşılanacaktır.
MADDE 211-212
Disiplin sorunu olan savaş tutsakları vs. yurtlarına geri
verileceklerdir.
MADDE 213
Osmanlı Hükümeti, yurda dönebilecek durumda olan herkesi,
ayırım gözetmeksizin, ülkesine kabul etmeyi yükümlenir.
MADDE 214
Müttefik Hükümetler, ellerinde bulunan Osmanlı savaş
tutsaklarıyla uyruklarının geri gönderilmeleri (…) hakkını saklı tutarlar.
MADDE 215
Osmanlı Hükümeti şunları yükümlenir:
Müttefik Devletlerce yitiklerin aranması ya da Osmanlı
ülkesinde kalmak isteğini belirtmiş Müttefik uyruklarının kimliğinin
saptanmasıyla görevlendirilmiş Komisyonlara her türlü kolaylığı göstermek…
MADDE 216-217
Osmanlı Hükümeti, Müttefik Devletlerin subaylarına, erlerine
ve denizcileriyle başka uyruklarına ait olan ve Osmanlı makamlarınca alıkonmuş
bulunan her türlü eşyanın (…) geri verilmesini yükümlenir.
Mezarlar
MADDE 218
Türkiye sınırları içinde olan ve savaş alanında can vermiş,
ya da aldıkları yaralar, kaza ya da hastalık sonucu ölmüş askerlerin ya da
denizcilerin mezarlarının bulunduğu toprak parçalarının (…) mülkiyetini
İngiliz, Fransız ve İtalyan Hükümetlerinin her birine aktaracaktır.
MADDE 219
Sözü edilen toprak parçaları arasında özellikle (…) Gelibolu
Yarımadası'ndaki toprak parçaları da yer alacaktır…
MADDE 220
Kamulaştırma gerektiğinde, duruma göre, Osmanlı Hükümeti ya
da Yunan Hükümeti, giderleri bu Hükümetlerce karşılanmak üzere, kamulaştırmayı
gerçekleştireceklerdir.
MADDE 221
…mezarlıkların (…) korunmasını, her birinin uygun göreceği
bir Komisyona ya da örgüte bırakmak, İngiliz, Fransız ve İtalyan Hükümetlerinin
yetkisi içinde olacaktır.
MADDE 222
…söz konusu olan toprak parçaları için, Türkiye ya da
Osmanlı makamları ya da duruma göre, Yunanistan ya da Yunan makamları hiçbir
çeşit vergi ya da harç almayacaklardır.
MADDE 223
…mezarlara karşı bir saygısızlıkta bulunmak suçunu işlemiş,
kendi yargı yetkileri altındaki kişilerin cezalandırılmasını sağlamak için
gereken bütün önlemleri alacaklardır.
MADDE 224
Müttefik Hükümetler ile Osmanlı Hükümeti (…) kendi
topraklarında gömülü askerlerin ve denizcilerin mezarlarına saygı
gösterilmesini ve bunların bakımını sağlayacaklardır.
MADDE 225
…savaş tutsaklarının mezarları için de aynı hassasiyet
gösterilecek…
Yaptırımlar
MADDE 226
Osmanlı Hükümeti, Müttefik Devletlere, savaş (suçlusu)
kişileri, kendi askeri mahkemelerine vermek hakkını tanır.
MADDE 227
Müttefik Devletlerden birinin uyruklarına karşı [suç
sayılacak bir] eylemde bulunanlar, bu Devletin askeri mahkemelerinde
yargılanacaklardır.
MADDE 228
Osmanlı Hükümeti (kovuşturmayla ilgili) bütün bilgileri ve
belgeleri sağlamayı yükümlenir.
MADDE 229
Osmanlı ülkesinden ayrılan ülkelerdeki kovuşturma hakkında…
MADDE 230
Osmanlı Hükümeti, 1 Ağustos 1914 tarihinde Osmanlı
İmparatorluğu'nun parçası bulunan herhangi bir toprak üzerinde, savaş durumu
sırasında işlenen topluca öldürmelerden sorumlu olan Müttefik Devletlerce
istenen kişileri kendilerine teslim etmeyi yükümlenir.
Mali Hükümler
MADDE 231
Büyük Savaş için tazminat talebi…
Türkiye'ye bir ölçüde destek olmak ve yardımda bulunmak
isteyen Müttefik Devletler (…) bir Maliye Komisyonu kurulmasını
kararlaştırmışlardır.
MADDE 232
Maliye Komisyonu, Türkiye'nin kaynaklarını korumak ve arttırmak
için uygun göreceği önlemleri alacaktır.
MADDE 233
Maliye Komisyonu, ayrıca (…) Türkiye'de para sürümünü
düzenlemekle (…) görevli olacaktır.
MADDE 234
Osmanlı Hükümeti, :Maliye Komisyonunun izni olmadıkça,
hiçbir iç ya da dış borçlanmaya girişmemeyi yükümlenir.
MADDE 235
Osmanlı Hükümeti, savaş sırasında (…) Müttefik Devletler
sivil uyruklarının uğradıkları her türlü zarar ve yitimi ödemeyi yükümlenir.
MADDE 236-237
Türkiye'nin (…) tüm kaynakları Maliye Komisyonunun buyruğu
altına konulacaktır
MADDE 238
Türkiye Almanya, Avusturya, Bulgaristan ve Macaristan'ın,
kendisinden olan tüm alacaklarının Müttefik Devletlere geçtiğini kabul eder.
MADDE 239
Maliye Komisyonu uygun bulmadıkça, Osmanlı Hükümetince,
ister Osmanlı uyruklarına ister herhangi bir kimseye, hiçbir yeni ayrıcalık
verilmeyecektir.
MADDE 240
Türkiye'den toprak alınmış olan Devletler Osmanlı
İmparatorluğu ya da Hazine-i Hassa adına kütüğe yazılmış her çeşit malı ve
mülkü parasız olarak elde edeceklerdir.
MADDE 241
Türkiye'den toprak alınmış olan Devletler, Osmanlı Devlet
Borcu'nun 1 Kasım 1914 tarihinden önce borçlanılmış anapara n faiz yıllık
ödentilerine [taksitlerine] katılacaklardır.
MADDE 242
Osmanlı Devlet Borcunun bölüştürülmesi…
MADDE 243-244
Taksit miktarının tespiti…
MADDE 245
Ödeme planı…
MADDE 246
Osmanlı Hükümeti, Muharrem Kararnamesi ve onu izleyen
kararnamelerle sahip olduğu bütün haklarını Maliye Komisyonuna aktarır.
MADDE 247
Komisyon (…) borçlanma senetleri taşıyıcılarına (…) Türkiye'nin
genel gelirleri üzerinden bir ipotek konmasını önermeye yetkilidir.
MADDE 248
Düyun-u Umumiye Yönetiminin, taşınır ya da taşınmaz, bütün
malları, nerede olurlarsa olsunlar, tümüyle bu kurumun yararlanma yetkisi
altında kalacaktır.
MADDE 249
Osmanlı Hükümeti, Trablus Yedek Akçesi ve Ödencesi
[Tazminatı] üzerindeki bütün haklarını Maliye Komisyonuna aktarmayı yükümlenir.
MADDE 250
Osmanlı Hükümeti Devlet Borcu Konseyine ödenmesi gerekmekle
birlikte henüz ödenmemiş gelirlerin tutarına eşit bir para ödeyecektir.
MADDE 251
Devlet Borcu Konseyi, Konsey'in savaş sırasındaki bütün
işlemlerini gözden geçirecektir. (…) uygun düşmeyen giderleri, Maliye Komisyonu
bunların ödenmesine olanak bulunduğu kanısına varır varmaz, Osmanlı
Hükümetince, Devlet Borcu Konseyine ödenecektir.
MADDE 252
Osmanlı Devlet Borcu'nun anapara ve faiz ödemelerinden bir
bölümünü üzerine almak durumunda bulunan Devletlerden her biri (yıllık ödemeyi
isterlerse peşin olarak yapabilirler)
MADDE 253
Almanya ile Avusturya'nın aktarmaları gereken altın para
tutarları Maliye
Komisyonunun buyruğu altına konulacaktır.
MADDE 254
Almanya'nın aktarması gereken paralar hemen Borç [Düyun-u
Umumiye] Konseyinin buyruğu altına konulacaktır.
MADDE 255
(Müttefiklerin kontrolündeki bazı kurumların) paraları
konusunda, Müttefik Devletlerin, gerektiğinde başka Devletlerle anlaşarak,
alacakları kararları kabul etmeyi yükümlenir.
MADDE 256
Osmanlı Hükümeti (…) savaş sırasında üstlendiği
yükümlülükten Alman Hükümetini aklanmış sayar.
MADDE 257
Osmanlı Borcu ödenir ödenmez, Maliye Komisyonunun görevi son
bulacaktır.
MADDE 258
Türkiye, 1 Ağustos 1914' den sonra Osmanlı bayrağı altına
geçirilmiş bulunan bütün Alman gemilerini (…) teslim edecektir.
MADDE 259
Türkiye, Brest-Litovsk ve Bükreş Andlaşmalarıyla bunlara ek
Andlaşmalarda yer alan hükümlerin tümünden yararlanmaktan vazgeçer.
MADDE 260
Bu Bölüm hükümlerinin uygulanması için yasal önlemler…
Savaştan Önceki Osmanlı Devlet Borcu [Duyun-u Umumiyesi] (5
Kasım 1914)
Nominal ilk para: 161.845.116 (Altın Türk Lirası)
5 Kasım 1914’deki Anapara: 143.241.757 (Altın Türk Lirası)
Ek
Komisyon, kurallarını ve yöntemleri…
Ticaret İlişkileri
MADDE 261
Kapitülasyonlar rejimi Müttefik Devletler yararına yeniden
kurulacak ve genişletilecek.
MADDE 262
25 Nisan 1907 Sözleşmesinin, Türkiye'de dışalım [ithalat J
vergileri tarifesine ilişkin hükümleri, Müttefik Devletler yararına yeniden
yürürlüğe konulacaktır.
MADDE 264
…Osmanlı uyruklarından da alınan vergilerin ve harçların,
Müttefik Devletler uyruklarının kişiliklerinden ya da mallarından da alınması
konusunda Türkiye'ye izin vermeğe hakkı olacaktır.
MADDE 265
Gemilerin geçiş / izin belgeleri…
MADDE 266
Türkiye (yabancı malları) her çeşit haksız rekabete karşı
korumak üzere gerekli yasal ya da yönetimsel önlemleri almağı yükümlenir.
MADDE 267
(çeşitli yabancı malların) dışalımı [ithali], dışsatımı
[ihracı] ile, yurt içinde yapımı, dağıtımı, satımı ve satışa çıkartılması
Türkiye'de yasaklanacak…
MADDE 268
Osmanlı Hükümeti uluslararası ticarete girişecek olursa, bu
bakımdan egemenlikten doğan hiçbir hakkı, ayrıcalığı ya da dokunulmazlığı
olmayacak, ya da olmayacağı kabul edilecektir.
Andlaşmalar
MADDE 269
(Aşağıdaki andlaşmalar) Türkiye ile Müttefik Devletlerden
bunlara taraf olanlar arasında uygulanacaktır:
1. Denizaltı kablolarının korunmasına ilişkin 14 Mart 1884,
1 Aralık 1886 ve 23 Mart 1887 tarihli Sözleşmelerle, 7 Temmuz 1887 tarihli
Kapanış [Son] Protokolü;
2. Gümrük tarifelerinin yayınlanmasına ve gümrük
tarifelerinin yayınlanması için bir Uluslararası Birlik kurulmasına ilişkin, 5
Temmuz 1890 tarihli Sözleşme;
3. Paris'te Kamu Sağlığı Uluslararası Kurumu kurulmasına
ilişkin, 9 Aralık 1907 tarihli Anlaşma;
4. Roma'da bir Uluslararası Tarım Enstitüsü kurulmasına
ilişkin, 7 Haziran 1905 tarihli Sözleşme;
5. Türk Borçlanmasına ilişkin 27 Haziran ] 855 tarihli
Sözleşme;
6. Escault ırmağı üzerinde geçiş harçlarının geri satın
alınmasına ilişkin, 16 Temmuz 1863 tarihli Sözleşme;
7. Süveyş Kanalı'nın özgürce kullanılmasını güvence altına
alan bir rejim kurulmasına ilişkin, 29 Ekim 1888 tarihli Sözleşme.
MADDE 270
İşbu Andlaşma yürürlüğe girer girmez, (…) Bağıtlı Yüksek
Taraflar, aşağıda sayılan sözleşmeleri ve düzenlemeleri, kendilerini
ilgilendirdiği ölçüde, yeniden uygulayacaklardır:
Posta Sözleşmeleri
Telgraf Sözleşmeleri
MADDE 271
Radyo-telgraf Sözleşmesi…
MADDE 272
Türkiye’nin kabul etmesi ve uygulaması istenen telif ve
patent sözleşmeleri…
MADDE 273
Türkiye, aşağıda belirtilen Sözleşmelere ya da Andlaşmalara
katılmayı ya da bunları onaylamayı yükümlenir:
1. Otomobillerin uluslararası dolaşımına ilişkin. 11 Ekim
1909 Sözleşmesi;
2. Gümrük uygulanacak vagonların kurşunlanmasına ilişkin, 15
Mayıs 1886 tarihli Arılaşma ve 18 Mayıs 1907 tarihli Protokol;
3. Ticaret istatistiklerinin birleştirilmesine ilişkin, 31
Aralık 1913 tarihli Sözleşme;
4. Denizde çatmalar, deniz kazalarında yardım ve kurtarma
konusundaki kuralların birleştirilmesine ilişkin, 23 Eylül 1910 tarihli
Sözleşme;
5. Hastane gemilerinin liman vergilerinden ve harçlarından
bağışık tutulmasına ilişkin, 21 Aralık 1 904 tarihli Sözleşme;
6. Beyaz kadın ticaretinin yasaklanıp önlenmesine ilişkin,
18 Mayıs 1904 ve 4 Mayıs 19l0 tarihli Sözleşmeler;
7. Açık-saçık [müstehcen] yayınların yasaklanıp önlenmesine
ilişkin, 4 Mayıs 1910 tarihli Sözleşme;
8. 30 Ocak 1892, 15 Nisan 1893, 3 Nisan l894, l9 Mart 1897
ve 3 Aralık 1903 tarihli Sağlık Sözleşmeleri;
9. Güçlü etkisi olan ilaçların formüllerinin
birleştirilmesine ilişkin, 29 Kasım 1906 tarihli Sözleşme;
10. Filoksera'ya karşı alınacak önlemlere ilişkin, 3 Kasım
1881 ve 15 Nisan 1889 tarihli Sözleşmeler;
11. Tarıma yararlı kuşların korunmasına ilişkin, 19 Mart
1902 tarihli Sözleşme.
MADDE 274
Müttefiklerin Türkiye ile yeniden yürürlüğe konulmasını
istediği ikili sözleşmeler…
MADDE 275-276-277-278-279
(Savaş yıllarında) Türkiye ile Almanya, Avusturya,
Bulgaristan ya da Macaristan arasında imzalanmış bulunan tüm andlaşmaların,
sözleşmelerin ya da anlaşmaların bozulmuş olduğunu ve öyle kalacağını kabul
eder.
MADDE 280
Afyon Sözleşmesi hakkında…
Endüstri Mülkiyeti
MADDE 281
…endüstri, yazın [edebiyat] ve sanat mülkiyeti hakları…
MADDE 282-283-284
…savaş çıkmamış olsaydı (…) edinilebilecek olan endüstri
mülkiyetine ilişkin haklar…
MADDE 285
Türkiye'den ayrılmış bulunan topraklarda oturanların (…)
sahip oldukları endüstri, yazın ve sanat yapıtları mülkiyetine ilişkin hakları…
MADDE 286
Türkiye'den ayrılmış olan Devletlere ait Endüstri, yazın ya
da sanat mülkiyetiyle ilgili kayıtların bu devletlere verilmesi için sözleşme
düzenlenecek.
Mallar, Haklar ve Çıkarlar
MADDE 287
1 Ağustos 1914 tarihinde (…) Müttefik Devletler uyruklarının
ya da onların denetimi altındaki ortaklıkların malları, hakları ve çıkarları,
Osmanlı Hükümetince (…) hiçbir vergi alınmaksızın, hak sahiplerine derhal geri
verilecektir.
MADDE 288
Müttefik Devletler, 17 Ekim 1912 tarihinde, Osmanlı
egemenliği altında bulunan topraklar dışında (…) Osmanlı uyruklarının ya da
onların denetimi altındaki ortaklıkların bütün mallarına, haklarına ve
çıkarlarına elkoyarak, bunları tasfiye etmek hakkını saklı tutmaktadır.
MADDE 290-291
…yeni bir Devletin uyrukluğunu hukukça alan Osmanlı
uyrukları (…) Osmanlı uyruğu sayılmayacaklardır.
MADDE 292
Osmanlı Hükümeti, kendi uyruklarının, Müttefik ülkelerdeki
mallarının, haklarının ya da çıkarlarının tasfiyesi, ya da bunlara elkonulması
yüzünden doğacak zararlarını karşılamayı yükümlenir.
MADDE 293
17 Ekim 1912'den sonra (…) Türkiye'den ayrılmış topraklar
üzerinde yetkesini [otoritesini] kullanan (…) yeni bir Devletin Hükümetleri, bu
topraklar üzerinde Osmanlı ortaklıklarının ya da Osmanlı uyruklarının
denetimindeki ortaklıkların mallarını, haklarını ve çıkarlarını tasfiye
edebileceklerdir…
MADDE 294
Osmanlı kalan topraklar üzerinde. demiryolu ayrıcalığı
[imtiyazı] bulunan herhangi bir Osmanlı ortaklığının işletmelerini, mallarını,
haklarını ve çıkarlarını, Başlıca Müttefik Devletlerin isteğiyle, Osmanlı
Hükümeti kendi üzerine alacaktır.
…bu aktarış, Milletler Cemiyeti Konseyince atanacak bir
hakemin saptayacağı fiyat üzerinden olacaktır. Bu fiyat tutarı (…) ortaklıkla
doğrudan ya da dolaylı ilgisi olabilecek kişiler arasında bölüştürecektir…
MADDE 295-296-297
İşbu Andlaşmanın yürürlüğe girişinden başlayarak altı aylık
bir sürenin bitimine kadar, Osmanlı Hükümeti (…) Almanya'ya, Avusturya'ya,
Macaristan'a ve Bulgaristan'a, ya da bunların uyruklarına ait malların,
hakların ya da çıkarların mülkiyetine ilişkin her türlü işlemi
yasaklayacaklardır.
MADDE 298
Müttefik Devletlerden birinin mahkemesi ya da yönetimince,
kendi toprakları üzerinde, düşman mallarına, haklarına ya da çıkarlarına
ilişkin olarak (alınan el koyma vs. kararların) geçerliliği doğrulanır.
MADDE 299
Müttefik Devletler adına (…) Almanya, Avusturya, Macaristan
ya da Bulgaristan'ın, ya da bunların uyruklarının Osmanlı topraklarındaki
mallarına, haklarına ve çıkarlarına ilişkin (…) alınan önlemlerin geçerliliği
özellikle doğrulanır.
MADDE 300
…1 Ağustos 1914'de Osmanlı uyrukluğunda olan, ya da bu
tarihten sonra Osmanlı uyrukluğuna geçen kişinin hiçbir istemi ya da davası, ya
da -oturduğu yer neresi olursa olsun- bu kişi adına yapılacak hiçbir istem ya
da açılacak dava dinlenemez.
MADDE 301
Osmanlı Hükümeti, istenmesi üzerine, Müttefik Devletlerden
her birine, (…) her çeşit ortaklığın hisse senetlerini, borç senetlerini
[tahvillerini] ya da taşınabilir değerlerini de içeren, mallara, haklara ve
çıkarlara ilişkin ve kendi uyruklarının elinde bulunan bütün sözleşmeleri
belgeleri, senetleri ve başka bütün mülkiyet belgelerini teslim edecektir.
MADDE 302
Müttefik gruplarının (Osmanlıyla ilgili) savaş yüzünden
durdurulmuş ticaret işlemleri ya da sözleşmeler sonucu olduğu için savaş
sırasında mı ödenmesi gerekli duruma geldiğine bakılmaksızın- (…) ödenecek ya
da borç hesabına geçirilecektir.
MADDE 303
287. Maddeden 302. maddeye kadar olan maddelerin hükümleri,
(…) endüstri, yazın [edebiyat] ve sanat mülkiyeti haklarına uygulanır.
Sözleşmeler, Süre Aşımları ve
Mahkeme Kararları
MADDE 304
…düşmanlar arasında yapılmış her sözleşme (…) Müttefik
Devletin yasaları uyarınca ve bu yasada öngörülen koşullar altında, ya olduğu
gibi tutulacak ya da bozulacaktır.
MADDE 305
…süre aşımı (Müttefikler lehine olmak üzere) ertelenmiş
sayılacaktır
MADDE 306
…savaş sırasında çekicilerle yükleneceklere kabul etmeme ya
da ödememe bildirisinde bulunulmaması nedeniyle, ya da protestoda bulunulmamış
olmasından, ya da başka herhangi bir işlemi yerine getirmemiş olması yüzünden,
geçersiz sayılmayacaktır.
MADDE 307
Savaş sırasında, herhangi bir Osmanlı mahkemesince Müttefik
Devlet uyruğu ya da Müttefik uyruğunun ilişkisi bulunduğu bir ortaklığın
çıkarlarına aykırı, (…) nitelikte alınmış bir mahkeme kararı (…) Hakemlik
Komisyonunca yeniden gözden geçirilebilecektir.
MADDE 308
İşbu Andlaşmanın yürürlüğe konulmasından önce (…) Müttefik
Devletlerin, ya da ülkesi Türkiye'den ayrılmış yeni Devletlerin uyruğu (…)
Osmanlı uyrukları arasında yapılmış sözleşmelere ilişkin bütün sorunlar (…)
Müttefik Devletin ya da yeni Devletin ulusal mahkemelerince ya da konsolosluk
mahkemelerince karara bağlanacaktır
MADDE 309
Bir Müttefik Devletin, Türkiye'den ayrılmış yeni bir
Devletin ulusal ya da konsolosluk mahkemelerinin kararı ile (…) Hakemlik
Komisyonu kararları (…) Türkiye'de kesin yargı kararı gücünde sayılacak…
Ek
Ticaret senetleri
Sigorta Sözleşmeleri
Ortaklıklar ve Ayrıcalıklar
MADDE 310
29 Ekim 1914'den önce Osmanlı Hükümetince verilmiş
ayrıcalıklar (…) kendilerine geri verilecektir.
MADDE 311-312-313
(Osmanlıdan alınan ayrıcalıklar) Türkiye'den ayrılan
topraklarda da korunacak.
MADDE 314
Müttefik Devletler (söz konusu ayrıcalıkları tanıma)
zorunluluğunda olmayacaklardır.
MADDE 315
Alman, Avusturyalı, Macar, Bulgar ya da Osmanlı uyrukları ya
da bunların denetimindeki ortaklıklar yararına verilen tüm ayrıcalıklar, ya da
bir ayrıcalık içindeki haklar sona erdirilmiştir.
MADDE 316
Türkiye'de çalışan ve Müttefik uyruklarının denetiminde
olan, ya da olacak olan, her ortaklık (…) Müttefik Devlet yasasına göre
kurulmuş ve bu Devletin uyruklarının denetiminde olan herhangi bir başka
ortaklığa aktarmak hakkına sahip olacaktır.
MADDE 317
Müttefik Devletler (…) kendi uyruklarının ilgili oldukları,
ya da çoğunluk payına sahip olduklarını sandıkları ortaklıkların, kurumların,
ve vakıfların bir dizelgesini [listesini] Maliye Komisyonuna bildireceklerdir.
MADDE 318-319-320-321-322
Müttefik Devletlerin uçakları Türkiye'nin karaları ve
karasuları üzerinde (…) Osmanlı uçakları ile aynı kolaylıklardan
yararlanacaklardır (başka bir maddede Osmanlının uçağı olamayacağından söz
ediliyordu).
MADDE 323
İç hava ticaret ulaşımı bakımından, Müttefik Devletler
uyrukluğundaki uçaklar, Türkiye'de, en çok gözetilen ulus işleminden
yararlanacaklardır.
MADDE 324-325-326-327
Türkiye 1914-1919 Savaşına kendi yanında katılmış olan
Devletlere (…) Müttefik Devletlerin izni olmadıkça (…) 318. ve 319. Maddeden
yararlanma hakkı tanımayacaktır.
Limanlar, Su Yolları ve Demiryolları
MADDE 328
Türkiye (…) Müttefiklerle ilgili kişilere, mallara, gemilere,
arabalara, vagonlara ve posta hizmetlerine, demiryolundan, ulaşıma elverişli su
yollarından ya da kanallardan transit özgürlüğü tanımayı yükümlenir.
MADDE 329
Türkiye (…) ülkesinden geçen göçmenlerin gidiş ve
gelişlerinde, taşıma işletmeleri üzerinde herhangi bir denetleme zorunluğunu
koymamağı ya da böyle bir denetlemeyi sürdürmemeği yükümlenir…
MADDE 330-331-332-333
Türkiye, ülkesinde yapılacak dışalıma [ithalata] ya da
dışsatıma [ihracata] ilişkin olarak (bu süreçlerle ilgili) doğrudan doğruya ya
da dolaylı olarak bir ayırım ya da yeğleme gözetmemeyi yükümlenir.
Deniz Ulaşımı Özgürlüğü
MADDE 334
Müttefik Devletler uyrukları ile bunların malları, gemileri,
Türkiye'nin bütün limanlarında ve iç su yollarında Osmanlı uyruklarına,
mallarına, gemilerine yapılana hiç olmazsa eşit olacak işlemlerden
yararlanacaklardır.
Uluslararası Önemi Olan Limanlar
MADDE 335
Adları aşağıda gösterilen Doğu limanlarının uluslararası
önemde oldukları bildirilir:
İstanbul, Yeşilköy'den [Ayastafanos'dan] Dolmabahçe'ye
kadar;
Haydarpaşa;
İzmir;
İskenderun;
Hayfa;
Basra;
Trabzon (352. Maddede öngörülen koşullar içinde);
Batum, ileride belirtilecek hükümler saklı kalmak üzere.
Bu limanlarda serbest bölgeler bulunacaktır.
MADDE 336-337-338
Uluslararası önem taşıdıkları bildirilen limanlarda,
Milletler Cemiyeti'ne üye olan bütün Devletlerin uyrukları, malları ve
bayrakları [gemileri] limanı kullanmakta tüm özgürlükten yararlanacaklardır.
MADDE 339
Limanın bakımı ve iyileştirilmesi işlerinin yapılması
(sırasında) ulaşımına karşı bütün tehlikeleri kaldırmak ve liman içinde gemilerin
hareketlerine kolaylığı sağlamakla yükümlüdür.
MADDE 340
…limanın ya da liman girişlerinin kullanılma kolaylıklarını
tehlikeye düşürecek nitelikte hiçbir yapım işine girişmeyecektir.
MADDE 341
Serbest bir bölgede ambarların yapımı ya da kullanılması ve
malların denklenmesi ya da denklerin çözülmesi için sağlanan kolaylıklar, o
sıradaki ticaretin gereksinmelerini karşılamalıdır.
MADDE 342-343
…serbest bölgeye giren ya da bu bölgeden çıkan mallardan (…)
istatistik vergisi dışında, hiçbir vergi ya da harç alınmayacaktır. Bu
istatistik vergisinden elde edilen gelirin tutarı, yalnız ticaret ve deniz
ulaşımı hareketlerinin hesaplarını tutmakla görevli hizmetin sürdürülmesi için
kullanılacaktır.
MADDE 344
Serbest bölgeden transit geçiş…
MADDE 345
…anlaşmazlıklar Milletler Cemiyeti'nce saptanacak koşullar
içinde çözülecektir.
Meriç'e ve Tuna'ya İlişkin
Hükümler
MADDE 346
Meriç, uluslararası ırmak ilan edilecek…
MADDE 347
Meriç (…) Uluslararası Komisyonun yönetimi altına
konulacaktır.
MADDE 348
(Türkiye) Tuna'ya ilişkin tüm hükümleri tanıdığını bildirir.
MADDE 349
Türkiye'ye, Akdeniz'e ve Ege Denizi'ne özgürce çıkışı
sağlamak için, Türkiye'den ayrılan topraklardan ve limanlardan transit
özgürlüğü tanınır.
MADDE 350
İzmir limanı serbest bölge genel rejimi altında olacak ve
Türkiye'ye -Milletler Cemiyeti'nce bir süre saptanmaz ise- süresiz olarak
kiralanacaktır.
MADDE 351
Batum limanından Karadeniz'e özgürce geçiş, Gürcistan'a,
Azerbeycan'a, İran'a olduğu gibi, Ermenistan'a da tanınacaktır.
MADDE 352
Ermenistan'a, Karadeniz'e özgürce çıkış Trabzon limanı
üzerinden tanınmıştır…
Uluslararası Taşımaya İlişkin
Hükümler
MADDE 353
Müttefik Devletler (…) Osmanlı demiryolunda (…) transitte
uygulanan en elverişli rejimden tam hakla yararlanacaktır.
MADDE 354
Türkiye malların demiryollarında taşınmasına ilişkin (Müttefiklerin
kendi aralarında imza ettikleri) Sözleşmeleri ve Düzenlemeleri kabul etmeyi
üstlenir.
MADDE 355
…Türkiye, yolcular ve bunların eşyası için doğrudan biletli
seferler kurulmasında işbirliği yapmak zorunluğundadır…
MADDE 356
Türkiye (ulaşımı engelleyici) hiçbir teknik, akçalı ya da yönetim önlemi
almamayı yükümlenir.
MADDE 357
…bir bölümü demiryolu, bir bölümü de yurtiçi gemilerle
yapılan taşımalarda, yukarıdaki hükümler, demiryoluyla yapılan taşıma bölümüne
uygulanır.
MADDE 358
Müttefik Devletlerin vagonları ve yük vagonları, Osmanlı
demiryollarında, gidişgeliş bakımı ve onarım konularında Osmanlı vagonları ve
yük vagonlarıyla eşit işlemden yararlanacaktır.
MADDE 359
…demiryollarının başkasına geçirilmesi…
MADDE 360
Osmanlı Hükümeti, Hicaz demiryolunda sahip olduğu tüm
haklardan vazgeçtiğini (…) bildirir.
MADDE 361
…yeni bir demiryolu güzergâhı söz konusu olduğunda yine bu
hükümler geçerli olacak…
MADDE 362
1 Ağustos 1914'de Osmanlı İmparatorluğu içinde olan topraklardaki
demiryollarına ilişkin hükümler…
Sular Rejimi
MADDE 363
…yeni bir sınır çizilmesi sonucunda, bir Devletteki sular rejimi
anlaşmazlıkları Milletler Cemiyeti Konseyince atanacak bir hakem sorunu karara
bağlayacaktır.
MADDE 364-365-366
Telgraflar ve telefonlar.
MADDE 367
Türkiye, Cidde -Suakin [Zuakkin] ve Kıbrıs- Lazkiye
kablolarının tümü ya da bir bölümü üzerindeki bütün haklarından, yetkilerinden
ve her çeşit ayrıcalıklarından, gerek kendi adına gerek uyrukları adına,
Başlıca Müttefik Devletler yararına vazgeçer.
MADDE 368
Türkiye, taşıma konularında Müttefik Devletler adına
davranan bir makamın (…) kendisine vereceği yönergeleri [talimatı] yerine
getirecektir.
MADDE 369
Andlaşmanın bu Bölümünü oluşturan hükümlerin yorumu ve
uygulanması konusunda ilgili Devletler arasında çıkabilecek anlaşmazlıklar
Milletler Cemiyeti'nce öngörülen biçimde çözüme bağlanacaktır.
MADDE 370
Milletler Cemiyeti, herhangi bir zamanda, yukarıdaki
maddelerden sürekli bir yönetim rejimine ilişkin olanların gözden geçirilmesini
önerebilecektir.
MADDE 371
…karşılıklı olma tanınmadıkça, bu topraklardan herhangi bir
bölümü yararına, yukarıda sayılan Maddelerdeki hükümlerin hiçbirinden
yararlanmayı Müttefik Devletlerden biri isteyemez.
MADDE 372
Türkiye, işbu Andlaşmanın yürürlüğe konulmasından başlayarak
beş yıllık bir süre içinde, Milletler Cemiyeti'nin onaylamasıyla, uluslararası
transit, ulaşıma elverişli su yolları, limanlar ve demiryolları rejimlerine
ilişkin olarak yapılabilecek herhangi bir genel sözleşmeye katılmayı
yükümlenir.
MADDE 373
Müttefik Devletler uyruklarının, kapitülasyonlar rejimi ya
da adı geçen kapitülasyonların yerini alacak her çeşit düzenlemeler gereğince
yararlanabilecekleri daha geniş hakları kullanmalarına engel olmayacaktır.
Çalışmanın Örgütlenmesi
Bağıtlı Yüksek Taraflar, adalet ve insanlık duygularıyla
olduğu kadar, sürekli bir dünya barışını sağlamak isteğiyle de davranarak,
aşağıdaki hükümleri kararlaştırmışlardır.
MADDE 374
Milletler Cemiyeti'nin asıl Üyeleri, bu örgütün de asıl
Üyeleridir…
MADDE 375
Örgüt yapısı…
MADDE 376
Örgütün çalışma prensipleri…
MADDE 377
…oy kullanma hakkı…
MADDE 378
Konferansın toplantıları…
MADDE 379-380-381-382-383-384-385-386
Uluslararası Çalışına Bürosu…
MADDE 387
Yönetim Kurulu (…) Konferans toplantılarının gündemini
hazırlayacaktır.
MADDE 388
Konferansın Sekreterliği…
MADDE 389
…toplantı gündemi…
MADDE 390
…işleyiş kuralları…
MADDE 391
…görüşmelere katılmak hakkı…
MADDE 392-393-394-395-396-397-398-399-400-401-402-403-404-405-406-407
Konferansın iç işleri…
MADDE 408
Üyelerden her biri, kendilerini kendi başlarına tam olarak
yönetmeyen sömürgelerinden, ya da sahip oldukları ülkelerden, ya da koruyuculukları
altında bulunan ülkelerden her biri için almayı tasarladıkları kararı Uluslararası
Çalışma Bürosuna bildirecektir.
MADDE 409-410
Karar alma süreçleri…
MADDE 411
Konferansın ilk toplantısı 1919 Ekim ayında yapılacak…
MADDE 412
Milletler Cemiyeti kuruluncaya kadar…
MADDE 413
Uluslararası Sürekli Adalet Divanı kuruluncaya kadar…
MADDE 414
Bağıtlı Yüksek Taraflar, ücretle çalışan işçilerin fizik,
moral ve düşünsel yönlerden iyi durumda bulunmalarının, uluslararası bakımdan
temel önemde olduğunu kabul ederek, bu yüksek amaca ulaşmak için…
MADDE 415
Türkiye (…) silah ve ispirtolu maddeler ticaretiyle, öteki
konulara ilişkin olarak yapılan ya da yapılacak olan sözleşmeleri tanımayı ve
bunları kabul etmeyi yükümlenir.
MADDE 416
Bağıtlı Yüksek Taraflar, 17 Temmuz 1918'de, Fransa Cumhuriyeti
Hükümeti ile Altes Monako Prensi arasında imzalanan ve Fransa ile Prensliğin
ilişkilerini saptayan Andlaşma konusunda bilgi edindiklerini ve bunu tutanağa
geçirdiklerini bildirirler.
MADDE 417
Türkiye, hiçbir Müttefik Devlete karşı, doğrudan doğruya ya
da dolaylı olarak, işbu Andlaşmanın yürürlüğe konmasından önceki hiçbir olay
nedeniyle, hiçbir para isteminde bulunmamayı yükümlenir.
MADDE 418
Türkiye, Müttefik Devletler ganimet mahkemelerinden herhangi
birince, Osmanlı gemilerine ve Osmanlı mallarına ilişkin olarak verilmiş her
türlü kararlar ve buyruklarla, bu mahkemelerin giderlerine ilişkin bütün
kararları ve buyrukları geçerli ve uyulması zorunlu kabul eder, ve bu
kararlarla buyruklara karşı, uyrukları adına hiçbir istemde bulunmamayı
yüklenir.
MADDE 419
Osmanlı Hükümeti, savaş sırasında Osmanlı deniz
kuvvetlerince batırılan ya da hasara uğratılan gemiler konusunda Müttefik
Devletler Hükümetlerinin ya da uyruklarının işine yarayacak, elindeki bütün
bilgileri vermeyi yükümlenir.
MADDE 420
İşbu Andlaşmanın yürürlüğe konmasını izleyecek altı ay
içinde, Osmanlı Hükümeti, Müttefik Devletler Hükümetlerine, 29 Ekim 1914'den bu
yana, bu Devletlerden ya da -bu Devletlerin uyruklarınca denetlenen her çeşit
ortaklıkları ya da dernekleri de içermek üzere- uyruklarından alınmış
ganimetleri, arşivleri, tarihsel anıları ya da sanat yapıtlarını geri
verecektir.
MADDE 421
Osmanlı ülkesindeki taşınmazlara ilişkin yaptırımlar…
MADDE 422
Bugün Türkiye'nin bir parçası olmaktan çıkmış bulunan
topraklardan, 1 Ağustos 1914'den sonra alınmış din, arkeoloji, tarih ya da
sanat önemi olan bütün nesneler, işbu Andlaşmanm yürürlüğe konmasını izleyen
oniki ay içinde, Osmanlı Hükümetince, sözü edilen nesnelerin alındığı toprağın
Hükümetine geri verilecektir.
MADDE 423
Osmanlı Hükümeti (…) İstanbul'daki Rus Arkeoloji Enstitüsü'nün
Kitaplığındaki kitapları, belgeleri ve elyazmalarını (…) Müttefik Devletlerden her
kişinin, sözü geçen kitaplara, belgelere ve elyazmalarına özgürce
başvurabilmesini sağlayacaktır.
MADDE 424
İşbu Andlaşma yürürlüğe girer girmez, Türkiye, kendisinden
ayrılan toprakların sivil, asker, maliye, adalet ya da başka yönetimlerinin arşivlerini,
kütüklerini [defterlerini], planlarını, senetlerini ve her çeşit belgelerini,
ilgili Hükümetlere vakit geçirmeden verecektir.
MADDE 425
Osmanlı Hükümeti Türkiye'den ayrılan topraklarda
yaşayanların her türlü arşivlere ve belgelere başvurabilmelerini sağlamayı
yükümlenir.
MADDE 426
Müttefik Devletlerden her birinin bir yargıcınca ya da
mahkemesince Türkiye'de verilmiş olan kararları Osmanlı Hükümeti tanıyacaktır…
MADDE 427-428
(Osmanlı ülkesi) Yüksek Sağlık Kurulunca alınmış bütün
kararları kabul etmeyi ve bunların yürütülmesi için işbirliğinde bulunmayı yükümlenir.
MADDE 429
…işbu Andlaşma ile kurulan her Komisyonun Başkanının, oyların
eşit bölünmesi durumunda, ikinci bir oy kullanma hakkı olacağını kabul ederler.
MADDE 430
…çıkacak güçlüklerin, Türkiye Milletler Cemiyeti'ne Üye
olarak kabul edilinceye kadar, Başlıca Müttefik Devletlerce çözüme bağlanacağı
Bağıtlı Yüksek Taraflar arasında kararlaştırılmıştır.
MADDE 431
İşbu Andlaşmanın özel hükümleri saklı kalmak koşuluyla, ve
işbu Andlaşmanın yürürlüğe konmasından başlayarak altı aylık bir sürenin
bitiminde, Osmanlı yasalarının Osmanlı Hükümetince işbu Andlaşmaya uygun olarak
değiştirilmiş olması ve değişmiş tutulması gerekecektir.
MADDE 432
Türkiye, çoğunluk kararıyla davranan Milletler Cemiyeti
Konseyinin gerekli göreceği her türlü soruşturmayı kabul etmekle yükümlü
kalacaktır.
MADDE 433
Tamyetkili Temsilciler, işbu Andlaşmayı imzalamışlardır.
Sevres'de, on Ağustos bin dokuz yüz yirmi tarihinde, tek bir
nüsha olarak Düzenlenmiştir
…
Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Yayınları, Ankara,
1977
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder