Shiwu Li - Geleneksel Çin Ev Yapımının Folklor Çalışmaları - Notlar

Shiwu Li - Geleneksel Çin Ev Yapımının Folklor Çalışmaları - Notlar

Folklore Studies of Traditional Chinese House-Building, Singapore, 2022

 

Giriş

İnşa Edilmiş İnsan Konutlarının ve Tanrısallaştırılmış Zanaatkarların Önemi

İnşa edilmiş insan konutlarının ortaya çıkışı, medeniyetin ilerlemesinde kayda değer bir adım olmuştur

Le Corbusier’in “ev bir makinedir” tanımı, modernliğin kutsaldan kopuşunu temsil eder.

Geleneksel ev, tanrıların yaratımını taklit eden bir mikrokozmos: “Her yeni meskenin inşası, yeni bir hayata eşdeğerdir.”

Moğol yurdu: kubbe → gökyüzü, yün → bulut, pencere → güneş, lamba → ay — mimarlık, burada kozmik bir alegoridir.

 

Geleneksel olarak bir ev, yaşayan atalar, ölmüş ataların ruhları ve hatta tanrıların (örneğin Zenginlik Tanrısı ve Mutfak Tanrısı) mekanı paylaştığı kutsal bir yer olarak görülürdü

Yi halkı: kiriş → baba, orta direk → anne — mimarlık, burada sosyal bedenin metaforudur.

Çin klasikleri: “Mesken, bu dünya ile yeraltı dünyası arasında bir köprüdür” — mimarlık, burada ontolojik bir ara bölgedir.

 

Konutlara duyulan bu dini saygı, onları inşa eden zanaatkârlara duyulan kültvari bir saygıyı da beraberinde getirmiştir

Mitolojide, ev inşası tanrısal bir eylem olarak tasvir edilir; örneğin, yaratıcı Pangu'nun insanın yaşam alanını yaratan bir zanaatkâr olduğu söylenir

Youchao: (İlk ev inşaatçısı) İnsanları mağaralardan çıkarıp ahşap barınaklara taşıyan bilge.

 

Tylor’dan Malinowski’ye, Mauss’tan Eberhard ve Cao Songye’ye uzanan bu literatür taraması, zanaatkârın yalnızca teknik bir figür değil, aynı zamanda kültürel, ritüel ve mitik bir fail olduğunu gösteriyor.

 

Ev inşaatçısı = zanaatkâr + büyücü + dua eden — mimarlık, burada teknik ve ritüel bir birleşimdir. Mimarlık, burada bir geçiş sahnesidir.

 

Toprak Tapınması ve Bina İnşaatı Folkloru

Bina inşaatı folkloru, temel atma ile başlar ve bu törenin okült (gizli) bir anlamı vardır.

Toprağın tanrılar, hayaletler ve ruhlar gibi doğaüstü güçlere ev sahipliği yaptığı inancı nedeniyle, temel atma sırasında talihsizlikten kaçınmak için uğurlu bir gün seçimi, kurban sunma ve şeytan çıkarma gibi yerleşik prosedürler uygulanırdı. Lu Ban'ın Kanunları, uğursuz bir günde temel atmanın hastalıklara ve hırsızlığa yol açabileceğini belirtir

 

Yangshao ve Longshan Kültürleri dönemine ait arkeolojik kanıtlar, evlerin temellerinin altına insan ve hayvan kurbanlarının gömüldüğünü gösteriyor.

Toprak Tanrısı (Çin'de she olarak bilinir) Tarihsel süreçte, kanlı kurbanlar azalmış ve Toprak Tanrısı giderek kişileştirilmiş bir varlık haline gelmiş / sınırlı yetki alanına sahip, duygusal ve sansasyonel olan yerel Toprak Tanrısı (Tudigong) figürüne indirgenmiştir.

…insanlar Taisui gibi güçlü ve kötü ruhlardan kaçınmaya çalışırdı. Taisui ile karşılaşma hikayeleri, tabulara uymayanların felaketle karşılaşacağı inancını pekiştirirdi.

 

Lisu halkı, yer seçme kehanetini uygulamak için istiridye kabukları ve tohumlar kullanır. Bu şöyle işler: Dokuz tohum, üçlü üç sete konur. Daha sonra setler üç farklı yere ekilir. Bir setteki üç tohum da topraktan çıkarsa, o yer inşaat için uğurlu bir yerdir. Aksi takdirde, ev inşa etmek için uygunsuz ve uğursuz bir yerdir.

 

Ağaç Tapınması ve Bina İnşaatı Folkloru

Ağaç tapınımı, Çin'in yapı inşa geleneğinde yaygın ve evrensel bir olgudur. İlkel animistik inanca göre, ağaçların da insanlar gibi ruhu olduğuna inanılır. Bu inanç, ağaç kesimi için uğurlu günlerin seçilmesini, kurban sunulmasını ve tabu kurallarına uyulmasını gerektirirdi. Zanaatkârlar, ağaç kesmeden önce ağaç tanrısına dualar okurlardı.

Kirişler ve direkler, sadece yapısal bileşenler değil, aynı zamanda kötü ruhlardan korunmak için büyülü güç atfedilen nesnelerdi.

Bir evin orta direği, yapısal desteğin ötesinde, Cennet, Dünya, tanrılar ve insanlar arasında bir köprü görevi gören kutsal bir unsur olarak görülürdü.

 

Kiriş ve sütunların kutsallaştırılması, Çin mitolojisindeki Kunlun Dağı ve Cennet Merdiveni inancından türemiştir. Birçok bölgedeki zanaatkârlar, kiriş yapımında kullanılan ağacın Kunlun Dağı'nda büyüyen "Ağaçların Kralı" olduğuna inanırlardı.

Zanaatkârların dualarında, kirişe sık sık "kara ejderha" veya "ejderha ağacı" denirdi. Kirişin, zenginlik ve huzur getirebilecek ilahi bir yaratık olan ejderha ile mistik bir bağı olduğu düşünülüyordu.

 

Kiriş Yerleştirme Töreni ve Fetişlerin Kullanımı

Kiriş yerleştirme töreni, Çin'in yapı inşaatı folklorunun en şenlikli ve dini açıdan zengin kısmıdır. Tören, hem zenginlik ve refah için dua etme gibi seküler amaçlara hem de kötü ruhları kovma gibi büyülü amaçlara hizmet eder.

Dunhuang el yazmalarında kaydedilen Erlangwei duaları esas olarak kötü ruhları kovmak için kullanılıyordu ve kiriş yerleştirme Erlangwei duaları, şeytan çıkarma Erlangwei dualarıyla "esas olarak iki açıdan" çok ortak noktaya sahipti: İlk olarak, böyle bir dua 'Kiriş güvenli bir şekilde yerleştirildiğinde, dileğimiz olsun' ve benzeri ifadelerle biter ve kötü ruhları kovma ve kutsama sağlama dileğini belirtir. Bu cümle yapısı aslında şeytan çıkarma törenlerinin bir fosilidir. Ayrıca, bir Erlangwei duası, kötü ruhları kovmak ve altı yönde de kutsama için dua etmek amacıyla kirişten doğu, güney, batı, kuzey, yukarı ve aşağı buharda pişirilmiş çörekler veya benzeri şeyler atma kısmını içerir.”

 

Bu törenlerde üç ana büyülü nesne (fetiş) kullanılırdı:

1. Sekiz Diyagram (Bagua): Kötülükleri savuşturmak ve iyi şans için dua etmek amacıyla kirişe yapıştırılan en yaygın fetişlerden biriydi

2. Horoz: Horoz, şeytan çıkarma törenlerinde Bagua'dan beri kullanılan bir fetişti. Horozun ibiğinden alınan kan, kötü ruhları kovmak ve kehanet yapmak için kullanılırdı. Horoz, Anka kuşunun soyundan geldiğine inanıldığı için büyülü bir etkiye sahipti.

3. Kiriş Ayarı Madeni Paraları: Bu madeni paralar, bereket ve iyi şans için dua etmek amacıyla kullanılırdı. Bazıları özel olarak dini amaçlar için dökülmüş şeytan çıkarma paralarıydı.

 

Doğaüstü Varlıklar, Büyüler ve Tılsımlar: Taoist Etkiler

Taoizm, inşaatçıların büyüsünü derinden etkilemiştir. İnşaatçılar, projelerinin sorunsuz ilerlemesi ve evin kötü ruhlardan korunması için doğaüstü varlıkların korumasını dilerlerdi.

Lu Ban (Gongshuzi), başlangıçta yetenekli bir marangoz ve mucit iken, Tang Hanedanlığı'nda tanrılaştırılmaya başlanmış ve tüm zanaatkârların atası ve zanaat tanrısı haline gelmiştir.

Kiremit ustalarının koruyucusu olan Zhang Ban da dahil olmak üzere diğer doğaüstü varlıklar da Lu Ban ile birlikte anılırdı.

Taoist büyüler, Han Hanedanlığı'nın hükümet belgelerini taklit ederdi (örneğin "emredildiği gibi yerine getirmek için acele et" ifadesiyle biterdi)

 

Taoist inançlar, evin kötü ruhlardan korunması fikrini vurgulamış ve "ev dengeleyici tılsımlar" bu amaçla kullanılmıştır. Beş Element ve Dört İlahi Canavar (Gök Mavisi Ejderha, Beyaz Kaplan, Kırmızı Kuş, Kara Kaplumbağa) gibi kozmik fikirler, ev inşası büyüsüne dahil edilmişti. Bu büyüler ve tılsımlar, evi kutsamak ve kötülükleri kovmak için her yöne doğru söylenirdi.

 

Ev Yapımcılarının Gizli Büyücülüğü ve Sosyal ve Kültürel Bağlamı

…profesyonel ev inşaatçıları, rahip ve şeytan kovucu, teknoloji uzmanı ve büyücü olarak ikili roller üstlenirler. Kırsal toplumda genellikle aynı anda üç şapka takarlar: köylü, teknoloji uzmanı ve büyücü. Yani asla sadece büyücü değillerdir. Hem beyaz hem de siyah büyücülükteki becerileri nedeniyle, bu kişilerin genellikle hem saygı görüp takdir edildiğine hem de aynı anda hem aşağılanıp dışlandığına dair ezici kanıtlar vardır.

Olumsuz büyünün amacı, mal sahibine hastalık, hapis, ölüm ya da aile içi kavgalar gibi zararlar vermekti.

Bu gizli büyücülüğün kökeni, zararlı zararlılara (gu) ve Han Hanedanlığı'ndaki kukla büyüsü gibi uygulamalara kadar uzanır; bu, ölüm cezası gerektiren ölümcül bir suç olarak kabul edilirdi.

 

Gizli büyü, zanaatkârlar ve ev sahipleri arasındaki pazarlık oyununda etkili bir caydırıcıydı.

 

Silah Efsanesi ve Silahın Kökeni ve Evrimi Chiwei

Chiwei (veya Chiwen), antik Çin mimarisinde çatı sırtlarında kullanılan, genellikle kuş veya balık formunda olan yaygın bir süsleme ve büyülü semboldür. Bu sembol, sadece estetik değil, aynı zamanda büyülü bir öneme de sahiptir. Chiwei'nin en önemli işlevi yangın tehlikelerine karşı büyülü bir koruma sağlamaktı.

 

Chiwei / Efsanevi kökeni, Tufan kahramanı Gun'ın Yu Gölü'ne atladıktan sonra bir Xuanyu balığına (balina) dönüşmesine dayanır.

Eski Wu ve Yue halkı, balinaların devasa boyutu ve su fışkırtma alışkanlıkları nedeniyle onlara tapardı; bu özellikler, su ruhu olarak yangını önleme gücüne sahip olduğu inancını doğurdu.

 

Chiwei'nin hasar görmesi veya üzerindeki kuş yuvaları gibi olaylar, doğal güçlerin (Cennet'in mesajları) bir göstergesi olarak kabul edilir ve genellikle kötü alametler olarak yorumlanırdı. Bu nedenle chiwei, Atalar Tapınağı ve saraylar gibi dini ve siyasi yapılarda gücün ve kutsallığın bir simgesiydi.

 

Daha sonraki mitolojik sistemlerde chiwen'nin ejderhanın dokuz çocuğundan biri olduğu ve "yutmayı sevdiği" için çatı sırtlarını süslemek için kullanıldığı anlatılır.

 

Çözüm

Çin'in yapı inşa geleneği, teknik gelişimin yanı sıra konutları ruhların ve tanrıların paylaştığı kutsal alanlar olarak görme dini inancından doğmuştur. Yapı inşaatı folklorunun kökenleri toprak ve ağaç tapınımına dayanır.

Teknik iyileştirme + kutsal alan üretimi = İlkel barınak 

Toprak ve ağaçlara tapınma → mimarlık, burada doğa ile ritüel bir pazarlıktır.

 

Lu Ban, başlangıçta yetenekli bir zanaatkâr iken, efsaneler ve ritüeller aracılığıyla tüm zanaatkârların atası ve zanaat tanrısı olarak tanrılaştırılmıştır. Lu Ban'ın tanrısallığı, Taoist büyü, numeroloji ve yin-yang teorileriyle bütünleşen bir dizi büyücülük klasiğinin (örneğin Lu Ban Kitabı) yayılmasıyla desteklenmiştir. Zanaatkârlar bu bilgiyi yanlarında taşıyarak, inşaat ritüellerini (kereste kesimi, kiriş kaldırma vb.) yöneten ve gizli büyüler uygulayan birer büyücü rolünü üstlenmişlerdir.

 

Mit, ritüelin anlatısıdır.

Lu Ban ve Jiang Ziya örnekleri, efsanenin ritüelden önce geldiğini gösteriyor.

Ritüel, efsaneyi meşrulaştırır; efsane, ritüeli anlamlandırır.

 

Sembol = iki ilgisiz şeyi ilişkilendirerek yeni bir anlam yaratmak.

Limen = ritüelin geçici, dinamik, düzenli davranış modeli.

Ritüel, limen içinde sembolleşir; sembol, limen içinde anlam kazanır.

Semboller, ritüel davranışın bozulmadan korunmasını sağlar.

 

Efsaneler ve ritüeller (ayinler) bu okült inancın temel motivasyonlarıdır ve sıkı sıkıya birbirine bağlıdır. Efsanelerin (mitlerin) ritüellerden önce ortaya çıktığı ve ritüellerin bu efsaneleri açıklamak ve meşrulaştırmak için geliştirildiği ileri sürülür. Törenler sırasında gerçekleştirilen sembolleştirme (örneğin kirişe ejderha denmesi veya uğurlu nesnelerin fırlatılması), katılımcıların kaygılarını ve hedeflerini ifade eden merkezi bir özelliktir. İnşaat süreci, seküler, kutsal (liminal) ve tekrar seküler aşamalardan oluşan bir geçiş olarak görülebilir; bu kutsal aşamada zanaatkârlar teknisyen, büyücü ve çiftçi kimliklerini birleştirir.

 

Büyü = mekanik yasa

Bilim = rasyonel araç.

 

Ev inşaatçılarının büyücülüğü, Durkheim'ın kriterlerine göre "büyü" kategorisine girer; çünkü faydacı amaçlara odaklanır ve gevşek örgütlenmeye (Lu Ban Cemiyeti gibi) sahiptir. Ancak bu büyü, hem yatıştırma hem de zorlama yöntemlerini kullandığı için din ve büyü arasındaki kesin ayrımı zorlaştırır. Zanaatkârların gizli büyücülük yapmasının arkasındaki sosyal motivasyon, mesleki itibarlarını ve çıkarlarını korumak için büyücülüğü bir pazarlık kozu olarak kullanmalarıydı. Büyücülük, rasyonel düşünce tarafından sorgulansa da kırsal toplumlarda varlığını sürdürmeye devam etmektedir.

Büyü, dini fikirlerin seküler uzantısıdır.

…