Aiskhylos - Zincire Vurulmuş Prometheus

Aiskhylos - Zincire Vurulmuş Prometheus

Yunanca adı “Bağlanmış Prometheus.” Aiskhylos, Prometheus konusunü üç tragedyada işlemiş, ancak elimizde sadece üçlemenin birinci kitabı var. İsimleri bilinen diğer iki tragedya “Kurtulmuş Prometheus” ve “Ateş Taşıyan Prometheus.” MÖ. 450 yılı civarında yazıldığı kabul edilir.

Prometheus, Titanlar soyundandır. Iapetos’un oğludur. Atlas, Menoitios ve Epimetheus’un kardeşidir. Dördü de Zeus’un hışmına uğramıştır çünkü Zeus, Iapetos’un oğullarını sevmez. Çünkü bu dördü de akıldan yana üstündürler ve Zeus aklın ne kadar kuvvetli bir silah olduğunu bilir.

Adı “önceden gören” anlamına gelen Prometheus kâhindir ve Gaia, Kronos’a nasıl devrileceğini haber verdiyse, Prometheus da Zeus’un bir gün tahtından düşeceğini bilir. Prometheus, Zeus’u sürekli bir kuşkunun baskısı altında tutar.

Prometheus insanlardan yanadır. İnsanlara dayanarak Titanların öcünü almak ve Olymposluların egemenliği yerine insanların egemenliğini getirmek ister.

Eserde Prometheus’un, ateşi Zeus’tan çalarak insanlara vermesi konu edilir.

Prometheus, insanları sevmektedir ama bu sevgide aşırıya kaçmış, ateşi Zeus’tan çalmakla kurulu düzeni çiğnemiş ve cezalandırılmıştır. Prometheus üstün bir akla sahiptir ama aklını da ölçüsüzce kullanmıştır. Zeus ise, evreni keyfince yöneten acımasız bir tiran olarak resmedilmiştir; güçlüdür ama gücünü ölçüsüzce kullanmaktadır. Prometheus, bir gün Zeus’u tahtından edecek kişinin kim olduğunu bilmektedir. Zeus, bu sırrı edinemediği takdirde Moiranın işlerinin akıl erdirilemezliği gereği, kurduğu düzeni koruyamayacaktır. Zeus’un kaçınılmaz akıbeti engelleyebilmesi için aklı temsil eden Prometheus’la uzlaşması, güç ile aklın evrene birlikte hükmetmesi gerekmektedir. Böylece eser, evren düzeninde akıl ile gücün uzlaşması taleplerini yansıtmıştır.

Kişiler

Kratos / Güç

Bia / Zor

Hephaistos

Prometheus

Okeanos Kızları / Koro

Okeanos

Io

Hermes

Notlar:

Kratos ve Bia, Prometheus’u kollarından tutmuş, Hephaistos arkalarında…

Kratos: İşte uzak ucuna geldik dünyanın, İskitlerin ülkesinde…

…bütün sanatların kaynağı olan ateş…

(Hephaistos, Prometheus’a) …Çözülmez çelik bağlarla, Bu insan geçmez kayalığa çakacağım seni…

İşte bunu kazandırdı sana insanseverliğin!

Zeus'un yüreği yumuşamak bilmez:

Gücü yeni elde eden sert olur.

(Kratos)

Her varlık çoktan bir kaderle yükümlenmiş,

Tanrıların başıdır yalnız yükümlü olmayan:

Zeus’tan başkası özgür değildir. 

(Okeanos Prometheus’a)

Sen akıldan yana ne kadar zengin olsan da:

Kendini bil ve yeni olaylara uyarak

Yeni davranışlar bulmaya çalış.

(Io)

Zeus istemedikçe, kim çözebilir

Senin zincirlerini?

(Prometheus)

Senden doğacak olan biri.

(Gök bir daha gürler ve kayalıklar devrilir. Prometheus, Okeanos kızları ile birlikle gözden kaybolur)

---

Türkçeleştiren: Azra Erhat & Sabahattin Eyuboğlu

Bilgi Yayınları, Ocak 1968, Ankara