Herman Melville – Kâtip Bartleby

Herman Melville – Kâtip Bartleby

Yaşını başını almış bir adamım.

Bartleby hakkında bildiğim tek şey (…) gözlerimin onda gördüğüyle sınırlı.

Hayatı kolay tarafından yaşamanın, en iyi yaşama biçimi olduğuna körü körüne inanmış bir adamım.

En önemli özelliğim sağduyu ve sistem…

Öfkeye kapıldığım az görülür.

Eski işim (…) mühürdarlık bürosunu aldıktan sonra epey artmıştı.

Eleman almam gerekti.

…derli toplu giysisiyle, acınası bir saygınlık ve koyu bir umutsuzluk içindeydi! Gelen Bartleby idi.

Gece gündüz çalıştı.

Kendisinden ne istediğim hızlıca anlattım: benimle birlikte küçük bir belgeyi kontrol edecekti.

Bartleby, “yapmamayı tercih ederim,” dediğinde yaşadığım şaşkınlığı, yo, dehşeti bir düşünün. (s. 21)

Azimli bir insanı pasif diremiş kadar çileden çıkaran bir şey yoktur.

Benim işime yarıyor. Onunla geçinebilirim.

Günler geçtikçe Bartleby’ye epeyce alıştım.

Pazar sabahı (…) büroma uğramaya karar verdim.

…anahtarı kilide sokunca içeriden sokulu bir şeyin anahtara engel olduğunu anladım.

Şaşırdım.

(Bartleby) üstü başı dökülüyordu, sakince özür diledi benden, ama çok meşguldü, öyle söyledi ve – o anda beni içeriye almamayı tercih ediyordu.

Bartleby’nin burayı evi gibi kullandığı anlaşılıyordu.

-       Nerede doğduğunuzu söyler misiniz bana?

-       Söylememeyi tercih ederim.

-       Bana kendiniz hakkında herhangi bir şey söyler misiniz?

-       Söylememeyi tercih ederim.

Nedense son zamanlarda, olur olmaz yerde gayriihtiyari bu ‘tercih etmek’ sözünü kullanır olmuştum.

Ertesi gün Bartleby’nin bir şey yapmadığını fark ettim. Neden yazmadığını sorduğumda artık yazı yazmamaya karar verdiğini söyledi. (s. 45)

Acıyordum ona

Sonunda, işimle ilgili acil durumlar öteki düşüncelerimi gölgede bıraktı.

Bartleby’ye altı gün içinde bürodan kayıtsız şartsız ayrılması gerektiğini bildirdim.

Verdiğim süre sona erdiğinde paravanın arkasına baktığımda ne göreyim: Bartleby yerli yerindeydi.

…gitmek zorundasınız dedim.

“Gitmemeyi tercih ederim,” diye yanıt verdi.

Gitmemiş

-       Buradan gidecek misiniz?

-       Buradan ayrılmamayı tercih ederim.

…

-       Bürodan ayrılmamanızı destekleyecek herhangi bir şey yapacak mısınız?

Hiç konuşmadan inzivasına çekildi.

Kâtiple yaşadığım sorunların dünya kurulalı beri bana yazgılı olduklarına ikna oldum.

Bartleby (…) …takdiri ilahi tarafından bana gönderilmişti. (s. 56)

…dar görüşlü kişilerin bitmeyen uzlaşmazlıkları, sonunda daha yüce gönüllü olanların en iyi kararlarını bile yıpratır.

Ondan kurtulmalıyım; gitmeli. Ama nasıl?

O benim yanımdan ayrılmayacağına göre ben onun yanından ayrılmalıyım.

Belirlenen günde (…) her şey birkaç saat içinde taşındı.

Hoşça kalın Bartleby

…bir yabancı beni ziyarete geldi.

Orada bıraktığınız adamdan sorumlusunuz.

Mal sahibi (…) onu bürosundan dışarı attı ama adam şimdi binadan ayrılmıyor.

Bartleby ile ilgisi olabilecek en son kişi ben olmama rağmen bu insanlar beni ondan sorumlu tutuyorlardı.

Birkaç gün şehrin kuzey bölgelerinde dolaştım.

Yeniden büroma döndüğümde… …bir not buldum.

Bartleby’nin serserilikten tutuklanıp Tombs’a gönderildiğini bildiriyordu.

Zavallı Bartleby’yi duvarın dibinde buldum.

Uykuda gibiydi.

Elini tutunca kolumdan yukarı, sonra belkemiğimden ta ayaklarıma kadar soğuk bir ürperti dolaştı.

Bartleby, Washington’daki Sahipsiz Mektuplar Bürosu’nda düşük dereceli bir memurmuş ve yönetim değişikliği olunca işine aniden son verilmiş.

…sahipsiz mektuplarla uğraşmak (…) umutsuzluğu arttırmaz da ne yapar?

Ah Bartleby! Ah insanlık! (s. 75)

Türkçeleştiren: İlknur Özdemir

Kırmızı Kedi Yayınları

Mayıs 2014