Atatürk'ün Rize'ye Gelişi ve Bir Belge

Sadık Beyaz - Atatürk'ün Rize'ye Gelişi ve Bir Belge

1924 yılının 17 Eylülünde Mustafa Kemal Rize’yi ziyaret etti.

Atatürk, Rize gezisi sırasında Mataracı Mehmet Efendinin evinde konuk edilmiştir.

Müdafaa-i Hukuk Cemiyetinin Rize şubesi,

Mehmet Mataracı Cemiyet Başkanlığını üstlendi

…daha sonra kurulan Halk Fırkası yöneticiliğini de sürdürmüş

Atatürk’ün Mehmet Efendi ile dostluk kurması ve Rize’ye geldiğinde de O’nun evinde kalmasının nedeni budur.

Mustafa Kemal, Rize ziyaretinde görüp beğendiği kara yollarını valiye sorar, valı bu yolları imece usulüyle köylülere yaptırıldığını söyler, Mustafa Kemal köylülerin bu şekilde angaryada çalıştırılmasını istemez, tekrarını men eder.

…ilginç olaylardan biri de «Medrese» olayıdır.

Medrese olayı Atatürk’ü bir hayli tedirgin etmiş…

Rize’den ayrılıp Giresun’a doğru yol aldığı sırada, devrin Başbakanı İsmet Paşâ’ya şifreli bir tel çekerek:

…bir okul yaptırmak üzere olan Osman Ağa (Topal Osman) oğlu İsmail Beyin mükâfatlandırılması…

…halkın taassuba karşı gösterdiği tepkiye karşılık verilmesinin gerekliliği…

Atatürk’ün Rize’ye geldiği sırada Mehmet Fahri Mete, Rize Adliyesinde kâtipti.

1340 yılı Eylül’ünde 17. Çarşamba günü

Gazi Paşa’nın geçeceği yerlere halılar döşediler.

Gemiden ayrılmalarını müteakip Hamidiye harp gemisi ile torpidodan yirmi birer pare top atılmak suretiyle Paşayı selamladılar ve sancaklarını çektiler.

…akşama doğru Müftü mahallesindeki Mataracızâde Mehmet Efendinin evine gittiler.

Vilayet Konağına çıktı. Buradan Adliye dairesinin bulunduğu orta kata inerken, merdivende Rize ve Pazar müftüleri tarafından kendisine bir dilekçe sunuldu.

Hemen kalem ve kâğıdı elime aldım

…ilk cümleleri aynen yazamadım Gazetelerde yayınlanan kelimeler aynı değildir.

Paşanın müftülere hitaben söylediği sözler:

«Medreselerin tekrar açılmasını mı istiyorsunuz? Ankara’da bulunan vekilleriniz sizin kadar düşünmüyor mu? Eğer kendi şahsınızdan, kendi hayatınızdan, kendi maişetinizden endişe ediyorsanız buna imkân yoktur. Siz ibadetle meşgul olunuz. Böyle şeyler düşünmekte mana yoktur. Bu Tevhid-i Tedrisat Kanunu mucibince

... (Burasını yazamadım) Medreseler açılmayacaktır. Bu bir kanundur. Bu şunu veya bunun demesiyle tebeddül edemez ve etmeyecektir. Alınız istidanızı» dedi ve valiye de «Bunlar İranlılardan ibret almadılar mı? Bunlara bu ciheti anlatın» diye söylendi ve kızıp gitti. Bu sözleri arasında orada bulunan ahali tarafından defaatle alkışlandı. Aynı merasimi teşyii ile gitti. Gülcemal vapuru Fener’e kadar

müşarünilehi teşyi etti.

Mahkeme-i Asliye Zabıt Katibi Rize

Mehmet Fahrettin

…

(Sadık Beyaz’ın Mehmet Fahri Mete ile 17 Eylül 1987 tarihinde yaptığı söyleşi)

…

Rize Haber Dergisi, Yıl: 9, Sayı: 91, Eylül 1990, (s. 11-15)