Kutsal Ritüel, Dünyevi Alan - Notlar

Jenn Cianca - Kutsal Ritüel, Dünyevi Alan - Notlar

Roma Evi, Erken Hıristiyan Buluşma Yeri

Sacred ritual, profane space, the Roman house as early Christian meeting place,  McGill-Queen’s University Press, Montreal, 2018

 

Kitap; Durkheim ve Eliade gibi teorisyenlerin kutsal/dünyevi mekân hakkındaki teorilerini özetlerken, ritüel pratiğin ve bedenselliğin Hristiyanların bu evlerde nasıl yeni bir kutsallık inşa ettiğini göstermedeki önemini tartışmaktadır.

 

Giriş

İlk Hristiyan grupları genellikle zıt inançlar ve doktrinlerle boğuşuyordu. İsa hareketinin taraftarları, özel alanlarda buluşuyor, ev içi uygulamalarını ibadet uygulamalarına uyarlıyorlardı.

 

Kalıcı bir ritüel alanının olmaması, ev kilisesindeki kutsal alanı anlamayı zorlaştırmaktadır.

Erken dönem Hristiyanların mekâna yönelik tutumları, kutsal mekânın reddine odaklanma eğilimindedir, çünkü inananların kendilerini yakın bir sonun beklediğini düşündükleri ileri sürülür.

İnananların kolektif topluluğu mekansallığın birincil biçimiydi.

 

Çalışma, erken dönem Hristiyan ev kilisesine odaklanmıştır.

 

1. Bölüm: Ev-Kilise Hristiyanlığının Bağlamı

Ev kilisesi dönemi, birinci yüzyılın ortasından başlar

Hristiyanlar, Konstantin barışına kadar evsel mekanlarda buluşmaya devam ettiler.

 

Ev-kilise Hristiyanları çeşitli bir gruptu ve toplantı alanları sosyo-ekonomik durumlarına bağlıydı. Metinsel kanıtlar, en azından bazı üyelerin varlıklı olduğunu göstermektedir…

 

İlk Hristiyanlar tarafından kullanılan evlere dair günümüze ulaşmış hiçbir örnek yoktur.

 

2. Bölüm: Roma Ev Mekanı

Aristokrat Evi (Domus)

Atrium evin ana toplanma alanıydı

Tablinum, paterfamilias'ın müşterilerini ağırladığı bir odak noktasıydı

Cubicula (yatak odaları) ve triclinium (yemek odası) da önemli sosyal işlevler görüyordu.

 

Roma evi, Romalı olmanın ne anlama geldiğinin önemli bir parçasıydı.

Ev, üzerine 'Romalılık' veya 'Roma Katolikliği'nin resmedilebileceği bir tuvaldi

 

3. Bölüm: Roma Ev İbadeti

Ev Tanrıları

Kült, Lares, Penates, Genius veya Juno ve Vesta etrafında şekillenmişti. Lares aileyi ve hane halkını güvende tutarken, Penates mutfak ve depoların korunmasından sorumluydu. Genius ise paterfamilias'ın başarısının sürdürülmesinden sorumluydu.

 

4. Bölüm: Ev-Kilise Hristiyanlığı ve Roma Ev İbadeti

Erken dönem Hristiyan yazılarında ev kültü uygulamasına atıfta bulunan çok az örnek vardır. Pavlus, 1. Korintliler’de putlara sunulan etin tüketilmesinden kaçınılması gerektiğini savunur, çünkü putperestlerin kurban ettikleri "cinlere kurban ettiklerini, Tanrı'ya değil". Tertullianus (2. yüzyıl sonu), Romalıların ev tanrılarına "bir ev sahibinin gücüyle davrandığını" belirterek onları küçümser. Tertullianus, doğum ritüellerini uygulamaya devam eden Hristiyanları, koruyucu ritüellerin aslında çocuğun ruhunu kötü ruhlara teslim ettiği konusunda uyarır. Augustinus (5. yüzyıl), ev içi putların Hristiyanlık inancıyla çeliştiği konusunda nettir. Augustinus'un vaazı, beşinci yüzyılda bile ev içi kült ibadetinin Hristiyan cemaati içinde hâlâ devam ettiğini gösteren bir işarettir.

 

Uyarlanmış mekanlarda bile çok tanrılı uygulamaların devam etmesi, "çok tanrılı imgeler ile Hristiyan uygulamalarının bir arada var olmasından belli bir düzeyde rahatlık duyulduğunu" gösterir. Yenilenmemiş ev-kilise mekânlarında ev içi kült uygulamalarının devam etmiş olması mantıklıdır.

 

5. Bölüm: Ritüel Yerleştirme: Hristiyanlar Roma Evi

Bu bölümde, ev-kilise toplantısının yapısı ve ritüellerin ev mekanlarına nasıl yerleştirildiği ele alınmıştır.

 

Ev Kilisesi Topluluklarının Ritüelleri

Temel buluşma ritüelleri; inananların bir araya gelmesi, ortak bir yemek (agape/Efkaristiya), vaaz, tanıklıklar, dua ve şarkı söylemeyi içeriyordu. Mekân açısından en çok zorluk çıkaranlar ortak yemek ve vaftizdir.

 

6. Bölüm: Kutsal Mekan ve Ev Kilisesi

Bu bölüm, ev-kilise Hristiyanlarının buluşma alanlarını kutsal olarak algıladıklarını savunmaktadır. Roma evi tarafsız bir mekân değildi ve kutsal mekânın yaratılması için Durkheim ve Eliade'nin savunduğu gibi radikal bir ayrım gerekli değildi.

 

Kutsal/Dinsiz İkililiğinin Eleştirileri

Jonathan Z. Smith, ideal ile pratik arasındaki "bilişsel boşluk" kavramına dikkat çeker. Kutsal mekân, "ritüel mekan, biçimselleştirilmiş, tekrarlanabilir sembolik performanslar için bir yer" olarak tanımlanır ve ritüel pratiği ile kutsal mekanın üretimi arasında temel bir ilişki vardır. Kutsal mekan, "geçici de olsa yoğun yorumlamanın yapılacağı herhangi bir yerde birleşebileceği" anlamına gelen kutsalın eksen değiştirmesi yoluyla zamansal bir nitelik kazanabilir.

 

Ritüel Pratik ve Üretimi Kutsal Alan

Ritüel, kutsal mekanın üretiminde etkilidir. Arnold van Gennep, ritüelin gücünü fark ederek, "ontolojik veya sabit bir kutsal yerine, geçici, ritüel olarak inşa edilmiş bir kutsal" olduğunu savunur. Pierre Bourdieu'nun habitus (bedenin alışılmış pratiği) teorisine göre, ritüel eylemi fiziksel çevreyi bilinçsizce yapılandırır ve kutsal bir alan yaratır.

 

Roma ev kültü uygulamalarının günlük yaşamın vazgeçilmez bir parçası olması, ritüel eylemin alışılmış ve bilinçsiz doğası (habitus) nedeniyle Hıristiyanların kullandığı evlerde tamamen ortadan kalkmasının zor olduğunu gösterir. Ev içi ritüel, ailenin yapısını ve Roma toplumunun yapısını ayakta tutar. Dura Europos ve Lullingstone vaka çalışmaları, yenilenmiş mekanların bile çok tanrılı uygulamalardan tamamen arınmış olmadığını göstermektedir.

 

Kutsal Mekan Teorisine Doğru Ev kullanımı-Kilise Hıristiyanlığı

Çalışma, ev-kilise kutsal mekanının karma ideolojiler ve kimlikler bağlamında incelenmesi gereken yaratıcı bir çerçeve sunar. Önerilen model, kalıcı olmaktan ziyade geçici nitelikte bir kutsal mekan modelidir. Bu geçici kutsallık, ritüel performans tarafından belirlenir ve evdeki günlük yaşamın (ev içi kült uygulamaları dahil) devam etmesine olanak tanır. Kutsal alanın yaratılması, "belirli zamanlarda belirli bir amaç için bir araya gelen üye toplulukları tarafından ritüelin gerçekleştirilmesine bağlıydı.

 

Sonuç

Bu çalışma, ev-kilise Hristiyanlarının, kutsal mekânda gerçekleştirilen kutsal ritüellere katılımcı oldukları ve aynı zamanda bedenleri, mekânları ve kimlikleri konusunda sürekli bir müzakere süreci içinde oldukları fikrini güçlendirir. Ev-kilise Hristiyanları, mekânsız veya yersiz ibadet edenler olmaktan ziyade, dinamik bir ortamda yerleşmişlerdi. Bu, evin bir kale gibi değil, aksine sürekli bir müzakere alanı gibi olduğu anlamına gelir; her bir ritüel, tıpkı bir tiyatro sahnesinin geçici olarak bir hikayeyi canlandırması gibi, mekanı kısa bir an için kendi kutsal amacı için ayırır.

…