Joachim Eibach - Kırılgan Aile

Joachim Eibach - Kırılgan Aile

Burjuva modernitesinde evlilik ve ev hayatı

Fragile Familien, Ehe und häusliche Lebenswelt in der bürgerlichen Moderne, Walter de Gruyter, Berlin, 2022

1 Kırılgan aileler mi? Şık sahneleme ve günlük kaos

(Joseph Hartmann: Ormancı Wilhelm Heinrich Seyd ve ailesi, 1845)

Aile bireylerinin giyimleri temiz ve düzenlidir.

…burjuva çekirdek ailesi.

Hartmann'ın portresinden Bir yıl sonra Avrupa'da büyük bir kıtlık / üç yıl sonra da devrim / Kısa bir süre sonra Orta Avrupa'da yüksek sanayileşme başladı…

Asıl mesele, Seyd ailesinin yağlıboya tablosunun güzel manzarasında neredeyse hiçbir şeyin güvensiz veya tehlikede görünmemesi ve aile içi yaşamın önemli yönlerinin bu şekilde gizlenmiş olmasıdır.

 

Bu kitap, yakından incelendiğinde kırılgan olduğu ortaya çıkan aileleri konu alıyor. Peki buradaki ‘kırılgan’ ne anlama geliyor ve 19. yüzyılda aileler neden kırılgandır? Almancada ve diğer dillerde sıfat, hem tehlike altında olan hem de değerli olan bir şeyi ifade eder. Duden Sözlüğü’nde ‘kırılgan’ ve ‘narin’ anlamları, ‘narin’ ve ‘zarif’ eş anlamlıları da sıralanmıştır.

Kırılganlık aynı zamanda önemli ve anlamlı bir şey ifade eder

…söylemdeki övgü ne kadar büyükse, günlük yaşamdaki düşüş de o kadar derindir.

 

Luther ve reformculara göre, bütün Hıristiyan toplumu evde başlardı

Erken modern dönemde statü, prestij ve mülk elde etmek için evlilik neredeyse vazgeçilmezdi.

 

2 Araştırma ve kaynaklar

Ailenin bugünü ve tarihi

Her toplum ailenin gerçekte ne anlama geldiğini yeniden müzakere ediyor.

Aile / çocuklu kadın-erkek ikilisi

…duygular tarihsel olarak değişkendir ve kültürel olarak şekillenir. Aile belli bir duygusal bilgiyi üretir ve öğretir

Aile topluluğu hiçbir zaman güvenli ve bulutsuz olmamıştır

 

Aydınlanma'nın toplumsal bir olgu olarak doğuşu, okuma topluluklarının bir araya gelmesiyle -ama aynı zamanda bilgili erkek ve kadınların özel evlerde yaptıkları gayrı resmi toplantılarla- ayrılmaz bir şekilde bağlantılıdır. Christopher Clark'a göre / insanların okuma ve tartışma amacıyla bir araya gelmeleri, modern medeni toplumun ortaya çıkmasında merkezi bir etkendir.

Sosyal ilişkiler evlilik ilişkilerinden doğar  (…evlilik / Sosyal ilişkilerden doğar)

 

İnsanlar: Aktörler, Özneler ve Habitus

Andreas Reckwitz / özne / özne, eski beşeri bilimlerin kanonlaştırılmış fikirlerinin aksine, “günlük pratiklerde”, özellikle de “kişisel ve yakın ilişki pratiklerinde” üretilir, eğitilir ve sabitlenir.

 

Öz tanıklık: Burjuvadan daha fazlası

18. yüzyıldan itibaren sayısı artan öz-tanıklık, Michel Foucault’nun ve onu izleyen Reckwitz’in anlamında, özne oluşumunun bir aracıdır: bir ‘benlik teknolojisi’dir.

Foucault 18. yüzyılda önemli bir değişimi fark etti / 19. yüzyılın burjuvazisinde günlük yazmak, hem içerik hem de habitus açısından, türün çoktan geliştiği Aydınlanma Çağı ya da Pietizm'dekiyle aynı şeyi ifade etmiyordu artık. 1800'den sonra artık feragat değil, kişisel gelişim söz konusuydu.

 

İlk sorular

Genel düzeyde ilk olarak şu sorular akla geliyor: Ev ve aile konusunda hangi aktörler birbirleriyle nasıl etkileşime girdi?

Evlilik, aile tarihi ve genel tarih arasında nasıl bir ilişki vardır?

 

3 Aşk ve kendi evi: Çiftçinin oğlu Ulrich Bräker bir eş arıyor

Toggenburg (1754 – 1798)

Ulrich Bräker / 1780'li yılların başlarında yazdığı biyografisinde çocuklarına hitaben şöyle diyordu: "Bütün dostlarımız ve kan bağlarımız fakir insanlardır ve atalarımızın hepsi hakkında da farklı bir şey duymadım."

 

Yazan çiftçi

Ulrich Bräker sadece otobiyografik bir metin yazmakla kalmadı, aynı zamanda hava durumuyla ilgili notlar, oyunlar, Shakespeare yorumları ve en önemlisi günlükler de yazdı.

 

Köyde reklam ve evlilik töreni

Köy ortamında kur yapma ve evlilik başlatma süreçlerine dair içgörüler sunuyor.

Bir ilişkiyi başlatmanın önemli üçüncü adımı eve girmektir, ya da daha doğrusu çiftin genellikle kendi odalarında, odada samimi bir şekilde buluşmalarıdır. Mahalledeki ‘köy gözü’ görevini özellikle kadınlar üstleniyor. Bräker şunları hatırlıyor: "Bütün mahalle, özellikle de kadınlar, nerede durup yürüsem sanki bir İzlandalıymışım gibi bana bakıyorlardı

 

Akıl ve evlilik ehliyeti

Kur yapılan kadın, evliliğe rıza göstermesi için iki koşul öne sürer:

Ona başlangıç sermayesi olarak para teklif ediyor. Bräker, kariyerini değiştirmeye ikna edilmeye izin veriyor.

“Peki nerede yaşayıp çiftçilik yapacağız?” Kiralık bir daireden memnun değildir ve ona açıkça şunu söyler: "Hayatıma kendi evi olmayan kimseyi almam!"

1761 yılında, ekonomik refah döneminde, Bräker iplik ticaretinden elde ettiği gelirle, ailesinin ve komşularının desteğiyle ve tabii ki asla kurtulamayacağı borçlarla nihayet bir ev inşa etmeyi başardı. Aynı yıl, yani tanışmalarının üzerinden tam dört yıl geçtikten sonra düğünleri gerçekleşti.

 

Güvencesiz bir günlük evlilik hayatı

Bräker, eğer karısının katı prensiplerine uymuş olsaydı muhtemelen asla "bu borç labirentine" girmeyeceğini itiraf ediyor. Ancak kısa süre sonra "ruhlarımızın aynı zihinde olmadığını" fark etti. Bunun yerine, evlilik baştan sona tartışmalarla, onun onu azarlamasıyla, eleştirmesiyle, teşhir etmesiyle ve hatta "ona bağırmanın faydasız olduğunu yüzlerce kez söylememe rağmen" onu egemen kılmaya çalışmasıyla karakterize ediliyor.

 

Erken modern dönemdeki kilise evlilik mahkemeleri, resmi anlamda boşanmayla karıştırılmaması gereken ‘masa ile yatağın ayrılmasına’ yalnızca ciddi suçlar veya yaygın aile içi şiddet durumlarında izin veriyordu. Bunun yerine, rahipler ve kilise mahkemeleri, kavga eden eşleri uzlaştırmak ve böylece evlilik kurumunu bir kutsallık veya yarı kutsal bir durum olarak korumakla görevlendirildi.

 

4. Bölge sakinlerinin ve dindarların gündelik hayatı: Henriette Stettler-Herport

Bern (1771 – 1789)

Bern şehir cumhuriyetinin siyasal ve toplumsal elitinden bir aile

Vali Rudolf Stettler ile evlenen Henriette, 33 yaşında evli bir kadın olarak 1771 yılında günlük yazmaya yeniden başlayacak ve böylece günlük yaşamının ve endişelerinin ayrıntılı bir kaydını oluşturacaktı.

 

Pietistik ruh protokolü ve benliğin oluşumu

Henriette Stettler-Herport'un günlüğü / dinsel iç gözlem taleplerine mükemmel bir şekilde uymaktadır.

…günlüğünün amacı ve hedefi açıktır: O, günahlarını, suçlarını ve sorunlarını Tanrı'ya sürekli olarak yazılı bir itirafta bulunarak sistematik bir şekilde kaydederek, günlük ev yaşamının maneviyatçılığını ve kişiliğinin Hıristiyan-ahlaki mükemmelliğini elde etmek istemektedir.

 

…beş ciltlik günlüğü, aile araştırmacılarına sıkı sıkıya örülmüş normlar ve rutinlerin yanı sıra rahatsızlıklar ve uyumsuzluklarla karakterize edilen günlük ev yaşamına bir pencere sunuyor.

 

Henriette Stettler-Herport’un sayım çizelgelerinin kategorileri şu şekilde özetlenebilir:

1.         Allah'a karşı işlenen suçlar

2.         İnsanlara karşı yapılan kötülükler (kocaya, anneye, kaynanaya, çocuklara, hizmetçilere ve yoksullara karşı)

3.         Yaşam tarzı kurallarına uyulmaması (özellikle çok fazla veya sağlıksız beslenme)

4.         Duygular üzerinde kontrol eksikliği (‘colére’ ve ‘sabırsızlık’) ve görgü kurallarına saygısızlık

5.         Ruh hali (memnun günler vs. kendini suçlayan/kötü ruh hali olan günler)

6.         Ziyaret uygulamaları (birkaç gün süren, konaklamalı, yemekli veya akşam yemekli, kısa ziyaretler, vb.)

7.         Kişisel sosyal davranış (ziyaretler ve toplantılar, yürüyüşler, evde tek başına veya ‘aile içinde’ geçirilen günler veya akşamlar, vb.)

 

Ev yönetimi

"Onlara gerektiği kadar hoşgörülü, nazik ve dostça davranmıyorum." Günah kayıtlarında, yıllar boyunca personele yönelik uygunsuz davranışların sayısı oldukça fazladır.

 

Kentsel seçkinlerde evlilik politikası

Evlendikleri sırada kadın 17, adam ise 24 yaşındaydı.

Herport ve Stettler aileleri uzaktan akrabadır.

Bern yakınlarındaki bir köyde yapılan düğünün ardından, damadın evinde aile ve akrabalarla birlikte büyük bir yemek yenir, ertesi gün ise gelinin anne ve babasının evinde hep birlikte yemek yenir.

Henriette ile Rudolf'un aşk evliliği, Bern'in soylu elitleri arasındaki sosyal iç evlilik ilkesini açıkça izliyordu

En büyük kızı için Tanrı'dan doğru ve iyi bir Hıristiyan ister. Ancak onların ölçütü sadece imanda sebat etmek ve takvalı yaşamak değildir. Evliliğin ön şartı gelin ve damat arasındaki karşılıklı rıza ve sevgidir.

 

Evlilik hiyerarşi ve arkadaşlıktır

Evlilikte güç ilişkileri çatışma durumunda görünür hale gelir.

 

Ev ve aile: Birlikte yaşamanın iki modeli

Bugünün dünyası boştur; Hiç sevmiyorum yaşam biçimini, sürekli sosyalleşme, oyun, dans, komedi. Mümkün olduğunca her şeyden uzaklaşıyorum ama günde yaklaşık 80 ziyaret yapmam gerektiğinden evde yalnız kalamıyorum.

 

1786'nın ilk yarısında karısı evine 112 küçük ziyaret kaydetti ve göreve başladıktan sonraki altı ay boyunca ise 145 ziyaret gerçekleştirdi; bu, ziyaretçilerin sürekli olarak yeni meclis üyesinin evine gelip gittiği telaşlı bir zamandı.

 

Çocukların karakter gelişimleri ve çocuklar arasındaki ilişkiler de yazılarda çok yer kaplıyor. Henriette Stettler-Herport, kendisi ve özel öğretmeninin sabah ve öğleden sonra sabit saatlerle çocuklarının yetiştirilmesi ve eğitilmesine büyük önem veriyor.

 

5 Medeni evlilik ve açık ev hayatı: Ferdinand ve Caroline Beneke

Hamburg (1805 – 1816)

Burjuva toplumu ile ev hayatı arasında seçmeli bir yakınlık sadece Almanya'da değil, başka yerlerde de vardı. 1800'lü yıllarda aşk evliliğinin kurgusal olduğu ileri sürülüyordu. Başta da belirtildiği gibi, sivil toplumun önde gelen düşünürleri, evliliği ‘ahlaki bir ilişki’ (Hegel) ve tüm ‘insanlığın ve medeniyetin’ temeli (von Rotteck) olarak tasarlamışlardır. Aile bu nedenle ‘burjuva değerlerinin’ vazgeçilmez bir parçasıdır.

 

Ferdinand Beneke birçok bakımdan burjuva prototipini temsil ediyor. Kendisini açıkça “vatandaş, evin babası ve koca” ya da “aile babası” “vatandaş” olarak görmektedir.

Eğitimli sınıfların' bir üyesiydi

Fransız Devrimi'nin fikirlerine sempati duymuş,

Napolyon düşmanı oldu ve Prusya'ya yöneldi.

1796'da avukat olarak Hamburg'a yerleşti.

 

…çocukluğunda anne ve babasının ticarethanesinin ekonomik çöküşüne tanık oldu. Ergenlik çağında üç kardeşinin ölümüne tanık olur.

Beneke'nin kendisi hiçbir zaman zengin olmamıştır, ancak az çok borçludur ve arkadaşlarından aldığı borçlara bağımlıdır.

Kişisel ve politik ‘gelişme’ çabası, şüpheciliğe ve sık sık krizlere doğru bir eğilimle örtüşüyor: “Zihnimde bütün gün karanlık bir melankoli var.”

Beneke her gün kendisi ve sosyal çevresi hakkında yazıyor.

 

Günlük, toplumsal anlayışta gelecek nesillere aktarılması gereken kültürel kaynaklardan biridir.

Beneke günlük notlarını Bastille baskınından üç yıl sonra tutmaya başlar

Burjuva ve romantik öznellik en başından beri birbiriyle iç içedir.

Hamburg, 1806'dan beri Fransız birliklerinin işgali altında olup, Ocak 1811'den beri Fransız İmparatorluğu'nun bir parçasıdır

Beneke, Napolyon karşıtı duruşuna rağmen avukatlık mesleğini sürdürür ve baroya kabul edilir.

Mart 1813'te ilerleyen Rus ordusu karşısında Fransız birliklerinin çekilmesinin ardından Beneke, Hansa kentinin yeni anayasasının taslağını hazırladı. Ancak Hamburg'un Fransızlar tarafından yeniden fethi, Beneke'yi Vatandaş Muhafızları Binbaşısı olarak Mayıs 1813'ün sonunda şehri terk etmeye zorladı. Ailesi de Klein Flottbek'e kaçtı.

 

Ev ve ev

Beneke aile hayatına daha fazla onur kazandırmak istediğinde ‘ev’ terimini çeşitli varyasyonlarla kullanmayı sever. 1812 yılına ait yıllık genel bakışta “Evimizin tarihi”, “Küçük hane halkı devletimiz” ve “Hane halkı birliğimizin yoldaşları” ifadelerine yer verir.

 

Binaların ve mekanların sosyal ilişkiler üzerindeki etkisi

Yeni evindeki ilk geceden sonra hâlâ “çok üzgün” olduğunu ve şunları kaydetti: “Ev beni neredeyse tiksindiriyor ve dik durabilmek için kaygılı önsezileri kocamın gücü ve Tanrı’ya olan güvenimle dengelemek zorundayım.”

Yeni eve taşınmak küçük bir sosyal olaydır.

 

Neden Caroline? Karmaşık eş bulma

Tanıştıklarında Ferdinand otuz, Caroline ise 16 yaşındaydı.

…yaş farkının büyük olması olağandışı bir durum değildir ve hukuksal açıdan da sorun teşkil etmez. Prusya Genel Yasası, erkeklerin 18 yaşında, kadınların ise 14 yaşında evlenmeye hak kazandıklarını hükme bağlıyordu.

 

Stereotiplerin ötesinde evlilik

“Karoline evi ve haneyi yönetiyor”. Resmî davetlerde, “ev hanımı” olarak misafirleri ağırlamak onun sorumluluğundadır. Evin döşenmesi ve günlük ev temizliği onun uzmanlık alanıdır.

Beneke, karısını bir iş arkadaşı veya on veya daha fazla kişinin yaşadığı bir evin patronu olarak değil, bir arkadaş, ruh eşi ve “varlığımın sadık yoldaşı” olarak görüyor!

Orta sınıf aile, çocuklar söz konusu olduğunda hem duygusal bir topluluk hem de bir kalkınma projesidir.

 

Savunmasız aşk ve değişken cinsiyet karakterleri

Caroline Beneke, Lübeck'te bir dans davetini kabul eder ve bu da evliliğini sınar

Caroline Beneke'nin Lübeck'teki dans partneri, aynı yıl Senato Sekreteri ve daha sonra Lübeck Belediye Başkanı olan 23 yaşındaki avukat ve gönüllü muhafız Carl Ludwig Roeck'tir.

Bayan Beneke ile “genç Roeck” arasında kalıcı bir ilişki gelişir.

Kocası Beneke ilk başta sakin tepki verse de iki hafta sonra sinirlenmeye başlıyor.

Caroline Beneke / Kendine güvenen bu kadın hem özgür davranıyor hem de sınırlarını biliyor.

 

Toplumsal bir röle olarak ev alanı

Beneke her gün müşteri kabul ediyor, bunlardan bazıları şehir dışından geliyorsa, bazen geceyi Beneke'nin evinde geçiriyor.

Beneke'nin günlüğü, evi mahremiyetin sağlandığı bir yerden ziyade belirgin bir birliktelik mekanı olarak ortaya koyuyor.

 

6 Rahip evi bir labirent olarak: Ursula ve Abraham Bruckner-Eglinger

Basel (1819 – 1833)

Papaz evleri rol model olarak hizmet ediyordu.

Erken modern dönemde din adamları, sınıf temelli bir seçkinler grubunun üyeleriydi.

Papaz evi genellikle köyün ortasında açıkça görülebiliyordu.

 

Ursula Eglinger, 21 Ekim 1797'de Basel yakınlarındaki Liestal'da bir papaz ailesinin onuncu çocuğu olarak doğdu ve 1819'da, 22 yaşındayken, Basel dışındaki Binningen cemaatinde papaz olarak görev yapan Abraham Bruckner ile evlendi.

 

Sosyallik ve kendini suçlama

Ursula Bruckner-Eglinger / günlüğünü, suçlarının bir itirafı ve itirafı olarak kullanır.

…günlük, önce bekar papazın kızına, sonra da evli papazın karısına, dost ve akrabalarıyla yaptığı sayısız ziyaretlerin ve toplantıların bir tür muhasebesi olarak hizmet eder. Özellikle ilk yıllarda onlarca ‘ziyaret’ ve şirket içi yürüyüş neşeli bir şekilde kayıt altına alınır.

 

Hiçbir yerden gelmeyen ama beklenen bir evlilik teklifi

Abraham Bruckner, kendisinden yedi yaş küçük Ursula Eglinger'e yazılı bir evlilik teklifi iletti. Ursula ve Abraham birbirlerini yüzeysel olarak tanıyorlar.

 

Kronik aşırı yüklenmeye karşı mükemmel bir ev

Evdeki işler ev çalışanları arasında paylaştırılır. Bir hizmetçi yemek pişirme ve fırınlama işinden, ikincisi temizlik işinden, üçüncüsü de çocuklara bakmaktan sorumludur.

…tüm ev harcamalarının kaydını tutan bir defter tutuyor.

"Hiçbir şey beni üzmüyor Bu yüzden "Böyle bir karmaşa içindeydim."

 

Duygusal bakım ilişkileri

Düğünden 16 ay sonra, 20 Ekim 1820'de Ursula Bruckner-Eglinger ölü doğum yaptı. Dört sağlıklı erkek çocuğu dünyaya geldi

Kendisini çocuklarına çok az zaman ayıran, onlara karşı "cesareti kırılmış ve sabırsız" "ahlaksız bir anne" olarak görüyor.

…günlüğüne yazdığı son yazılar bile, çocuklara ilişkin yüksek beklentileri ile nihayetinde kendi yetersizliğine bağladığı sinirli, kötü ruh hali arasındaki hassas çelişkiye adanmıştır.

 

Evcilleştirme mi yoksa ‘açık ev’ mi?

Ziyaretler ve uğraklar her gün mümkündür.

…günlüğünde ailenin muazzam önemi dikkat çekiyor.

Papazın eşinin günlük hayatı evcil değildir ve kendi kararlarını kendisi verir. Ancak güzelim papaz evi sürekli olarak psikolojik bir ‘labirente’ dönüşüyor.

 

7 Bir seyyar ustanın evi: Friedrich Anton Püschmannn

Stollberg ve yolda (1848 – 1856)

…ev içi mikrokozmos yalnızca yakın aile üyelerini içermez. Burjuva modernitesinde ev ve aile kavramını daha geniş bir şekilde anlamak için, burjuva toplumunun dışındaki çevresel bölgeleri ve mekanları keşfetmek önemlidir.

 

25 Temmuz 1829'da doğan Friedrich Anton Püschmann, Saksonyalı bir öğretmenin sekiz çocuğundan ikincisi olarak büyüdü.

Öğretmen bir babanın oğlu olarak, kendisi de öğretmen bir aileden geldiği için maddi olarak basit koşullarda büyüdü ama eğitim teknolojilerine erişimi vardı.

 

Zanaatkarlık, medeniyet ve eğlence

1843 yılında yaklaşık yüz kilometre uzaklıktaki Grimma matbaasına dizgici çırağı olarak gönderildi.

…beş yıllık çıraklıktan sonra, henüz 19 yaşındayken Temmuz 1848'de kalfalık turuna çıktı

1855'te matbaacılığın güvenli bir gelir sağlama umudu sunmadığını çaresizce fark etti.

Grimma'daki Saksonya öğretmen okulunda öğretmenlik eğitimi almaya karar verdi

Birçok kayıtta doğru ve temiz giyim anlayışına tanıklık edilir

1851 yılında Basel'deki Alman Koro Derneği'nin başkanlığına ve ardından sekreterliğine seçildi.

Püschmann siyasi bir kişidir.

 

Çıraklık, kalfalık ve daha sonra ilahiyat öğrencisi olarak, özlü, ağırbaşlı bir üslubu tercih etti.

 

Genç erkeklerin kolektif ev hayatı

Seyahatnamede basit hanlarda gecelemelerle ilgili kayıtlar da 19. yüzyıl ortalarında iyi bir kahvaltının genellikle kahve ve bir çörekten oluştuğunu, Bavyera'da ise bunun biradan ibaret olduğunu gösteriyor.

Grimma çıraklarının bir arada yaşaması, burjuva çekirdek ailesine zıt olarak genç erkeklerin yatay olarak örgütlenmiş bir ev modeli olarak anlaşılabilir. Mekânlar çok amaçlı ve toplu olarak kullanılmaktadır. Gizlilik en iyi ihtimalle duruma bağlı olarak mevcuttur.

Dizgi odası gibi soba ile ısıtılan makine dairesi, çırakların oturma odası işlevi görüyor ve geceleri burada iskambil oynuyorlar.

 

Kalfa turu ve gizlilik olmadan konaklama değişikliği

Bu çırağın günlüğünün temel teması, yatay düzeyde toplumsal etkileşimin takdir edilmesidir. Püschmann zamanının büyük bir kısmını 'yoldaşlar', 'meslektaşlar' ve 'konaklayan meslektaşları' ile geçiriyor.

 

Kötü evlilik şansları: barmen ve genç hanım

Hiçbir zaman açıkça aşktan veya evlenme niyetinden bahsedilmiyor.

1860'lara kadar geliri olmayan alt sınıflara yönelik ayrımcı evlilik kısıtlamaları uygulandı.

 

Duygusal ve destekleyici bir topluluk olarak aile

 

Küçük kasabada açık ev hayatı

Püschmann'ın günlüğü, ikinci bakışta dar anlamda aile tarihi, geniş anlamda ise ev içi tarih açısından zengin bir kaynak olarak karşımıza çıkıyor. Bir çırak ve kalfa olarak, burjuva çekirdek ailesine karşı-model olarak anlaşılabilecek çeşitli ev hayatı biçimlerini deneyimler.

 

8 Alt orta sınıfta evlilik krizi ve toplumsal gerileme: Barbara ve Johann Baumgartner

Krems ve Viyana (1870 – 1885)

Wetti'nin (sonradan Betti olarak da anılacak) ve kırsal arabacı Barbara Teuschl'in kızının günlüğü, Tuna Nehri üzerindeki küçük bir kasaba olan Krems ile ekonomik olarak sıkıntı çeken başkent Viyana'daki yaşamlara paralel bakış açıları sunuyor. Nisan 1870'te, 18 yaşındayken Krems'te tutmaya başladığı notları, bir evliliğin başlangıcını, ardından 9 Mayıs 1873'teki 'büyük çöküş'ün ardından gelen iş durgunluğuyla ve birkaç yıl süren ciddi bir ekonomik durgunlukla yakından bağlantılı olan bir evlilik krizinin aşamalarını yansıtmaktadır.

 

Saf kızdan arzu edilen evlilik partnerine

3 Aralık 1851'de doğan Barbara, iki küçük kardeşinin erken ölümünden sonra tek çocuk olarak büyüdü.

 

Küçük bir kasabada çöpçatanlık ve düğün

Wetti Teuschl, 1868 yılında 16 yaşındayken, kendisinden yedi buçuk yaş büyük bir katip olan Johann Baumgartner ile tanıştı.

Kremsli bir vatandaşın kızıyla bir memur arasındaki ilişki pek de uygun değildi.

Johann Baumgartner ise Weinviertel'in alt köylü sınıfından geliyordu.

 

Çiftin düğünü 3 Haziran 1872'de, halka açık kilise töreni ve aile kutlaması olarak iki aşamada kutlandı.

O dönemde Katolik Avusturya-Macaristan'da henüz zorunlu medeni nikah yoktu.

 

Evli bir çiftin krizinin olay günlüğü

Düğünden iki gün sonra Barbara Baumgartner, anne ve babasının evine veda ediyor ve annesiyle birlikte Viyana'daki yeni hayatına doğru yola çıkıyor.

 

1873'te sağlıklı bir oğlan çocuğu dünyaya getirdiğinde, aile mutluluğu mükemmel görünüyordu. Ancak o zamana kadar daha büyük felaket, 9 Mayıs'ta Viyana borsasında yaşanan çöküş çoktan gerçekleşmişti.

Johann Baumgartner borçlanmak zorunda kalır ve kısa sürede satın aldığı dükkânları satın alma fiyatının altında satmak zorunda kalır.

 

Bir alacaklının açtığı dava sonucunda borçlu Johann Baumgartner, hacizli malları satma, zimmete para geçirme ve dolandırıcılık şüphesiyle üç ay tutuklu kalır.

Bu süre zarfında Krems'teki anne ve babası ile Viyana'nın Springergasse semtindeki nemli, soğuk tek odalı daire arasında mekik dokuyor, ta ki ev sahibi ona odayı boşaltması için bir haftalık ihbar verene kadar.

 

Üç ay sonra tramvay şoförü olarak iş buldu ancak eski anlaşmazlık nedeniyle üç gün daha tutuklu kalınca on hafta sonra serbest bırakıldı.

Kocasının isteği dışında ebelik eğitimi almayı planlıyor.

1872 yılında Viyana'da 3.300 kişinin ölümüne yol açan çiçek hastalığı…

 

Baumgartner, hapisten çıktıktan sonra borçlarına ve işsizliğine rağmen Leopoldstadt'ın Rueppgasse semtinde küçük bir daire kiralamayı başardı. Ancak çifte sadece bir oda kalıyor. Küçük bitişik oda bir demir yolu çalışanına kiraya verilirken, mutfak ise kirayı ödeyebilmek için bir "yatakçıya" uyku yeri olarak kiraya verilmektedir.

 

Çiftin 1873'ten itibaren başlayan ekonomik krizin etkisiyle sosyal hayattaki kademeli düşüşü kadar, bu zorluklara karşı dirençli olmaları da dikkat çekicidir.

 

Baumgartner'lar, kız kardeşi Maria ve kayınbiraderi Wenzel Stawinoha'nın kuaförlük işini, iki asistanıyla birlikte 350 fl. karşılığında devraldılar.

 

Krems'te Herzogstraße 7 adresindeki "Vaterhause"daki sokak kenarı perakende alanı kullanıma açıldı.

Ekonomik açıdan ailenin Krems'e taşınması bir dönüm noktası oldu. Şubat 1878'de Herzogstraße 7'de açılan 'Baharat, Malzeme ve Boya Mağazası' bazı durgunluklara rağmen genel olarak kâr elde etti ve aileyi uzun vadede geçindirebildi.

 

Evin bütünleşmesinin aksine eşler arasındaki ilişkilerde ciddi bozulmalar meydana geliyor.

 

20 Nisan 1881 / kocasından ayrılmayı düşünüyor.

…kocanın 7 Mart 1892'deki ölümü hakkında yorum yapılmamıştır.

 

Kadın emeği ve hassas aile desteği

Baumgartner'ların tamamen çöküşü, ebeveynlerinin sürekli desteği sayesinde önlendi. Kriz zamanlarında aile ve daha geniş anlamda akrabalar, karşılıklı destek topluluğunun bağlamları olarak ortaya çıkarlar.

 

Ailenin duygusal topluluğunda çocuklar anlam yaratıcıları olarak merkezi bir rol oynarlar.

“Bütün sevincimiz, her üzüntümüzde tesellimiz sevgili çocuğumuzdur.”

 

Ziyaret kültürü ve insanların konuşması yok

Johann, "karşımızdaki" bara sık sık uğruyor ve eve geç geliyor. Örnek, burjuva-kentsel ziyaret kültürünün belli mekânsal ve maddi ön koşullara sahip olduğunu göstermektedir.

 

…kocasının zina yapması nedeniyle onurunun çiğnendiğini düşünüyor. Ancak ayrılığın beraberinde getireceği onur kaybı, kendisi, oğlu ve annesi için boşanmamak adına önemli bir nedendir. Avusturya'da boşanma hakkının ülke çapında tanıtılması 1938'e kadar gerçekleşmedi.

 

Modern bir çift

 

9 Proleteryada büyümek: Friedrich Engels'in raporu ve Adelheid Popp

Manchester (1845); Inzersdorf ve Viyana (1869 – 1902)

1830 Temmuz Devrimi ile 1848 Mart Devrimi arasındaki yirmi yıl, ‘yoksulluğun’, yaygın kitlesel yoksulluğun, işsizliğin ve toplumsal protestoların altın çağıydı. 1848 devriminden sonra Almanca konuşulan Orta Avrupa'da yüksek bir sanayileşme başladı.

 

Engels'in İngiliz Şehirlerinin Gecekondu Mahallelerinden Raporu

1820 yılında Barmenli bir pamuk üreticisinin oğlu olarak dünyaya geldi. Dindar babası tarafından 1842 yılında aile işletmesi olan Engels & Ermen pamuk iplik fabrikasında ticari çıraklığını tamamlaması için Manchester'a gönderildi.

 

Engels'in kaynaklarına göre, 1840'larda İngiliz işçi sınıfı ailelerinin üçte ikisi ila dörtte üçü çok sayıdaki çocuklarıyla birlikte tek bir küçük odada yaşıyordu.

…çalınacak bir şey olmadığı için kapıya gerek yok.

 

Kadın öznenin prekaryadan kurtuluşu

Bir işçinin gençlik hikayesi / Adelheid Popp tarafından 1908 civarında yazıldı ve ilk olarak 1909'da anonim olarak yayınlandı

1843 yılında, 19 yaşındayken, kendisinden yaklaşık yirmi yaş büyük bir çiftçinin oğlu ve usta dokumacı olan Kubeschka ile Viyana'nın bir banliyösünde evlendi.

1854 yılında veremden ölmeden önce kendisinden beş çocuğu oldu. Beş çocuktan en az dördü beş yaşına gelmeden öldü.

1857 yılında Bohemya'dan gelen kalfa dokumacı Adalbert Dwořak ile evlendi ve ondan yedi çocuğu daha oldu. Bir çocuk doğumda ölüyor, biri üç yaşındayken, bir diğeri on bir yaşındayken.

En küçük çocuk daha sonraki yazardır Gençlik tarihi Annesinin 45 yaşında dünyaya getirdiği Adelheid.

 

Adelheid Popp'un (doğum adı Dwořak) hayat hikayesi olağanüstü olmanın da ötesindedir. Umutsuz bir yoksulluk, okuma yazma bilmeme ve aile içi şiddet ortamına doğan kadın, yalnızca günlük geçimini sağlamakla kalmıyor, aynı zamanda kendisinin ve diğer aile üyelerinin geçimini de sağlıyor.

 

Adelheid Popp, Friedrich Engels'ten farklı olarak, toplumu bir bütün olarak analiz etmekten kaçınır. 1873'te başlayan ve çocukluğunu etkileyen ağır ekonomik krizden hiç söz edilmemesi dikkat çekicidir.

 

Göçmen ailelerin tek odalı ev hayatı

Inzersdorflu ‘Straßler’in tek odalı ev yaşamında ne mahremiyet ne de cinsiyet alanı vardır. Aynı odada insanlar çalışıyor, tartışıyor, insanların doğup öldüğünü görüyorlar.

 

Oda ve kabinlerde birlikte bulunma

1900 yılında Viyana'da yapılan bir nüfus sayımına göre, bir oda ve mutfaktan oluşan küçük dairelerin %17'sinde altı veya daha fazla kişi yaşıyordu.

 

Farklı bir aile modeli mi?

Friedrich Engels, August Bebel ve Adelheid Popp işçi hareketinin uluslararası toplantılarında bir araya geldiler.

 

10 Burjuva bir aileden sanatsal bir evliliğe: Paula Becker ve Otto Modersohn

Bremen, Worpswede ve Paris (1892 – 1907)

Liberal yaşam alanı ve kültürel sermaye

Paula Becker, 8 Şubat 1876'da Dresden'de doğdu ve on iki yaşından itibaren Hansa kenti Bremen'de büyüdü.

Hukuk öğrencisi olan kardeşi Oskar Becker, 1861 yılında Prusya Kralı Wilhelm'e suikast girişiminde bulundu.

 

Paula Becker, yaşamı yalnızca 31 yıl sürmesine rağmen, sanat tarihine erken Alman Ekspresyonizmi'nin seçkin ressamlarından biri olarak geçecekti.

 

Mektup-benlik ve günlük-benlik

Paula Modersohn-Becker'in mektup ve günlük kayıtlarının ilk baskısı 1913 gibi erken bir tarihte yayımlandı. Günlüklerinin ve çok sayıda mektubunun orijinal metinleri, İkinci Dünya Savaşı sırasında depolama sonucu kaybolduğu için, çoğunlukla kişisel tanıklıklarının yalnızca özetleri günümüze ulaşabildi.

 

Yakın dostu Rainer Maria Rilke'nin, onun yazılı mirasının niteliksiz olduğu yolundaki yargısı, muhtemelen günlüğünde ve Art Nouveau'ya özlem duyduğunu fısıldayan bir diğer ders kitabında yer alan edebi denemeler için de geçerlidir.

 

1900 yılının nisan ayının sonlarında büyük şehir hüznüne kapıldı. Günlüğüne şöyle yazıyor: "Günlerdir üzgünüm, derinden üzgün ve ciddiyim. Şüphe ve mücadele zamanının geleceğine inanıyorum. Her güzel hayatta gelir. (...) Ama kendimi çok ciddi ve ağır, ciddi ve üzgün hissediyorum. Bu büyük şehirde yürüyorum, binlerce, binlerce göze bakıyorum. Orada çok nadir bir ruh buluyorum."

 

Aile ve Sanat: Tanıdıklık ve Yeni Başlangıçlar Arasında

Aralık 1900'ün sonunda, 24 yaşındaki genç kız, ailesinin evinde Noel'i kutluyordu ve bu konuda Rilke'ye mektup yazdı, ancak daha sonra nişanlısı Otto'ya şöyle dedi: "Çok Bu küçük kasabaya daha fazla dayanamayacağım; "Ben Berlin'e gitmeyi tercih ederim."

 

Katılım: Yemek pişirme dersi ve ‘sosyal sihir’

 

Seçmeli ‘aile’nin dostluk kültü

 

Evlilik, krizlerle dolu bir ruh topluluğudur

Çift, Romantizmin sürekliliği içinde, yoğun sevgi ve paylaşılan estetik deneyimler aracılığıyla ruhlar topluluğu yaratmayı amaçlayan aşıklar olarak tanımlanabilir.

 

Deneyimime göre evlilik insanı daha mutlu etmiyor. Daha önce tüm varlığı taşıyan kardeş bir ruhun varlığı yanılsamasını ortadan kaldırır. Evlilikte insan kendini iki kat daha anlaşılmamış hisseder, çünkü kişinin önceki hayatının tamamı onu anlayacak birini bulmaya çalışmakla geçmiştir.

 

Aile güveni ve özgürlük arzusu

 

11 Ailenin gerilemesi mi, direnci mi?

1750'den sonraki dönem muazzam değişimlerin yaşandığı bir dönem olduğundan, ev içi mikrokozmostaki günlük yaşamın da kökten değiştiğini varsayabiliriz.

19. yüzyıl ailenin yüzyılıydı.

 

Thomas Mann’ın Buddenbrook'ları

Yazar, ünlü eserinde, Lübeckli saygın bir tüccar ailesinin üyeleri olarak hem yurttaşlık onurunu hem de iş başarısını temsil eden başkarakterlerin birbiri ardına başarısızlığa uğramasını anlatır. Buddenbrook kardeşlerden biri ölür, diğeri akıl hastanesine kaldırılır. Romanın aile geleneğinin son koruyucusu olarak başladığı ve bittiği kız kardeşi Tony ise iki kez boşanır. Şirketin başına geçmesi beklenen varis Hanno, müzik konusunda yeteneklidir ancak ticari meselelerle ilgilenmez. Büyüyemeden ölüyor.

Buddenbrook Evi'nin yükselişi ve düşüşü mecazi olarak konut binalarının edinimi, inşası ve satışı, bu binalara girip çıkma ile bağlantılıdır.

 

Evlilik ve toplum

Evliliklerin amacı ve gayesi, aşk denilen eğilimi, güvenlik ve kalıcılık yönleriyle birleştirmekti. 18. yüzyılın sonlarından itibaren yeni bir ‘duygusal rejim’ aile ilişkilerinin bir imzası olarak kabul ediliyor.

 

19. yüzyılın ortalarına kadar yapılan evlilikler, bireysel sevginin ve bir hane kurma hedefinin ötesinde bir görevle, bir nevi misyonla ilişkilendiriliyordu. Pietizm ‘dindar ev’ ile ilgilidir; Romantizm sevgi ve ‘ruhsal akrabalık’ yoluyla insanileştirme ile ilgilidir ve liberalizm ise birleşik, özgür, eğitimli, ‘ahlaki’ öznelerden oluşan yeni bir toplumun çekirdeği ile ilgilidir. Evlilikteki ve ev hayatındaki bu anlam yüklenmesi daha sonra arka planda kalır.

 

Ebeveynlerin evlilik başlatma sürecinde aktif rol üstlendiği durumlarda cinsiyete özgü bir rol ve işbölümü görülebilir. Anneler genellikle ilk önce sırdaş ve anlayışlı davranırlar, babalar daha sonra daha katı, daha mesafeli, statü ve zenginlik kaygısıyla hareket ederler. Ebeveynlerin her zaman aynı fikirde olmaması işin ne kadar önemli ve kırılgan olduğunu gösteriyor.

 

İlişki kalıpları ve cinsiyet

Eğitimin hedefleri değişti. Henriette Stettler-Herport için hâlâ asıl amaç, dünyanın boş hayallerine kapılmayan, dindar, Tanrı'yı memnun eden çocuklar yetiştirmekti. Elli yıl sonra, din kardeşi Ursula Bruckner-Eglinger, burjuva bir giyim tarzına önem veriyordu: temiz giyim, akademik başarı, bireysel başarı.

 

Küçük ritüeller ve mola

Aileleri hem dışsal hem içsel olarak onaylanma ve kendine güven duygusu anlamında istikrara kavuşturan şey nedir?

 

Çift olarak benlik imajı açısından, birlikte dua etmek veya ev reisinin vaaz vermesi dindar çifti, sabahın erken saatlerinde veya akşam geç saatlerde birlikte kitap okumak eğitimli çifti, bahçede veya duvarda yürüyüş yapmak arkadaşlığı, aynı motifin resmedilmesi ise sanat topluluğunu simgeler.

 

İş ve boş zaman

Genel olarak bakıldığında 19. yüzyılda ev alanı boş zaman ve dinlenme yeri olmaktan çok çalışma, yoğun ev işleri ve telaşlı aktivitelerin yapıldığı bir alan haline gelmişti.

 

Bir aktör olarak habitat

Winston Churchill'in bir zamanlar şöyle dediği söylenir: "Biz binalarımızı şekillendiririz ve daha sonra binalarımız bizi şekillendirir."

 

Gizlilik ve açıklık arasında

Burada anlatılan aileler, erken modern dönemdeki hanelerden farklı bir biçimde işliyordu, ama aynı zamanda 1945 sonrası burjuva çekirdek ailesinin altın çağındaki ve günümüzdeki ailelerden de farklıydı. Dikkat çekici olan, mahremiyet ve açıklığın ev içinde ele alınış biçimlerindeki farklılıklardır. Evin açık olmasının iletişim ve günlük teknik nedenleri vardı.

…

 

Teşekkürler

Ev ve aile tarihi, 2001 yılında Giessen Üniversitesi'ndeki açılış dersimde ön plana çıktı.