John Dewey

John Dewey  (1859-1952)

Tüm yapıtlarında evrim kuramının sonuçlarını ortaya koymaya çalışmıştır.

Dewey’e göre evrim kuramı yüzyıllar boyu devam eden Parmenides’in ortya attığı durağan varlık anlayışının kırılmasına yol açmıştır.

Doğada karşımıza çıkan tüm şeyler, bireyselleşmelerini ait oldukları türe borçludurlar.

Bilmek, en nihayetinde sabit ve değişmez formları bilmek demektir. ahlâk ise kalıcı ve değişmez olana katılmak ya da ona benzemek üzerinden bir anlam ifade eder. Evrim kuramı tam da bu nedenle liberal ve moderniteden yana olanlar için devrimdir.

Dewey’e göre felsefe, mutlak kökenler ya da mutlak gayeler peşinde koşmamalıdır. Bu dünyada karşımıza çıkan somut sorunlara ilişkin somut çözümleri olanaklı kılan bir yönteme yönelmelidir.

Bilgibilimin Doğallaştırılması

Dewey, temsile dayalı bilgibilimsel anlayışlara şiddetle karşı çıkmaktadır. Dewey’e göre bilen - bilinen ayrımı, en baştan doğru bir ayrım olmadığından, böyle bir varsayıma dayalı bir bilgi anlayışı kabul edilemez. Dewey’e göre biz insanlar, doğa ile etkileşimimiz içerisinde sürekli varsayımlar oluşturmaktayız. Mesele, öne sürdüğümüz bir varsayımın mevcut zihinsel içeriklerle uyumlu olup olmaması değil; bizim gelecekteki amaçlarımızı ulaştırmak üzere işe yarayıp yaramaması, gelecekte karşılaştığımız yeni durumlardaki testlerden geçip geçememesidir. İyi bir varsayım, zamanın testlerine dayanan ve bu itibarla da işe yarayan bir varsayımdır.

Doğa ve Doğa Bilimi

Dewey’a göre fizik dâhil hiç bir bilim dalı öncelikli değildir. doğa ile etkileşim halinde bulunan biz insanlar için esas olan, karşılaştığımız problemleri çözmektir.

Değerlerin Doğallaştırılması

Kendisi herhangi bir amaç ya da değer içermeyen bir doğanın parçası olan insan, yaşamını düzenlemeye çalıştığı değerlere nasıl yer açabilecektir? Bu değerlerin kaynağı ne olacaktır?

Dewey’in bu konudaki yaklaşımı, bilimsel varsayımlara ilişkin yaklaşımına benzemektedir: Herhangi bir anda, mutlak bir kesinliğe yer vermemek ve buna rağmen ilerlemeyi olanaklı kılmak.

---

Çağdaş Felsefe I

Yrd. Doç. Dr. Ahmet Ayhan Çitil

Anadolu Üniversitesi Yayınları, Yayın Nu: 2446

Eskişehir, Nisan 2012