Irwin Altman, Joachim F. Wohlwill - Davranış ve Doğal Çevre - Notlar

Irwin Altman, Joachim F. Wohlwill - Davranış ve Doğal Çevre - Notlar

Behavior and the Natural Environment, Plenum Press, New York, 1983

 

Giriş

Bu kitap, insanların doğal çevreye algısal, duygusal, tutumsal ve davranışsal olarak tepki vermesi gibi tepeler kadar eski sayılabilecek bir konuyu ele almaktadır. Doğa, insan zihninde her zaman büyük bir yer tutmuş; şefkat ve putperestlik duygularının yanı sıra endişe, kaygı ve korku duygularını da uyandırmıştır.

 

Doğal ortamlar ve davranış arasındaki ilişkilerin incelenmesi sorunlar, meseleler ve teoriler açısından zengin olsa da, çevre psikologları bu konuya kendi paylarına düşenden daha az katkıda bulunmuştur.

 

Önsöz

Bu cildin ana teması, insanların doğal çevreye verdiği tepkiler…

 

Bölüm 1: Doğa Kavramı - Bir Psikologun Görüşü

Bu bölüm, doğanın psikolojik analizi için faydalı olacak terimlerle "doğa" ve "insan yapımı" olarak adlandırılan iki alan arasında ayrım yapmaya çalışıyor.

 

Doğal ve doğal olmayan ortamlar arasındaki ayrım kesin değildir

 

İnsanların doğayla temas halinde kalmak için yaptığı aktivitelerde (bitki yetiştirme, bahçecilik) değişim ve büyüme süreçlerinin önemli bir etken olduğu vurgulanır.

 

Doğa, kentsel toplumdaki yüksek yoğunluk seviyelerinden ve gerilimlerden bir değişiklik sunarak sığınma duygusu sağlar.

 

Bir kültürün doğaya tepkisi, o kültürün belirli bir zamandaki toplam çevresel deneyimi bağlamında değerlendirilmelidir.

 

Bölüm 2: Değerlendirmede Metodolojik Sorunlar Manzara Kalitesi

Manzara terimi, çevrenin öncelikle görsel özelliklerine odaklanır.

 

Ekolojik Model

Bu modelde, estetik değer, doğal ekosistemin içsel değerinde içkindir. Peyzaj kalitesi, insanlar tarafından bozulmamış saf ekosistemler tarafından en üst düzeyde belirlenir.

 

Estetik Model

Estetik değerin, peyzajın formlar, çizgiler, renkler ve dokular gibi biçimsel özelliklerinde içkin olduğu varsayılır.

Biçimsel estetik yöntemler, hassasiyet ve güvenilirlik açısından ciddi şekilde yetersiz kalmıştır.

 

Psikofiziksel Model

Bu model, insanların algısal tepkileri (örneğin, manzara güzelliği veya tercihi) ile çevrenin belirtilen fiziksel özellikleri arasında nicel bir ilişki belirlemeyi amaçlar.

 

Psikolojik Model

Bu yaklaşım, manzarada yaşayan veya manzarayı gören insanların duygu ve algılarını ifade eder. Manzaranın estetik kalitesi, güvenlik, rahatlama, neşe gibi olumlu duygular uyandırma yeteneğiyle ilişkilidir.

 

Fenomenolojik Model

Temel yöntem, detaylı kişisel görüşme veya sözlü ankettir. Analiz, her karşılaşmanın benzersiz olduğu varsayımıyla, kişi-manzara-bağlam komplekslerine odaklanır. Bu modelin, farklı manzaraların karşılaştırmalı değerlendirmeleri için yararlı olamayacak kadar hassas olduğu ve güvenilirlikten büyük ölçüde ödün verdiği ileri sürülmektedir.

 

Bölüm 3: Doğala Karşı Estetik ve Duygusal Tepki Çevre

Duygu, ister doğal ister yapay, ister kalabalık ister ıssız olsun, herhangi bir ortamda bilinçli deneyim ve davranışın merkezinde yer alır.

 

Duygusal tepkilerin bilişe bağlı olmak zorunda olmadığı ve uyaranlara verilen tepkinin ilk düzeyini oluşturduğu yönünde artan ampirik destek bulunmaktadır.

 

Estetik Tercihi ve İlgiyi Etkileyen Görsel Özellikler

Karmaşıklık, genellikle bir sahnedeki bağımsız olarak algılanan öğelerin sayısını ifade eder. Yüksek karmaşıklık, çok sayıda öğe ve öğeler arasındaki benzersizlik ile ilişkilidir.

Estetik tercih, genellikle karmaşıklıkla ters U şeklinde ilişkilidir.

 

Odaklanma / bir sahnenin bir odak noktası veya gözlemcinin dikkatini çeken bir alan içerme derecesini ifade eder.

 

Derinlik eksikliği hoşnutsuzluk ve belirsizlik uyandırabilir. Çok sayıda derinlik ipucuna sahip ortamlar bilişsel değerlendirmeyi kolaylaştırır.

 

Zemin Yüzey Dokusu / Doğal ortamdaki zemin yüzeylerini karakterize eden dokular, derinliği tanımlamada çok önemlidir ve ilk duygusal tepkiyi takiben bilişsel değerlendirmeyi güçlü bir şekilde etkileyebilir.

Tekdüze ve eşit zemin dokuları tercih edilir, çünkü bir gözlemci önceki deneyimlerinden hareket veya keşfe elverişli olduklarını bilir.

 

Tehdit/Gerilim: Beğeni derecelendirmeleri ile gerilim puanları arasında oldukça anlamlı bir ters ilişki bulunmuştur.

 

Saptırılmış Manzaralar / Görüş hattının kıvrılması veya saptırılması (gizem), yeni bilgilerin düşük riskle elde edilebileceği hissini vererek tercih uyandırır.

 

Su / Su, sezgisel literatürün büyük bir bölümünde ilgi, estetik hoşluk ve huzur gibi olumlu hisler uyandıran bir peyzaj öğesi olarak tanımlanmıştır. Suyun varlığı, tercihi daha da artırır ve hızlı duygusal tepkileri tetikleyen bir çevresel içerik sınıfıdır.

…

 

Bölüm 4: Kentsel Bağlamda Doğanın Rolü

Doğa şehirde bile var olabilir ve çoğu zaman insan etkisine bağımlıdır. Kentsel doğanın önemine dair dolaylı kanıtlar arasında, iyi düzenlenmiş parklara bitişik evlerin daha yüksek emlak değerleri ve çocukluk anılarında "yeşilliğin" baskın tema olması yer alır.

 

Bahçecilik / minyatür bir doğal ortam olarak büyüleyicidir.

 

Bölüm 5: Vahşi Doğa Deneyiminin Psikolojik Boyutları ve Onarıcı Ortamlara Bakış Açısı

Doğu gelenekleri, vahşi doğanın öğretici olduğunu ve doğal süreçleri anlamanın, kişinin toplumdaki rolünü doğru bir şekilde anlaması için elzem olduğunu vurgular.

 

Vahşi doğa deneyimine verilen tepkilerin zaman çizelgesi

3. Gün: Katılımcılar korku ve belirsizlikten bahseder,

5. Gün: Yeni bir özgüven duygusu ve derin bir huzur ve sükunet duygusu yaşanır.

7. Gün: Şaşırtıcı bir aydınlanma hissi yaşanır; doğa huşu ve hayret duyguları uyandırır ve bireyler kendi düşünceleri ve duygularıyla daha iyi tanışırlar.

 

Bölüm 6: Doğal Ortamlarda Rekreasyonel İhtiyaçlar ve Davranışlar

Kaçış önemli bir faktördür

Rekreasyonel motivasyon araştırmaları, insanların doğal ortamları en çok stresi azaltmak için ziyaret ettiğini ve aktivitenin kendisinden çok psikolojik sonuçlarına değer verdiğini göstermiştir.

 

Bölüm 7: Duygusal, Bilişsel ve Değerlendirici Algılar / Hayvanlar

Hayvan algıları, insanların hayvanlara bağladığı hisleri (duygusal), hayvanlara ilişkin bilgi ve anlayışı (bilişsel) ve hayvanlarla ilişkili inanç ve değerleri (değerlendirici) içeren üç bileşen üzerinden incelenir.

 

Bölüm 8: Sosyal ve Davranışsal Taşımanın Yönleri / Doğal Ortamların Kapasitesi

Taşıma kapasitesi, bir alanın ciddi bir hasar görmeden ne kadar dayanabileceği temelinde ziyaretçi kullanımının düzenlenmesi anlamına gelir.

…

 

Bölüm 9: Davranış Bilimcilerin Rekreasyona Katkıları

…