Türklerin Karadeniz'e Çıkışında Zigana Vadisi'nin Önemi

İbrahim Tellioğlu - Türklerin Karadeniz'e Çıkışında Zigana Vadisi'nin Önemi

Bu vadinin her iki yakasında farklı iklim, bitki örtüsü, geçim kaynağı ve yaşam tarzı vardır. İlk çağdan itibaren ticaretle ilgilenen toplumlar vadinin kuzeyindeki kıyı şeridinde yoğunlaşırken hayvancılıkla ve tarımla geçinenler ise daha çok güneydeki bölgeye rağbet etmişlerdir.

Türkler 1054 yılından itibaren Zigana vadisinin güney yakasına ulaşmışlardı. Ancak sahil şeridi onların yarı göçebe yaşantısına uygun olmadığı için geçidi aşarak kuzeye geçmek istemediler (s. 163).

Karadeniz kıyı şehirlerini iç bölgeye bağlayan yerler arasında en kolay aşılabilen yol, Samsun’u İç Anadolu’ya bağlayan yoldur. Yükseklik çok olmadığı için kolayca aşılabilen bu yol sayesinde Samsun Limanı Karadeniz limanları arasında en çok büyüyenlerden birisi haline gelmiştir (s. 164).

Zigana vadisi, Trabzon Limanı’nın dünyaya açılan en önemli kapısıdır. Eski çağdan itibaren kullanılan bu yol Değirmendere vadisinden Zigana Geçidi’ne doğru uzanır. Geçitte 2.025 m. yükseldikten sonra Harşit vadisi yönünde inişe geçerek Gümüşhane’ye ulaşır (s. 165).

Doğu Roma zamanında bölgenin güneyinin Kabasitas ailesi tarafından idare edildiği kaynaklarda yazılmaktadır. Bu aile (…) Zigana vadisine hâkim bir konumdaydı. Bizans İmparatorluğu bu aile ile iyi ilişkiler geliştirerek bölgedeki nüfuzunu sürdürmeyi başarmıştır.

Kelkit vadisi Malazgirt Zaferi’nden kısa süre sonra Türklerin eline geçmiş…

Türkmenlerin Ordu ve Giresun’a yayılmaya başlaması Zigana vadisinin önemini daha da artırmış…

Moğolların Türkiye Selçuklularına vurduğu darbeden faydalanmaya çalışan Komnenos Kralı Georgios (…) Gümüşhane üzerine sefere çıkmıştı. Böylece Komnenosların hâkimiyet sahası ilk kez Zigana vadisinin güneyine ulaşmış… (s. 167-168)

Clavijo’nun notları göz önünde bulundurulursa XIV. yüzyılın başında Komnenosların hâkimiyeti Zigana Geçidi’nin kuzey kısmından ibaretti.

Fatih’in başında bulunduğu ordu Hamsiköy üzerinden Maçka’ya inerek Trabzon’a doğru ilerler…

Zigana vadisinin Türklerin Karadeniz’e çıkışında önem kazanması XIV. yüzyıl başlarından sonradır. Ordu’yu ele geçiren Çepniler, Harşit vadisi üzerinden Trabzon’a akınlar düzenlemeye başlayınca Zigana geçidi de kıymete binmiştir (s. 170).

---

Karadeniz İncelemeleri Dergisi, 2016; (21): 163-172