Şavşat’ta Geleneksel Köy Meskenleri ve Başlıca Sorunları

 Şavşat’ta Geleneksel Köy Meskenleri ve Başlıca Sorunları

Hayati Doğanay 

Fatih Orhan

 

Şavşat’taki geleneksel köy meskenleri, yapı gereci olarak ahşap kullanımının yaygın olduğu, ev ve eklentileri ile bir bütünlük arz eden ve kış odası, ayvan, köşki ve buhari gibi kendine özgü kısımları bulunan, plan ve yapı teknikleri açısından oldukça ilgi çekici özelliklere sahip olan beşeri eserlerdir.

 

Dağlık ve engebeli topoğrafik yapısına bağlı olarak, dağınık yerleşme dokusunun egemen olduğu sahada, volkanik kayaçlar (özellikle bazalt ve andezit) yaygın olarak bulunur.

…en geniş alana yayılmış ağaç türleri ise, ladin, göknar ve sarıçamdır.

 

…yüksek köylerde taş kullanımı artmıştır. Yörenin nemli bir iklime sahip olması ve topraktan rutubet alması nedeniyle taş malzeme, konutların özellikle temel kısmında yoğun bir şekilde kullanılmıştır.

 

…en fazla kullanılan çatı örtü malzemesi ise, sac-eternittir

…hâlâ kullanımı devam eden bir çatı örtü malzemesi de ahşaptan yapılmış ve yörede bedevra olarak adlandırılan hartamadır

Hartamalar, erken çürümeleri ve çatıdaki diziliş düzenlerinin bozulma ihtimalinin yüksek olmasından dolayı, çok kullanışlı çatı örtü malzemeleri olmayıp, hemen hemen her yıl bakıma ihtiyaç duyarlar.

 

Sahada tamamıyla ahşap malzemeden yapılmış köy konutları olduğu gibi, ahşabın diğer bazı malzemeler ile, özellikle de taşla beraber kullanımı da oldukça yaygındır.

 

Sahada genel olarak hayvan barınağı olarak kullanılan alt kat, blok veya tomruk çantı tekniği ile inşa edilmektedir.

 

…ateşe dayanıklı taşlar (Meydancık yöresinde karhana adı verilir)

…ilk katın üzerini örten döşeme kirişleri, yörede satapav adı verilen döşeme tahtaları ile kaplanır.

 

…köy konutlarının kendine özgü özelliklerinin başında, iki veya çoğunlukla da üç tarafının, yörede ayvan adı verilen (Meydancık çevresinde çardak, tantraba gibi isimlendirmeleri de vardır) balkonlarla çevrili olması gelir. Ayvanlar aynı zamanda eve ilk girilen kısımdır. Salon her iki tarafından ayvana açılır. Söz konusu balkonlar, bazılarında süslemelerin de yer aldığı ahşap çitlerle çevrilmiştir. Sahadaki geleneksel köy konutlarının bir diğer ayırt edici ve özgün özelliği ise, söz konusu bu ayvanların altında asma tuvaletlerin yapılmasıdır

 

…ayvanın manzarası en güzel olan yerinde köşk (yöresel ifade şekli ile köşki) adı verilen bölümlerin olması

 

Şavşat evlerinde, olumsuz iklim koşullarından en az etkilenmek amacıyla, pencere sayısı ve ebatları oldukça sınırlı tutulmuştur. Ayrıca dışarıdan pencereleri kapatabilmek için de ahşap kepenkler takılmıştır. Kış aylarını başka yerlerde geçirecek olan aileler, bunları (Meydancık yöresinde akoşka adı verilir) kapatıp, evlerinden öyle ayrılırlar.

 

…

Doğanay,  Hayati – Orhan, Fatih (2014), Şavşat’ta Geleneksel Köy Meskenleri ve Başlıca Sorunları, Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, Cilt: 18, Sayı: 1, s. 273-297

…