Keith Robbins - I. Dünya Savaşı

Keith Robbins - I. Dünya Savaşı

Sahte bir mizah duygusu (…) bir trajediyle baş etmenin yegâne yolu olabilir.

Bu kitap (…) temel askeri operasyonların özlü bir öyküsünü vermeyi amaçlar… (s. 11)

1914 yazında Avrupa’daki eğitimli ve akıllı insanların çoğu (…) savaşa girmenin son derece akla uygun olduğunu düşünüyordu.

Avusturyalı şairler her mermiyle Almanya’nın insanlığın yeryüzündeki altın imparatorluğunu kurma yolunda olduğu düşüncesinden memnundu.

Franz Ferdinand (…) soylu bir aileden olmayan karısını 1914 Haziran’ında Bosna’ya götürdü. 28 Haziran, Sırp ordusunun 1389’da Osmanlı Türkleri tarafından imha edilmesinin yıldönümüydü.

Avrupa başkentlerinin olanlardan bir biçimde Sırp yönetimini sorumlu tutma tepkisi normaldi.

İmparator Franz Josef hiç sevilmeyen yeğeninin ölümünün ardından bir anda sempati duyulan biri haline geldi.

Resmi bir nota ancak 23 Temmuz’da Sırbistan’a gönderildi.

Fransa 1894’ten beri Rusya ile ittifak halindeydi.

Büyük devletler niçin savaş üzerinde düşünmeye istekliydiler?

(çünkü) 1914’te Avrupa’daki devlet sistemini karakterize eden rekabetlerin kesin olarak tanımlanması imkânsız olduğu için hepten acil olan ayakta kalma endişesini yansıtmasıydı.

Sırp bakanlar ordularını seferber ettiler (…) yanıtlarını (…) Avusturya elçisine ilettiler.

Avusturya-Macaristan 28 Temmuz’da Sırbistan’a savaş ilan etti. (s. 23)

1 Ağustos akşamı (…) Rusya ve Almanya savaştaydı. Avusturya-Macaristan beş gün sonra Rusya’ya karşı bir savaş deklarasyonu verdi. (s. 24)

30 Temmuz (…) Fransız güçlerinin sınıra yaklaşması emredildi.   1 Ağustos’da genel seferberlik geldi. 2 gün sonra Almanya, Fransa’ya savaş ilan etti.

Rusya’daki Tolstoycular ve İngiltere’deki Quakerlar kendilerini silah taşıyamaz hissediyorlardı ve bütün savaş ülkelerde İsa’nın yakında geleceğine inanan gruplar olanların gerçekten Armageddon olup olmadığından kuşku duyuyorlardı. (s. 33)

Yıllar geçerken uygun görülen yegâne tanımlama sadece Büyük Savaş’tı.

1939’da patlak veren ikinci mücadele bu savaşı iki dünya savaşının birincisi yaptı.

1914

Hücum edenler üstünlüğü kaybetti.

Hızlı hareket Almanların önce düşmanlarını yenebilmelerini ve sonra diğerine dönmelerini sağlayacaktı (önce Batı cephesi sonra da Doğu cephesi).

Yoğun saldırı Batı’ya yapılmalıydı.

Belçika kaleleri (…) Liege’e saldıran Alman 1. Ordusuna karşı canlı bir savunma ortaya koydu.

Alsace-Lorraine

Verdun

29 Ağustos / Tannenberg Savaşı / Ruslar 100 bin esir ve birçok top kaybetti.

Rusya ve Osmanlı Devleti arasında Kars yakınlarında büyük bir çarpışma oldu.

Ruslar büyük bir Türk ordusunu yendi ve Türklerin bölgede Pan-Turancı bir ayaklanmayı körükleyen amacını şimdilik engelledi.

1915

Noel günü ateşkes ilan edildi.

Ertesi gün ateş tekrar başladı.

Savaş Batı cephesinde çıkmaza girmişti.

İngilizler Çanakkale’den başlayacak bir deniz saldırısıyla Osmanlı Devletinin alt edilebileceğini düşündü.

Müttefik devletlere ait savaş gemileri 19 Şubat’ta saldırıya geçtiler.

18 Mart’ta yeni bir saldırı oldu.

İngiliz, Avusturalyalı, Yeni Zelandalı ve Fransız askerler Sir Ian Hamilton’ın komutasında bölgedeydiler.

25 Nisan’da çıkarma başladı.

Müttefik güçler, kıyıda çakılıp kaldı, ilerleyemediler.

70 bin kişilik istila kuvveti 20 bin kayıp verdi.

Müttefik devletlerin bölgedeki kaybı 200 bine ulaştı.

Türklerin de bir bu kadar kaybı vardı.

Müttefik devletler Selanik’te yeni bir üs kurdular.

Mezopotamya’da (…) petrol alanlarının korunması (…) o kadar az güçlükle başarılmıştı ki, Dicle vadisinden yukarıya ilerlemenin cazibesi karşı konulamayacak hale gelmişti.

Üç hafta sonra İngiliz birlikleri Bağdat’ın 32 km. kadar uzağında Medain’de yenildi.

Komutanları Townsend (…) Kut’a çekildi.

İki ya da üç hafta içerisinde, İngiltere ve Hindistan’dan gelecek ilave birliklerle kuşatmanın kalkacağını zannetti. Ancak Osmanlı Devletinin İngilizleri Mezopotamya’da bile yenebileceği görüldü.

İtalya’nın Mayıs ayı sonunda mücadeleye katılmasıyla müttefik devletler mütevazı bir teselli bulabildi.

İtalyan genelkurmay başkanı, Saraybosna suikastından iki gün sonra kalp krizinden öldü. (s. 55)

Mart ortasında Przemysl Ruslara teslim oldu (Avusturya-Macaristan İmparatorluğu açısından hayati öneme sahip bir kaleydi burası).

Bu mücadele sırasında yaşanan lojistik sıkıntılar Almanlara avantaj sağladı.

1916

Almanlar içi Fransa’yı yenmek ya da barış istemeye ikna etmek yaşamsal önem taşıyordu.

Bu nedenle yıpratıcı bir zemin belirlemek gerekiyordu.

(bunun için) Verdun istihkâmında karar kılındı.

21 Şubat’ta sadece o gün bir milyon top mermisinin ateşlendiği şiddetli bir bombardıman başladı.

Douamont Kalesi 25 Şubat’ta Almanların eline geçti.

Ağustos’ta ilk kez Alman kayıpları Fransız kayıplarını geçti.

Verdun’daki insan maliyeti tam olarak ifade edilemez ve tahminler değişiktir.

Fransızların yaklaşık yarım milyon, Almanların ise 400 bin insan kaybı vardı.

Bu (Verdun) meydan okurcasına Fransız kalan bir dramdı…

Somme

İngiliz topçuları 24 Haziran’da ateşe başladı ve 1 Temmuz’da kadar 1,5 milyon top mermisi ateşledi.

Somme savaşı 18 Kasım’sa sona erdi.

4,5 ay süren savaşta yaklaşık yarım mil yarım milyon Alman, 400 binden fazla İngiliz ve yaklaşık 200 bin Fransız hayatını kaybetti.

Grandük Nikolayeviç Türk birliklerinin Gelibolu’daki başarılarının ardından yayılmaları konusunda kaygılıydı.

General Yudeniç daha da güneye ilerledi.

Ocak’ta saldırı emrini verdi. Türkler Erzurum’da doğru geriye sürüldü.

Bir Karadeniz seferi Trabzon’un ele geçirilmesini sağladı.

1916 Haziran ayı / Hicaz’ın Haşimi yöneticileri Türk efendilerine karşı bir isyan düzenlediler ve Mekke ile Cidde’yi ele geçirdiler. Ancak asıl Türk garnizonunun bulunduğu Medine’yi almayı başaramadılar.

İsyan bitiyor gibiydi. Bitmemesinin nedenlerinden biri tanesi (…) T. E. Lawrence’ın gelişiydi.

Sina Yarımadasında İngiliz ve Türkler bir dizi çarpışmaya girişti.

1917

Başkan Wilson (…) zafersiz barış üzerine düşünmeleri gerektiği kanısındaydı.

1 Şubat’ta denizaltı savaşına başlamaya ilişkin hayati karar alındı.

12 Mart isyanı / Çar, isyanın üçüncü gününde tahttan çekildi.

Birleşik Devletler Almanya’ya savaş ilan etti.

1917, batı cephesinde İngiltere ve Fransa için her türlü standartta bir düş kırıklığı yılıydı.

Lenin Petrograd’da iktidarı ele geçirdi. Aralık ortasında ateşkes sağlandığında doğu cephesindeki savaş sona erdi.

1918

Rus imparatorluğu dağılma sürecindeydi.

İngilizler ve Fransızlar için de durum hiç de parlak değildi.

Ludendorff 1914’ten beri ilk kez batıya büyük bir saldırı düzenlemenin zamanının geldiğine inanıyordu.

Michael Harekâtının planlaması 1917 Kasım ortasında başladı.

Ludendorff (…) İngilizleri eski Somme savaş alanında vurmayı kararlaştırdı.

21 Mart’ta 96 km. uzunluğundaki hat üzerinde yoğun ve hızlı bir bombardıman başladı. (s. 81)

Amerikan birlikleri Fransız birliklerine katıldı.

275 binden fazla Amerikan askeri cephedeydi.

18 Temmuz sabahı Foch, karşı saldırının başlatılması emrini verdi.

21 Ağustos’ta daha geniş bir cephede saldırıyı sürdürdüler. Ayın sonunda Almanlar Hindenburg hattına geri çekildi.

11 Kasım’da ateşkesi imzalandı.

Lawrence, Hicaz demiryolunu kullanılmaz hale getirerek Medine ile bağlantıyı kesmeyi başardı.

İngilizler 1 Kasım’da Şam’a girdi.

Türk direnişi son buldu.

30 Ekim’de ateşkes imzalandı.

1914’de 6 milyon civarında insan savaşa gitti ve savaşın sonunda bu rakam on katına çıktı.

Bu savaşta topçu baraj ateşinden daha korkutucu bir şey yoktu.

Göz yaşartıcı gaz ilk olarak 1915 başlarında kullanıldı.

Uygarlık yükseldikçe insanlar alçaklaşıyor.

---

Türkçeleştiren: Müfit Günay

Dost Kitabevi

Eylül 2005