Bafra ve Köylerinde Göçmen Ağzı

İlknur Karagöz - Bafra ve Köylerinde Göçmen Ağzı

Anadolu'nun çeşitli yörelerine değişik zamanlarda Balkanlardan, Kafkasya'dan ve Asya'dan gelen göç dalgaları, ağız coğrafyasını da etkilemiş ve yerli ağızların arasında birtakım ağız adacıklarının meydana gelmesine sebep olmuştur.

Balkanlardan göç alan illerden biri de Samsun'dur. Mübadele sonrası gelenlerin büyük bir bölümü özellikle Bafra ilçesi ve köylerine yerleştirilmiştir.

1923'ten sonra, Balkanlarda, İmparatorluğun eski tebaası içindeki Müslüman Türklerin bir kısmı ve Müslüman diğer bazı halklar (Arnavutlar, Pomaklar) siyasî otorite değişikliği ve yeni yapılanmanın sonucu olarak, Anadolu'ya göç etmek zorunda kaldılar (s. 414).

Nedim İpek, Mübadele ve Samsun adlı araştırmasında Ekim 1924 tarihinde Bafra Kazası dahilinde 7797 göçmenin bulunduğunu, bunların 6279'unun mübadil olduğunu belirtmektedir.

Mübadeleyle gelenler büyük ölçüde Aktekke, Asar, Bakırpınarı, Cırıklar (Tütüncüler), Darboğaz, Çelikler, Çetirlik, Derbend, Develi, Domuzağılı, Duhaçlı, Eldavud, Evrenuşağı, Gökçesu, Hızırilyas (Hıdırellez), İkiztepe, Kapıkaya, Kaydalapa, Kostantinuşağı (Yeni Köy), Kuzalan, Selemelik ve Sürmeli köylerine yerleştirilmiştir.

Bulgaristan'dan göçler ilk olarak 1923- 1933 yılları arasında gerçekleşmiştir. 1929 yılında Bafra'nın Muamlı köyüne 50 aileden oluşan bir topluluk yerleştirildi. Kitlesel göçlerin yaşandığı 1934-1935 yıllarında 156 hane Darboğaz, Hotmeşe (?) ve Ağcaalan köylerine yerleştirilmiştir.

Haziran 1951'de 2363 göçmen vilayet dahilinde iskan işlemlerinin tamamlanmasını bekliyordu. Bunların bir kısmı Bafra'nın Gazipaşa ve İsaklı mahalleleri ile Harız, Sarı Köy, Gelemağrı, Domuzağı, Martıkale, Dedeli, Kapıkaya, Selemelik, Kaydalapa, Bakırpınarı, Sürmeli, Lengerli, Suğlaş, Gökçeağaç gibi köylerine yerleştirilmişlerdir.

Etnik kökeni farklı göçmen unsurlar (Arnavutlar, Pomaklar) Türkçeyi burada yerleştikleri sosyal çevreden öğrenmişler ve ana dillerini neredeyse unutmuşlardır.

Balkanlardan Samsun'a göç konusu, tarih ilmi açısından, Nedim İpek ve Önder Duman'ın araştırmalarıyla gün ışığına çıkarılmıştır (s. 415).

Makale içi kaynakça

Duman, Önder (2010), Rumeli'den Samsun'a Göç, Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yayınları, Samsun.

İpek, Nedim (2010), Selanik'ten Samsun'a Mübadiller, Samsun Büyükşehir Belediyesi Kültür Yay. Samsun.

İpek, Nedim (2000), Mübadele ve Samsun, TTK Yay. Ankara.

İpek, Nedim (1999), Rumeli'den Anadolu'ya Türk Göçleri, TTK Yay. Ankara

---

Karagöz, İlknur. (2011), “İlknur Bafra ve Köylerinde Göçmen Ağzı,” Samsun Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 1, s. 413-416, Samsun 2012