Arşiv Belgelerine Göre Canik’te Çerkes Muhacirler ve İskânları

Nevzat Sağlam - Arşiv Belgelerine Göre Canik’te Çerkes Muhacirler ve İskânları

…1858’den itibaren başlayan göç dalgasıyla 1863 yazına gelindiğinde göç edenlerin 80 bin civarında olduğu, 1864 ilkbaharında ise bu sayının 400 bine çıktığı tahmin edilmektedir.

Öte yandan 1840 yılında 5.000.000 nüfusa sahip bulunan Kuzey Kafkasya’dan 1.500.000 kişinin tehcire tabi tutulduğu da belirtilmektedir.

Osmanlı topraklarına göç eden muhacirler devletin misafiri olarak kabul edilmişlerdir.

Devlet görevlilerinden muhacirler için gıda ve tohumluk alımlarında yolsuzluk yapanlar olmuştur.

Samsun iskelesine gelen göçmenler kalıcı olarak iskân edilmek üzere başta Amasya ve Sivas olmak üzere Çankırı, Ankara, Bozok/Yozgat, Kırşehir, Kütahya, Mamuratü’l-aziz gibi yakın yerlere sevk edildikleri gibi, nüfus fazlalığı sebebiyle Diyarbakır, Urfa, Halep, Şam gibi daha uzak bölgelere de gönderilmişlerdir.

Samsun’a gelenlerden bir kısmı Canik’te iskân edilmiş…

Samsun civarında iskân edilen Çerkeslerin iskân edildiği kazalardan birisi Çarşamba ile Kürt Irmağı mevkii idi…

28 Aralık 1860 tarihli defterden erkek, kadın ve çocuk 975 nüfustan 394’ünün Çarşamba, kalan 581 nüfusun da Bafra’da iskân edildiği anlaşılmaktadır.

Terme’de Şeyhli, Hülya, Göregös, Aşağıgerfi, Karamahmud, Elmaköy, Köybucağı, İmanalisi, Karabağçe, Alişar, Süleymanlı, Koyunlu, Yenicami, Emir Yusuf, Akçay’ın Doğanavcı, Hüseyin Mescid, İnebeyli, Sakarlı, Tutbucağı, Hulya, Göregös, köylerine Çerkes muhacirler yerleştirilmiştir.

Canik Sancağına bağlı Havza’da başta kaza merkezi olmak üzere Arslançayırı, Mismilağaç, Ağçamahmud, Kemerez, (?) Çeltek, Salaric, Boyalıca, Yavucek, Mürsel, Kayacık, Hilyas, Yenice, Karacavirantaş, Karacaviranabad, Bekdiğin, Karagöçmiş Çiftliği, Kamlik, Kal’a, Lerdöğe, Karahalil, Turnik, Şeyhler, Belek, Elmacık, Çakıralanı, Kidirli, Dereboy, Dere, Sivrikise, Şeyh Safi, Kerem, Emir, Susuz, Karga göçmenlerin yerleştirildiği köylerdir.

Bafra’nın Kumcağız köyündeki Engiz çiftliğinin bir tarafında yüzden fazla hane inşa edilerek Çerkes muhacirleri iskân edilmiştir.

---

Sağlam, Nevzat. (2017), “Arşiv Belgelerine Göre Canik’te Çerkes Muhacirler ve İskânları,” Geçmişten Günümüze Göç, Ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Cilt: 2, (s. 1365-1384), Samsun