1905-06-1914 Osmanlı ve 1927 Cumhuriyet Dönemi Bafra Nüfus Verilerinin Göç Açısından Değerlendirilmesi

Zafer Gölen - 1905-06-1914 Osmanlı ve 1927 Cumhuriyet Dönemi Bafra Nüfus Verilerinin Göç Açısından Değerlendirilmesi

(1836) Rum Papazın verdiği bilgiye göre şehirde 1.000’i Müslüman (% 86,20), 110’u Rum (% 9,49), 50’si Ermeni (% 4,31) olmak üzere 1.160 hane vardır. Hamilton gezdiği yerlerde, nüfusu azınlıklar lehine yüksek gösterme gayreti içinde olan bir seyyahtır.

(1850’ler) Rum nüfusun 30 yıl içinde normal yollardan % 10’lardan % 38’lere yükselmesi mümkün değildir. Bafra’ya dışarıdan Rum nüfus geldiği açıktır (s. 1533).

Bafra tarihi için hayatî öneme sahip bilgiler, 1869-1904 yılları arasında 22 kez yayınlanan Trabzon Vilâyet Salnâmesi dahilinde yer almaktadır.

1869’da Bafra’da 17.748 kişi yaşamaktadır. Bu kişilerin 10.774’ü Müslüman (% 60,70), 6.731’i Rum (% 37,92), 243’ü Ermeni’dir (% 1,36). Mevcut verilere, sonraki tarihlerde elde edilebilen kadın nüfus oranları dikkate alınarak ilâve yapıldığında Bafra’nın toplam tahminî nüfusunun 21.500-22.000 civarında olduğu ortaya çıkar.

Bafra’nın 1870 nüfusu 17.906 kişidir. Nüfusun 9.547’si Müslüman, 6.576’sı Rum, 1.536’sı Çerkez, 247’si Ermeni’dir (s. 1534).

1 Muharrem 1296/26 Aralık 1878 tarihli 11 numaralı salnâmedeki bilgilere göre, Bafra’da 9.672’si Müslüman, 6.717’si Rum ve 302’si Ermeni olmak üzere toplam 16.691 erkek yaşamaktadır (s. 1535).

1893-1904 tarihleri arası Bafra Nüfusu (s. 1535).

	1311/1893	1318/1900	1319/1901	1320/1902	1321-33/1903-04
Gayrimüslim	23.954	24.876	24.962	25.094	21.916
Müslüman	39.578	40.451	40.413	40.555	28.188
Toplam	63.532	65.327	65.375	65.649	50.104

1905-06 nüfus sayımı Osmanlı Devleti’nin yaptığı son nüfus sayımıdır.

…bu sayımda Bafra’nın kayıtlarını içeren ayrı bir istatistik elde edilememiştir.

Kanun-ı sânî 1326/24 Ocak 1911 tarihli verilere göre Bafra’da 35.705’i kadın, 38.226’sı erkek olmak üzere toplam 73.931 kişi yaşamaktadır.

1914 Bafra nüfusu 48.944 Müslüman, 30.838 Rum ve 1.735 Ermeni olmak üzere toplam 81.517 kişidir.

Hükümet 1916 yılında Bafra’da 31.627 Müslüman, 25.685 Rum yaşamaktadır. Bafra’nın toplum nüfusu 57.312 kişidir (s. 1537).

1927 sayımında Bafra nüfusu 58.635 kişi olarak tespit edilmiştir. 28.173 erkek, 30.462 kadın…

1914 ve 1927 nüfus sayım sonuçları karşılaştırıldığında Bafra nüfusu 81.517’den 58.635’e düşmüştür. Yani kayıp % 28.07’dir. Müslüman nüfus ise % 16,52 artmıştır. İki nüfus sayımından elde edilen sonuçlar değerlendirildiğinde Müslüman nüfustaki artışın da mübadeleden kaynaklandığı anlaşılır (s. 1543).

Bafra’da hemen hemen her milletten insana rastlansa da nüfus çoğunluğu Türk ve Rumlar oluşturmaktaydı. Bu milletler XIX. yüzyıl sonlarına kadar uyum içinde yaşamış, ancak (…) Özellikle Merzifon Amerikan Koleji’nin açılmasından sonra, orada yetişen gençler, milletler arasındaki ahengi bozucu faaliyetlerde bulunmuşlar ve süreç Ermeni ve Rum tehciri ile neticelenmiştir (s. 1543).

---

Gölen, Zafer. (2017), “1905-06-1914 Osmanlı ve 1927 Cumhuriyet Dönemi Bafra Nüfus Verilerinin Göç Açısından Değerlendirilmesi,” Geçmişten Günümüze Göç, Ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Cilt: 3, (s. 1533-1546), Samsun