Dilbilimsel Bir Çözümleme Denemesi Çarşamba Türküleri

Sami Baskın - Dilbilimsel Bir Çözümleme Denemesi Çarşamba Türküleri

Türküler, bir milletin geçirmiş olduğu tüm yaşamsal faaliyetleri ihtiva eden edebi eserlerdir.

Türkü, "Türk" sözcüğüne nispet eki "i" ekleyerek oluşturulmuş bir sözcüktür. "Türke ait, Türke özgü, Türke ilişkin" anlamlarındadır (s. 471).

Yeşilırmak nehrinin taşıp sellere neden olması incelenen iki türkünün de ortak temasıdır.

“Çarşamba'yı sel aldı

Bir yar sevdim el aldı"

Çarşamba Dedikleri türküsünde ise,

“Ben Samsun'a tütün ektim seller mi aldı

Küçücükten bir yar sevdim eller mi aldı”

İki türküde "sel" ve "el" kelimelerinin ses ve işlev benzerliği dikkat çekmektedir (s. 472).

Bu türkülerde coğrafyanın insan davranışlarına etkisi belirgin bir biçimde dikkat çekmektedir. Başta coğrafik şartlardan kaynaklanan durumlar olmak üzere bölgede yaşanan pek çok sosyal hadise bu türkülerde dile getirilirken ferdi ve psikolojik kimi durumlar, örneğin duygusal ayrılıklar, gizli sevdalanmalar, kıskançlıklar da anlatılmıştır (s. 474).

---

Baskın, Sami. (2011), “Dilbilimsel Bir Çözümleme Denemesi Çarşamba Türküleri,” Samsun Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 1, s. 471-475, Samsun 2012