Annemden Duyduklarım

İsmail Güleç - Annemden Duyduklarım

Kutluca Köyü Atasözleri ve Deyimleri

Kutluca, Giresun’un şehir merkezine en uzak ilçesi olan Çamoluk’un bir köyüdür.

Annem merhume Hacer Güleç’ten işittiğim atasözleri ve deyimleri bir kenara yazmaya başlamıştım.

Kutluca Köyü

Kelkit vadisinin kuzey yamaçlarında kurulan köyün yerleşimi meyilli bir arazidedir.

Köyün kuruluş tarihi Fatih Sultan Mehmet dönemine kadar gitmektedir (s. 11).

Atasözleri ve Deyimler

…cümle yapısında söylenmiş atasözlerine rastlamak mümkündür.

Bununla birlikte basit yapılı cümleler daha çoktur.

Atasözleri belirttikleri hükümler doğrultusunda dili kullanan toplumun dünya görüşünü, yaşayış biçimini ve genel olarak kültür tarihini yansıtan ipuçlarıyla doludur (s. 16).

Acı soğan kabuğunu acıtır

Aç olan taşı öğütür

Ağaç dalıyla, insan dölüyle gürler

Ağız küçük ama cürümü büyük

Ağır ol, batman gelesin

Akraba varıla varda, karı-koca sanla sarıla

Akranı ile uçmayan kuşun sesi tavadan gelir

Al zengin kızım döndürsün babasının evine, al fakir kızım göndersin babasının evine

Allah dağına göre kış, bağına göre kuş verir

Allah için sıçan tutan kedi yoktur

Armudun götüne sapçık olmaz

Azığını evden, arkadaşını köyden al

Baba zenginliği para etmez

Boğaz dediğin dokuz kertiktir

Çene çemiçten tadıdır

Çok taş kaldıran, ya yılana ya çıyana

Deli gelmeden yeli gelin

Ebe çok olursa oğlan boğulurmuş

Eli olmayanın feri olmaz

Emanetin cam cebindedir

Emek, emek olsaydı san öküze bıçak değmezdi

Ermenin harmanına kar yağar

Eşeğe semeri ağır gelmez

Fakirlikten zengin olanın kırk yıl ağzından fakirlik kokusu çıkmaz

Gelin bildiğini işler, kaynana dilini dişler

Güneşli havada köpekle oynama, yağmurlu havada üstünü pisletir

Harmana giren porsuk dirgene dayanacak

Hırsız evden olursa kapı kös(kilit) tutmaz

Horona giren kıçını sallar

Irız elden çıkınca uçkur dokuz yerden kopar

İtin arkadaşlığı köyü görene kadar olur

Kalma kötünün kusuruna, bilse lafın iyisini söyler

Kazın cücüğünü güzün sayarlar

Koça kuyruğu yük olmaz

Kurumuş bok üzerine su dökülmez

Misafire kalk git demezler, atının yemini keserler

Olan el titremez

Oturmam diyen minder çürütür, yemem diyen sofra kurutur

Poşayı paşa yapmışlar, babasını asmış

Suyu nereye bağlarsan oraya akar

Uzaktaki dosttan yalandaki düşman yeğdir

Yağlı kıça kuyruk sürten çok olur

Yorganı ince olanın osuruğu çok kokar

Deyimler

Adını deliye, ardını çalıya koymak

Allah akıl fikir dağıtırken Kaledere’ye kilim dokumaya mı gittin?

Allah izin verirse, ecel aman verirse

Anamın ilki olmaktansa dağlarda tilki olaydım

Anası ne ki danası da ne ola

Ayıya gül vermişler, koklamış kıçına tutmuş

Bakmaz götünün zanzağına, çıkar yolun tümseğine

Bilmediği beş vakit namaz, onu da şeytanlar komaz

Buğday hacca gitmiş, arpayı vekil bırakmış, arpa da ‘baklava olayım mı?’ demiş

Çöteyi (işkembeyi) deşmek

Duayı biz ettik, yağmur Alacadağ’a yağdı

Gittiğin yerde döşeğini kalın mı koydular?

İt dururken kanundaki köpekler havlarmış

Kırkından bir börek olmaz

Malım, seni vereyim de mi kötü olayım, vermeyeyim de mi?

Oğul döşeğine oturmak

Pilav olmadı lapaya çevir

Sözünü uyana söyle, uymazsa dön duvara söyle

Üstümüzü örtmeye mi geldin

Yanında yorgun domuz eğleşmez

---

Yerel Sözlük

Burç: Ağaçların başlarındaki yapraklar

Büveçe: Bu taraf

Çöte: İşkembe, karın

Deyha: İşte orada

Evmek: Acele etmek

Horum: Hayvanın bir ağızlık otu

Kös: Kapı arkasındaki ağaç sürgü

Üveçe: O taraf

Zanzak: Yellenme

---

Güleç, İsmail. (2006), Annemden Duyduklarım, Pan Yayıncılık, İstanbul