Giresun’da Ağaç Kültürü, Giresun’un Geleneksel El Sanatlarında Ağacın Yeri ve Önemi

Giresun’da Ağaç Kültürü, Giresun’un Geleneksel El Sanatlarında Ağacın Yeri ve Önemi

İl arazi varlığının % 80 (556 379 ha) orman, fundalık ve çayırlardan oluşturur.

Giresun’da yoğun olarak bulunan ağaç türleri şöyledir: Sarıçam (Pinus sylvestris), Göknar: (Doğu Karadeniz Göknarı/ Abies nordmanniana), Doğu Ladini (Picea orientalis), Ardıç (Juniperus Communis), Meşe (Ouercus pontica), Kayın (Fagus orientalis), Gürgen (Carpinus betulus), Kızılağaç (Alnus cardifolia), Akçaağaç (Acer cappadocicum /Yerel Çağman), Anadolu Kestanesi (Castanea sativa), Çınar (Platanus orientalis), Huş (Betula pendula), Ihlamur (Tilya).

Kült haline dönüşen ağaçlar, genelde arazide tek başına duran, kuru, meyvesiz, ulu ağaçlardır (s. 31-32).

Oğuz Kağan'ın Kök, Dağ, Deniz adlı oğulları, bir ağaç kovuğunda bulduğu ikinci karısından doğarlar. Manas destanında ve Yakut kadınları arasında çocuk veren elma ağacı inancı yer alır. Türk mitolojisinde boy ve aile ağacı, evi ve aileyi koruyan ağaç ruhu inanışlarına da rastlarız.

Ziraatçılık ve çobanlık yapan toplumlarda bu kült zayıflamış hatta orman kötü ruhların yeri olarak görülmüştür.

Giresun’da Ağaçla İlgili İnanışlar

Zayıf ve çelimsiz çocuklar, ceviz ağacının köklerinin altından geçirilerek güç ve kuvvete kavuşturulması sağlanır.

(Şebinkarahisar’da) Ceviz ağaçlarının yakınında bulunan canlıları fark ettiği ve resmettiğine ve gövdesine nakşettiğine inanılmaktadır. Evlerinin yakınında dikilirse bu hane halkının uzun ömürlü olacağına inanılmaktadır (s. 33).

…böğürtlen dikenleri havaya doğru bir miktar uzadıktan sonra ağırlıktan dolayı ucu yere eğilir. Bu yere inen uç tekrar toprağa kök salar. Çocuğu olmayan gelin çeşitli dualar okuyarak bu dikenin altından 3 kez geçer ve sonra eve döner.

…yörede, çivi çakılan, yaralanan ağaçların ağladığına inanılır.

…alıç ve meşe ağaçlarının meyvesinin çok olması o sene kışın çok zorlu geçeceğine işaret eder (s. 34).

Bulancak’ta Yaslıbahçe’de bir mezarlığın yakınındaki tepedeki ardıç ve meşe ağaçları bulunmaktadır. Bu iki ağacın evliyalar tarafından korunduğuna inanılmaktadır.

Çanakçı ilçesindeki bir gürgen ağacının altında yatır olduğuna inanılmaktadır. Ağacın büyük kısmı yandığı halde yatır inancı devam etmektedir.

Yatır ve evliyayla ilişkilendirilen ağaçlara dilek tutan kişiler çaput bağlar.

Giresun’da Ağaç ile Yapılan Malzemeler

Serenti tipi evler, Hartama ile Külek, Yayık, ayrıca çeşitli ağaçlardan Beşik, Kaşık, Saz aletleri vs.

Su, süt yoğurt gibi sıvı maddeleri taşımak ve saklamak üzere kullanılan külek, genellikle ladin ağacından yapılır.

Saz teknesinin yapımında hemen her tür ağaç kullanılabilir. Buna karşın dut, ardıç, venge gibi ağaçlar daha çok tercih edilir.

Sepet (Harar)

Sepetler genellikle fındık ağacından yapılır. Onuncu aydan sonra kesilen fındık çubukları daha dayanıklı olur.

Kesilen fındık çubuğuna mastı denir.

Fındık çubukları bıçak kullanılarak örgü için uygun hale getirilir.

Anabasis’teki bilgilere göre Onbinler, Trabzon’dan batıya giderken bugünkü Giresun ile Ordu arasında Massagetler’e rastlarlar (Ksenophon, 2011:V.375).

Zamanla ormanlık alanlarda tarla açılması ve büyük ağaç türlerinin azalmasından dolayı blok ahşap dolma sistemden sonra göz dolma cephe tekniğine gerek duyulmuştur. Bu düzen Giresun’da, kırsal yerleşimlerde yaygın olarak kullanılmış olup, kent merkezlerinde daha az rastlanır.

Bu düzende 3/10 cm. veya 5/10 cm. kesitindeki dikmeler 15-25 cm. ara ile taban kirişi üzerine oturtulur. Bu birim ortalama 25 santimetredir. Dikmeler yine aynı kesitte yatay elemanlarla birbirlerine bağlanır. Bu yöntemle ortaya 17/22 cm. veya 20/25 cm. boyutundaki kareye yakın dikdörtgen kutular ortaya çıkar. Bu kutular göz dolma sistemin duvar örgüsünü meydana getirir. Bu kareye yakın dikdörtgen kutular civardaki dere yataklarından elde edilen gri ve yeşil tonlarındaki kutulara uyum sağlayacak şekilde biçimlendirilmiş taşlarla doldurulur. Doldurulan kutuların kenar kısımları da kireç harcıyla sıvanır (s. 46).

Balık yakalamak maksadıyla çöte adı verilen kafesler örülür.

Çöte genellikle fındık çubuklarıyla yapılır. Sarıdiken denilen sarmaşık dikeniyle de yapılabilir.

Çöten

Fındık fidanı ya da dallarından silindir şeklinde örülerek yapılan bir çeşit darı (mısır) kurutma ve saklama ambarıdır. Yerden yüksekliği 2-2,5 metreyi bulur.

Beşik

Aralık ayında kesilen ağaçlar kurutulduktan sonra tutkal ve çivi kullanmadan geçme usulü ile beşik yapılmaktadır.

(Nidai Ersoy)

---

Özmenli, Mehmet ve Gürsoy, Ahmet ve Demir, Abdullah. (2013), “Giresun’da Ağaç Kültürü, Giresun’un Geleneksel El Sanatlarında Ağacın Yeri ve Önemi” Karadeniz Sosyal Bilimler Dergisi, Cilt: 5, Sayı: 8, (s. 29-51)