Heino Engel - Japon Evinin Ölçüsü ve İnşası - Notlar
Measure and Construction of the Japanese House, Tuttle
Publishing, Tokyo, 1985
Japon evlerinin mimarisi ve inşasına ilişkin kapsamlı bir
teknik inceleme
Metin, plan düzeni sistemlerini, özellikle de mat ölçü
birimi olan tatami'nin kullanımını açıklarken, konut tasarımında kullanılan iki
ana yöntem olan kyō-ma ve inaka-ma'yı karşılaştırıyor.
Giriş
Üç yüz yıl önce ortaya çıkmış yabancı bir mimari başarının
geniş çapta kabul görmesi şaşırtıcı bir olgu olarak değerlendirilebilir. Ancak,
geleneksel Japon evini ayıran belirli özellikler fark edilirse durum pek de
öyle değildir: sistem ve formun modüler düzeni; mekan bölmelerinin ve oda
işlevlerinin esnekliği; yer döşemesinin kompozisyon potansiyeli; kapsamlı
standardizasyon içindeki ifade çeşitliliği; Japon mimari formlarının
bütünleştirici niteliği.
Nitekim Japon evi, diğer tüm konut mimarilerinden daha çok,
çağdaş konutlara örnek teşkil etmeye uygun bir örnek gibi görünmektedir.
Yazar, bu yayını Japon evinde mekânın nasıl düzenlendiği,
bileşenlerin nasıl boyutlandırıldığı ve bir araya getirildiğiyle ilgili biçim,
sistem ve ayrıntıların sunumuyla sınırlamıştır.
Ölçü İnşaatı
Ölçü, ölçeği, oranı ve biçimi belirler. Yapı parçalarını
bütüne bağlar ve bütünü parçalarına bağımlı kılar.
…mimarlık tarihi, insanın oran, sayı, ölçek ve formda
ölçünün sırrını arayışının tarihidir. Sadece mimarlar değil, sanatçılar, matematikçiler
ve filozoflar da çağlar boyunca insan ve dünya arasında hem fiziksel hem de
ruhsal olarak tam bir uyum sağlayacak bir "ölçü" arayışına
katılmışlardır.
Binanın biçimi / İnsan ruhunu da etkiler. Mimari form ve
mekanı etkileyerek belirli bir yaşam biçimini teşvik eder. Böylece, yalnızca
sakinin zevk ve geleneklerini yönlendirmekle kalmaz, aynı zamanda aile ve
toplumun etik ve ahlak anlayışını da etkiler.
Yapı, çeşitli faktörlere bağlıdır: faydacı amaç, tasarım
anlayışı, iklim-jeolojik koşullar ve geleneksel yöntemler.
Japonya'nın tüm konut mimarisi için genel geçerliliğinden
ödün vermeden tek bir evin detaylarının incelenmesi, tüm yapısal özelliklerin
ülke genelinde aynı şekilde kullanılması sayesinde mümkündür. Nitekim, tek bir
evin tasviriyle, Japonya'nın tüm konut mimarisi hem sistem hem de detay olarak
ele alınmış olur ki bu, mimarlık tarihinde benzersiz bir olgudur.
Ölçüm Sistemi ve Modülü
Konut mimarisindeki temel mekân unsurları, çok yönlü insan
ölçülerinden türemiştir
Japonların baskın fiziksel tipi Moğol tipidir; baş büyük ve
uzuvlar kısadır.
Japonya'da metrik sistem 1891'den beri kullanılıyor olsa da,
sıradan konutlar hâlâ geleneksel ölçü sistemiyle yönetilir.
Temel birimi Japon ayağıdır (şaku),
İngiliz ayağıyla neredeyse aynıdır. Orta Çağ'ın ikinci yarısında, ken adı verilen başka bir uzunluk birimi ortaya çıktı.
Ken, "mesafe" veya
"aralık" anlamına gelir. Ken, başlangıçta herhangi bir ahşap yapının
iki sütunu arasındaki aralığı ifade ediyordu ve boyutları değişiyordu. Konut
mimarisinde standart hale geldi ve eşsiz tasarım modülü olarak ortaya çıktı.
Ken'in 6 shaku (1.818 mm. = 6,0 ft.) olan inaka-ma yöntemi
ölçümü, sütunlar arasındaki merkezden merkeze mesafeyi ifade eder ve resmi
uzunluk birimi olarak kabul edilmiştir.
Jō: Aslında bir paspasın kapladığı alandır.
Modül terimi, klasik Greko-Romen tapınağında sütunun çapını,
Çin tapınağında ise kirişin genişliğini ifade eden, diğer tüm ölçülerin
türetildiği temel bir uzunluk birimini ifade eder.
Konut mimarisi Japonlar için belirli bir zanaat veya sanat
değil, günlük yaşamın bir parçasıdır.
II. Dünya Savaşı'ndan sonra, Japonya'da yerel olarak değişen
ölçü standartlarını birleştirme girişimi oldu, ancak önerilen önlemler
benimsenmedi.
Plan Düzeni Sistemi
Zemin paspası, adı verilen tatami, sıkıca paketlenmiş sert
pirinç samanından yapılmıştır.
Japon evindeki en belirgin ve öğretici özelliklerden
biridir. Tatami, başlangıçta taşınabilir bir zemin örtüsüydü, ancak zamanla
zemin kullanımına dönüştürüldü.
Tatami, oda boyutunu belirtmek için standart hale geldi
Kat Planları Örnekleri
Oda oda eklenir ve mekan, belirgin bir başlangıcı veya sonu
olmayan, kesin bir son değil, yalnızca organik bir büyüme hali oluşturan tekil
oda sınırlarının bir dizisi haline gelir. Tasarım asla tam olarak tamamlanmaz,
evin inşası da tamamlanmaz. Çocuk sayısı veya servet arttıkça, arsada boş alan
kaldığı sürece başka bir birim eklenir
Ev planının düzeni ve yönelimi tamamen pratik ve mantıksal
değerlendirmelere dayanmaz; müşteri, iyi ruhların yardımını garanti edecek ve
kötü ruhların düşmanlığını kışkırtmayacak belirli kurallara uyulması konusunda
ısrar eder.
Zen Budizmi, çayın törensel olarak içilmesini teşvik
ederken, çay salonunun fiziğine de nüfuz etmiştir.
Klasik çay odasının mekân boyutları, yaklaşık 4,5 metrekarelik
bir alana denk gelen, hasırlarla kaplı kare bir oda olarak belirlenmiştir.
Çay odası, Japon evindeki tüm oturma odalarının açıklığının
aksine, dört tarafı özel, pürüzlü, toprak dokulu, sağlam kil duvarlarla çevrili
bir inziva yeridir.
Yapısal Çerçeve
Japon inşaatının detaylarda yüksek bir incelik ve zarafet
sergilemesi, temel yapı sisteminin değişmezliğinden kaynaklanır.
Bu sistem, yalnızca dikey basınca dayanabilen ve kendi
ağırlığı dışında yatay gerilime direnecek hiçbir şeye sahip olmayan bir sistemdir.
Japoncada çatı (ya-ne) "ev" (iç mekan) ve
"kök" (kaynak) anlamına gelir.
Mekan Muhafazaları
Duvarın tek yapısal işlevi kendini desteklemektir. Yatay
bağlantı elemanlarının bir araya getirildiği ahşap-bambu iskelet ile sağlanır.
…
Hareketli Alan Kontrolleri
…
Ruhsal Alanlar İçin İnşaat
…
Ev Muhafazaları
…
Çözüm
Geçtiğimiz yüzyıldaki teknoloji gelişimi, mimarlık açısından
el işçiliği yöntemlerinden makine-zanaat yöntemlerine geçiş anlamına geliyor
Japon evinde mekansal-faydacı gereklilik, inşaat dogmaları
tarafından hiçbir zaman ihlal edilmez.
Mimarinin görevi, yapıyı yalnızca mekânı kapsama aracı olarak
değil, aynı zamanda insanı ve zamanını doğrulama aracı olarak da kullanmaktır.
…
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder