Yüzbaşının Kızı

Aleksander Sergeyeviç Puşkin - Yüzbaşının Kızı

Bir Muhafız Birliği Çavuşu

- Yarın bir muhafız birliğinde bir yüzbaşı olabilirdi.

- Nene gerek, bırak orduda çalışsın.

- Çok doğru! Varsın sürünsün…

…

Ben daha annemin karnındayken, yakın aile dostlarımızdan muhafız birliği binbaşısı B.’nin yardımıyla Semenovski alayına çavuş yazılmışım.

…babam, Monsieur Beaupré adında bir Fransız tuttu benim için.

…on altı yaşımı bitirdiğim yıl hayatım temelden değişti.

“…Orenburg’a onun emrine girmeye gidiyorsun.”

Petersburg düşleri kurarken, demek ıssız, tenha bir ülkenin can sıkıntıları bekliyormuş beni.

“Elbiseni yeniyken, şerefini gençken koru.”

Rüzgâr öyle bir kudurmuşlukla uluyordu ki, canlıydı sanırdınız.

Orenburg’a varınca doğru generale çıktım.

Kale

…sen de bu ıssız yere sürüldün diye hiç canını sıkma. Buraya gelenlerin ne ilki, ne de sonuncususun sen.

Gençliğim böyle bir yerde geçecekmiş meğer! İçimi bir hüzün kapladı…

Düello

(Şvabrin) …sözünü ettiğin bu tatlı tutkulara, sevda acılarına konu olan Maşa da kim? Sakın bizim Marya İvanovna olmasın bu?

Eğer Marya İvanova’nın karanlık bastıktan sonra sana gelmesini istiyorsan, ona tatlı şiirler yerine bir çift küpe armağan et demek istiyorum.

Yalan söylüyorsun, alçak! diye haykırdım…

Şvabrin’in rengi attı. Kolumu sıkarak:

- Bunun hesabını vereceksin, dedi. Sizi düelloya davet ediyorum.

Sevinçle:

- Başüstüne; diye karşılık verdim.

Çarpışma yeri olarak kalenin aşağısındaki ot yığınlarının arkasını uygun gördük ve ertesi gün saat yedide orada bulunmayı kararlaştırdık.

İvan Kuzmiç, hemen hapse at bunları!

Şvabrin’le yalnız kaldık.

- Bu iş böyle bitmez, dedim.

- Hiç kuşkusuz, diye karşılık verdi.

Sessizce yürüdük. Dik bir keçi yolundan inerek tam ırmağın kıyısında durduk. Kılıçlarımızı çektik. Şvabrin daha ustaydı benden. Ama ben daha güçlü, daha gözüpektim.

…saldırıya geçtim ve ırmağın ucuna kadar sıkıştırdım onu. Tam bu sırada adımın ünlendiğini işittim. Şöyle bir baktım, Savelyiç keçi yolundan aşağı, bana doğru koşuyor… Aynı anda göğsüme, sağ omuzumun biraz aşağısına şiddetli bir kılıç darbesi indi; düştüm, kendimden geçtim.

Aşk

Düelloyu anımsadım ve yaralı olduğumu anladım.

Marya İvanovna çıktı karşıma. Melek sesiyle selamladı beni.

- Sevgili Marya İvanovna, tatlı Marya İvanovna, dedim; karım ol, o mutluluğu benden esirgeme.

Titredi, elini çekerek:

- Allah aşkına sakin olun, dedi. Tehlike geçmedi daha. Yaranız her an açılabilir. Kendinizi benim için koruyun hiç değilse.

İyileştikten sonraki ilk günlerde Şvabrin’le barıştım.

Mektup şöyleydi:

”Oğlum Pyotr! Mironov kızı Marya İvanovna’yla nikâhlanmak için baba onayı istediğin mektubu bu ayın 15’inde aldık. Davranışını onaylamak niyetinde olmadığım gibi, oraya, yanına gelmeye, koskoca subay olmana bakmaksızın sana güzel bir ders vermeye hazırlandığımı bilesin…”

O günden sonra durumum değişti. Marya İvanovna benimle hemen hemen hiç konuşmuyor, ne zaman karşılaşsak bir fırsatını bulup uzaklaşıyordu yanımdan.

Pugaçev Ayaklanması

…herkes Pugaçev’den söz ediyordu.

Genç adam! Bir gün bu yazdıklarım eline geçerse, en yararlı, en köklü değişikliklerin, ancak ahlâkların düzelmesi yoluyla, hiçbir zorlayıcı sarsıntı olmadan gerçekleşenler olduğunu unutma…

- Elveda Pyotr Andreyiç! dedi. Beni Orenburg’a gönderiyorlar. Sağlıcakla, mutlulukla kalın. Belki Tanrının izniyle yine görüşürüz; ama görüşemezsek…

Göğsünden taşan hıçkırıklar sözünü tamamlamasına engel oldu.

Kucakladım, bağrıma bastım onu:

- Elveda meleğim, dedim. Elveda sevgilim…

Saldırı

Pugaçev gelmiş.

Kale kuşatılmış durumda.

Dün onun elinden aldığımı anımsayarak, kılıcımın kabzasını sıktım. Sevgilimi onunla koruyacağımı düşündükçe içim içime sığmıyor, kendimi bir şövalye olarak görüyordum.

…isyancılar, zorla kaleye girdiler.

…kıskıvrak bağladılar beni.

Pugaçev’in karşısına çıkardılar bizi.

Bir de ne göreyim, Şvabrin kafası çepeçevre tıraşlı, sırtında bir Kazak kaftanı, Kazak ileri gelenleri arasından çıktı,

İlmeği boynuma geçirdiler.

Baktım, benim Savelyiç, Pugaçev’in ayaklarına kapanmış.

Zavallı lalam:

- Babacığım! diye yalvarıyordu; bey çocuğunu öldürmekle ne geçecek eline? Bırak onu; sana fidye verirler. Eğer gözdağı vermek için ille de birini astıracaksan, emret, beni, bu ihtiyarı assınlar!

Pugaçev’in bir işaretiyle serbest bıraktılar beni.

Ahali bağlılık yemini etmeye başladı.

Çağrılmadık Misafir

Her şeyden çok Marya İvanovna’nın yazgısının belirsizliği ıstırap veriyordu bana. Neredeydi şimdi?

- Küçük hanım yaşıyor, diye karşılık verdi. Akulina Pamfilovnalara sığındı. Dehşet içinde:

- Ne? diye inledim; papazın karısına ha? Tanrım! Fakat Pugaçev orada!

Pugaçev:

- Otur, dedi; seninle konuşacaklarım var.

Bana karşı çok suçlusun; fakat düşmanlarımdan gizlenmek zorunda olduğum bir sırada bana yardım etmiştin, bunun için bağışladım seni. Bak, daha neler neler elde edeceksin!

Ayrılık

Pugaçev, kalabalığın içinde görüp başıyla yanına çağırdı beni.

- Dinle, dedi; hemen şu anda Orenburg’a doğru yola çık, Valiye ve bütün generallere beni bir hafta içinde beklemelerini söyle. Çarlarını bir çocuk sevgisi ve itaatiyle karşılasınlar; yoksa hepsini sallandıracağım.

Sonra ahaliye döndü, Şvabrin’i göstererek:

- Evlatlarım, bundan böyle komutanınız budur, dedi. Onun sözünden çıkmayın. Sizden ve kaleden bana karşı o sorumlu olacaktır. Bu sözleri duyunca dehşetle irkildim. Kalenin komutanı Şvabrin oluyordu ha! Marya İvanovna onun egemenliği altında kalıyordu!

Marya İvanovna’yla görüşmek için hemen papazın evine gittim. Papazın karısı üzücü bir haberle karşıladı beni. Geceleyin Marya İvanovna’nın ateşi yükselmiş. Şimdi baygın yatıyor, durmadan sayıklıyormuş.

Kentin Kuşatılması

…general şöyle bağladı sözlerini:

- Şimdi, baylar, isyancılara karşı takınacağımız tavır konusunda karar almamız gerekiyor.

- Efendimiz, satın alma harekâtına girişiniz!

Kimse benden yana çıkmadı.

Herkes, açık savaş alanında silahın şansını denemektense, topların ve surların gerisinde, güvenlik içinde kalmanın daha akıllıca bir iş olacağı kanısındaydı.

Orenburg kuşatmasını anlatacak değilim. Aile notlarına değil, tarihe mal olmuş bir olaydır bu.

(Marya Mironova’nın mektubu) Aleksey İvanoviç, kendisiyle evlenmeye zorluyor beni.

Eğer üç gün sonra ona varmazsam, gözümün yaşına bakmayacakmış.

Kente dörtnala girip atımı dosdoğru komutanlığa sürdüm.

Efendimiz, bana bir bölük askerle elli tane Kazak verin; gidip Belogorsk kalesini düşmandan temizleyeyim.

- Olmaz delikanlı, dedi.

İsyancıların Otağı

Savelyiç:

- Bu da ne demek efendim? diye sözümü kesti. Seni yalnız bırakacağımı mı sandın? İşte, ölürüm de bunu yaptıramazsın bana. Madem gitmeye karar verdin, yayan yapıldak da olsa peşine düşer, seni yalnız bırakmam.

Orenburg’dan çıktık.

Pugaçev barınağının öncü karakoluna çıkmıştık. Adamlar seslendiler. Parolayı bilmediğim için, yanlarından sessizce geçmek istedim. Fakat çevremi kuşatıverdiler.

Onların bu şaşkınlığından yararlanarak atımı mahmuzladım, hayvan ok gibi fırladı. Gecenin gitgide koyulaşan karanlığı beni her tehlikeden koruyabilirdi. Fakat bir de baktım, Savelyiç arkamdan gelmiyor. İhtiyarcık topal atıyla haydutların elinden kaçamamıştı demek.

Adamlar Savelyiç‘i kıstırmışlar atından indirip bağlamaya hazırlanıyorlardı. Beni görünce pek sevindiler.

Pugaçev görür görmez tanıdı beni.

- İncitilen yetim bir kızı kurtarmak için Belogorsk kalesine gidiyordum. Pugaçev’in gözleri parladı:

- Hangi adamım yetim bir kızı incitmeye cesaret edebiliyor? Diye gürledi. Şeytanın bacağı olsa, kurtulamayacak elimden. Söyle, suçlu kim?

- Suçlu Şvabrin’dir, dedim.

Pugaçev

Şimdi, söyle bakalım, Şvabrin’in incittiği kızla ne ilgin var?

- O kız yavuklumdur, diye karşılık verdim.

Pugaçev:

- Yavuklun ha! diye bağırdı. Niye daha önce söylemezsin bunu? Sizi evlendirip güzel bir şölen yapacağız! (Sonra Beloborodov’a döndü). Dinle, mareşal! Bu delikanlı, eski ahbabımdır.

Yüzbaşı Mironov’un kızı olduğunu bilmiyordu onun. Şvabrin öfkeye kapılarak her şeyi açıklayabilirdi. Pugaçev, belki bir başka yolla da öğrenebilirdi gerçeği…

“üç yüz yıl leşle beslenmektense, bir kere taze kan içmek çok daha iyi, sonrası Allah kerim”

Yetim Kız

Pugaçev kadehini yuvarladı, beni göstererek:

- Efendimizi de ağırla, dedi.

Şvabrin elindeki tepsiyle bana da yaklaştı.

Şvabrin

- Hükümdarım, dedi; benden her şey istemek hakkına sahipsiniz. Fakat bir yabancıyı karımın yatak odasına sokmamı emretmeyin.

Pugaçev, bir tekme salladı kapıya; kilit söküldü, odaya girdik.

Marya İvanovna:

- Kocam ha! diye tekrarladı. O, kocam değil benim. Hiçbir zaman karısı olmayacağım onun! Eğer beni kurtarmazlarsa, kendimi öldürmeye karar verdim.

Pugaçev, korkunç bir bakış fırlattı Şvabrin’e:

- Bir de beni aldatmaya cüret ettin ha! dedi. Densiz herif nasıl bir ceza hakettiğini biliyor musun?

Şvabrin: Suçluyum, yalan söyledim size. Fakat Grinyov da sizi aldatıyor. O, papazın yeğeni değil, bu kalenin alınışı sırasında idam edilen İvan Mironov’un kızıdır.

Bırak beni, zavallı yetim kızla birlikte, alnımıza hangi yön yazılmışsa çekip gidelim…

- Haydi, dediğin gibi olsun! Asmaksa asmalı, bağışlamaksa bağışlamalı.

Sonra Şvabrin’e döndü, egemenliği altında bulunan bütün karakol ve kalelerden serbestçe geçebilmem için bir belge hazırlamasını emretti.

Belogorsk Kalesi’ni, bir daha dönmemek üzere geride bıraktık.

Tutuklanma

Marya’yla böyle umulmadık bir biçimde birleşiverince, kendime inanamıyordum. Olup bitenler bir düş gibi geliyordu bana.

Susuyorduk. Yüreklerimiz yorgun düşmüştü.

Küçük bir kente yaklaşıyorduk.

Devriyeler önümüzü kesti.

- Arabada kim var? sorusuna, arabacı gür bir sesle:

- Çar’ın bacanağı, diye karşılık verdi.

- Çık dışarı, şeytanın bacanağı! dedi.

Altı tane muhafız birliği subayı iskambil oynuyordu burada.

Kâğıt dağıtan binbaşıya bakınca şaşıp kaldım. Bir zamanlar Simbirsk hanında yüz rublemi üten İvan İvanoviç Zurin’in ta kendisiydi bu!

Zurin hemen gerekli emirleri verdi. Kendisi de elde olmayan bu terslik dolayısıyla Marya İvanovna’dan özür dilemek üzere dışarı çıktı.

Akşam yemeğinden sonra Zurin’le yalnız kalınca, başımdan geçen olayları bir bir anlattım.

- Kardeş, dedi; hepsi iyi, hoş. Fakat aklımın ermediği tek bir şey var: Hangi şeytana uyup da evleniyorsun? Ben, şerefli bir asker olarak, sana doğru bildiğim şeyi söylemek zorundayım: İnan ki evlenmek ahmaklıktır.

Marya İvanovna’yı köye göndererek; ben burada, onun birliğinde kalacaktım.

Zurin’in birliği o gün kentten ayrılıyordu. Elimi çabuk tutmalıydım. Marya İvanovna’yı Savelyiç‘e emanet ettim, babamla anneme iletmesi için bir mektup verdim ona, hemen oracıkta vedalaştık.

- Elveda Pyotr Andreyiç! dedi usulca. bir daha görüşür müyüz, görüşmez miyiz, orasını Tanrı bilir. Fakat ömrümce unutmayacağım sizi: yüreğimde hep sizi taşıyacağım.

Prens Golitsin, Tatişçev kalesi yakınlarında Pugaçev’i bozguna uğrattı. Ordusunu darmadağın etti.

Fakat Pugaçev ele geçirilememişti daha.

Fakat birdenbire, hiç beklenmedik bir felakete uğradım.

Bütün müfreze komutanlıklarına gönderilen ve görüldüğüm yerde tutuklanarak hemen Kazan’a, Pugaçev işi için kurulmuş soruşturma kuruluna postalanmamı bildiren gizli bir emirdi bu.

Yargılanma

Sorgu başladı. Adımı, sanımı sordular. General, Andrey Petroviç Grinyov’un oğlu olup olmadığımı bir kere de benden öğrenmek istedi. Söyledim. Bunun üzerine, sert bir tavırla:

- Öyle saygıdeğer bir babanın böyle uygunsuz bir evladı olması ne kadar acı! diye bir çıkış yaptı bana.

Merakla kapıya döndüm, beni ihbar edeni beklemeye koyuldum.

Şvabrin…

…suçlamalarını tekrar etti.

Annemle babam, eski zaman insanlarının seçkin bir özelliği olan o candan güleryüzlülükle karşılamışlardı İvanovna’yı.

Prens’den bir mektup geldi babama. Prens benden söz ediyor; beylik girişten sonra, isyancıların planlarına katılmış olduğuma ilişkin kuşkuların ne yazık ki doğrulandığını, (…) Sibirya’nın ücra bir bölgesinde ömür boyu oturmaya mahkûm ettiğini bildiriyordu.

Marya İvanovna, ansızın, Petersburg’a gitmek istediğini bildirdi ve bu konuda kendisine yardım edilmesini diledi.

- Git, anacığım, dedi. Mutluluğuna engel olmak istemeyiz. Kendine koca olarak rezil bir hain değil, iyi bir insan bulmanı dilerim.

- Evet efendim. Çariçe’den bir dilekte bulunmaya geldim.

- Yetimsiniz. Herhalde size haksızlık edildiğinden, kötü davranıldığından yakınacaksınız.

- Hayır efendim. Ben adalet değil, lûtuf dilemeye geldim.

- Dileğiniz Grinyov’la ilgili öyle mi? dedi. Çariçe’nin onu bağışlaması söz konusu olamaz.

- Gerçek değil, vallahi gerçek değil! Ben her şeyi biliyorum, her şeyi anlatacağım size. Başına ne geldiyse, hep benim yüzümden oldu. Yargılandığı sırada kendini savunmadıysa, sırf benim adımı bu işe karıştırmamak için yaptı bunu.

…

…bir saray uşağı Mironov’un kızının Çariçe tarafından saraya çağrıldığını bildirdi.

…İşiniz görüldü. Nişanlınızın suçsuzluğuna kesinlikle inanıyorum.

…

Türkçeleştiren: Ataol Behramoğlu

Cumhuriyet Gazetesi Yayını, Dünya Klasikleri, 1998