Refik Halid Karay – Dört Yapraklı Yonca

Refik Halid Karay – Dört Yapraklı Yonca

(1943 yılındayız)

“Namusumuz üzerine yemin ederiz!”

…din terbiyesi ile yetişmiş olan Yonca

(lise öğrencisi dört kız arasında) Dört Yapraklı Yonca isimli yardımlaşma cemiyeti kurulmuş oluyordu.

(Emire, Somnur, Aslıhan ve Yonca)

Elebaşları Aslıhan

Ömrümüz boyunca birbirimize yardımda bulunmak için yemin ettik.

Somnur’dan başkaları lisede yatılıydılar.

Kadın resmen evlenmedikçe kemale ermez, resmî olmayanı da yetmez, daima eksik bir tarafını sezersiniz. (s. 15)

(Yonca, dört yapraklı bir yonca arıyor, s. 20)

…bazısının bakışları siniz… Birer el olup vücuduma dokunduklarını duyuyorum.

Aslıhan (…) mahallesinde bile hayasızlığı ele almış, mahvolmuş bir kızmış.

(Aslıhan) …o mavi gözlü yakışıklı adam benim amcamdır.

Seni (Emire’yi kastediyor) görmesini, senin de onu nasıl bulduğunu anlamak istiyordum. (s. 56-57)

Genç kızlar, tavadan çıktıktan sonra ılık şerbete atılmış, henüz sert bir tatlı gibidir; kadın ise onun şekeri içine çekilmişine, kabarıp yumuşamışına benzer. (s. 93)

Genç kızla sevişme kısa süren, ufku ve muhiti mahdut bir banliyö şehir civarı gezintisine benzer, kadınla devrialem seyahatine çıkmak mümkündür. Fakat erkek için en fevkaladesi kızı yavaş yavaş büyük seyahatlere, hatta keşif seferlerine çıkılacak hale getirmek, buna hazırlamaktır. (s. 93-94)

Emire arkadaşımız gelecek hafta nişanlanıyor.

Cadıbostan / Caddebostan

Suadiye

Şaşkın Bakkal hakkında malumat… (s. 122-123)

5 yıl sonra, 1948

Emire bir buçuk seneden beri bakan karısıdır. Feridun beş senedir mebustu.

Feridun’a telefon edeyim de tahkikat yaptırsın, hangi otele indiğini öğrensin. (Emire, Yonca’yı araştırıyor).

(Aslıhan) Hayatımız liseden çıktığımız senedeki tahminlere uymadı.

Emire doktor olamadı, çarçabuk evlendi.

Yonca (…) milyoner karısı oldu.

Somnur, bir felakete düştü. Ben de değişiklik yok.

Somnur, müteahhit Atıf Bey’in kızıdır.

(Aslıhan) Manevi bekâretini Narlıçiftlik yolunda kaybettiğini ömrünce unutmayacaktı. Fakat bu, kaybetmek değildi; kadınlığı kazanmaktı.

10 yıl sonra, 1953

Somnur, tombullaşmıştır ama bu hal de ona yakışmıştır.

Emire’yi hafta da bir ziyarete gidiyor.

Bedri onun (Emire’nin) Feridun’dan sonraki kocasıdır.

Aslıhan, yine gebe galiba,

Beş senede üçüncüsü olacak.

Emire, kocasından, çocuğundan (…) vazgeçerek küçük bir garaj işleten bir serseriyle hayatını birleştirmişti.

Garajcı Bedri, maceracı… Denemediği meslek kalmamıştı.

(Emire) Feridun bana hiç zevk vermedi.

Basit, mekanik, heyecansız bir adam.

Güzel olan sadece aşk!

Somnur o maceranın (…) önüne geçmek için çırpınmış, kocası Doktor Servet’le beraber mümkün olanı yapmış, netice alamamıştı.

Refahtan sefalete düşüş de sefaletten refaha yükseliş gibi daha ziyade etraftaki seyirciler tarafından görülen, içindekilerin pek farkına varmadıkları bir kabuk ve zihniyet değişmesidir.

Yonca İstanbul’a geliyormuş.

O da galiba ayrılmış…

Aslıhan, Bebek sırtındaki köşkün müstakil hanımefendisidir.

En büyük zevki çocuklarıdır.

İlki oğlan, dört yaşında… İkincisi bir buçuğuna yeni basmış kız.

Asıl mükemmel olan karı kocanın münasebeti…

(Eşi Sebati, bir avukat)

(Aslıhan ve Somnur, Emire’yi Bedri’den kurtarmak istiyorlar, Bedri Emire’den ayrılmak için para istiyor)

(Dört Yapraklı Yonca’ya) lüzumu kadar kıymet vermeyen bendim… Bugün onda fayda görecek mevkide bulunan da yine ben (Emire).

Emire ortadan kaybolur.

Vaziyet Emire’nin lehinedir; demek oluyor ki heriften uzaklaşmak kudretini kendinde buldu.

Emire Hanım’a yardım eden biri çıktı.

1943

Yonca yazdığı bir mektupta romandaki kurgunun yazdığı bir romandan ibaret olduğunu anlatıyor. Yazar, bu bölümde romanı ne şekilde kurguladığını, karakterleri ne şekilde tespit edip biçimlendirdiğini anlatıyor.

Mektebi yeni bitirmiş dört genç kız

Yonca bu dört kızın yirmiden kırk yaşına kadar ki hayatlarını bir roman şeklinde yazmaya yelteniyor.

Emire’yi evlendirmek için Aslıhan’a bir amca uydurur. Romanın hemen başında tren seyahatinde Emire ile Aslıhan’ın amcası tanışma fırsatı bulurlar.

Aslıhan’a çok para kazanan bir avukat

Somnur’a parasız bir doktor

Emire’nin kocası derede derece yükselecek (maliyeden mebusluğa, oradan bakanlığa)

Kendisi için Iraklı bir paşa uyduruyor.

Romandaki tekdüzeliğe karşı Emire’yi münasebetsiz bir erkeğe âşık ediyor.

Sonraki en mühim iş Emire’yi bu ilişkiden kurtarmak olacak.

---

İnkılap Yayınları

2009