Tütün Üretimi, Yaprak Tütün Ticareti ve Sigara Sanayinin Samsun’un Tarımsal ve Sosyo-Ekonomik Yaşamı Üzerindeki Rolleri

Necdet Çamaş - Tütün Üretimi, Yaprak Tütün Ticareti ve Sigara Sanayinin Samsun’un Tarımsal ve Sosyo-Ekonomik Yaşamı Üzerindeki Rolleri

…tek yıllık bir bitki olan tütün, köklerinde nikotin alkaloidinin sentezlenmesi ile diğer kültür bitkilerinin hepsinden farklı bir yeri bulunan keyif verici bir bitkidir.

Türkiye’de üretilen tütünlerin % 98’i Türk (oriental) tütünleridir. Geri kalan kısmı dark air-cured (Sigar), flue-cured (Virginia), air-cured (Burley) tütünlerden oluşmaktadır (s. 565).

(Duyun-ı Umumiye’den sonra)

Osmanlı Devleti'nin tütünden aldığı vergiler de bu idareye bırakılıyordu. İdare, tütünden alacağı vergileri üçüncü bir şahsa işletme hakkını vererek ayrı bir kurumun doğmasını sağlamıştı. / Reji İdaresi

Bölgemizde yetiştirilen tütünlerin özellikle Trabzon tütünleri ile karıştırılarak özel bir için zevki oluşturduğu ve hem Reji şirketinin, hem de kaçakçılığın gözdesi olduğu ifade edilmektedir. Samsun ve civarında çok farklı özelliklere sahip tütün menşeyleri (…) en önemli özellikleri kırmızının değişik tonlarına sahip olmaları, nikotin oranlarının düşük olması, ideal indirgen madde içerikleri ve vazgeçilmez koku içerikleridir (s. 574).

1970’li yıllardan itibaren 1990’lı yılların ortalarına kadar tütün bitkisi ve üreticisi tamamen politize olmuştur. Ne üretirsen ben alırım mantığı ile bir noktaya gelinemeyeceği ancak 2000’li yıllara doğru sonuç vermeye başlanmıştır. Samsun da bundan nasibini almış ve tütüncülüğümüzde önemli zaaflar ortaya çıkmıştır.

Samsun geleneğine yerleşmiş olan ve “bu yıl tütün olursa traktör alırım”, “oğlanı evlendiririm”, “kıza nişan yaparım”, “bir çift kara öküz alırım”, “arsa alsak iyi olur”, “hatun dile benden ne dilersen, sana beşibiryerde alırım” gibi bir çok deyiş şimdilerde yerini; “eskiden bu tütüne traktör almıştım”, “şu kadar kg tütüne bir teneke yağ alınırdı”, “traktörün deposu şu kadar tütüne dolardı” gibi eskiyi özleten ifadelere bırakmıştır (s. 576).

Sonuç

Geçmişte tütünsüz bir Samsun düşünülememiştir. Böyle bir zehir yıllarca Samsun’umuzun sağlık nefesi olmuştur. Yaklaşık olarak tüm köylerimizin yarısı uzun yıllar en önemli geçim kaynağı olarak tütünü bilmiştir. Günümüzde hala tek geçim kaynağı tütün üretimi olan köylerimiz ve üreticilerimiz vardır (s. 581).

---

Çamaş, Necdet. (2006), “Tütün Üretimi, Yaprak Tütün Ticareti ve Sigara Sanayinin Samsun’un Tarımsal ve Sosyo-Ekonomik Yaşamı Üzerindeki Rolleri,” Geçmişten Geleceğe Samsun, Ed. Cevdet Yılmaz, Cilt: 1, (s. 565-583), Samsun