Dânişmendnâme’de Samsun

Ergin Ayan - Dânişmendnâme’de Samsun

Dânişmendnâme adlı Türkçe destansı mahiyetteki esere dayanarak, bu hânedân hakkında bize bilgi veren Cenâbî’ye göre de beyliğin kurucusu Dânişmend Gâzî (1085-1104) Malatyalıdır. Bizzat Dânişmendnâme’de verilen bilgiye göre Battal Gâzî’nin neslinden olan Dânişmend Gâzî, Abbâsîlerin Malatya emîri Ömer b. Ubeydullah el-Akta’nın kızı olan Nazîrülcemâl’ın oğlu idi

Dânişmend Gâzî’nin adının Taylu olduğunu, Türkmenlere muallimlik yaptığı için kendisine Dânişmend lâkâbının verildiğini ve melikliğe kadar yükseldiğini belirtiyor (s. 609).

Büyük Selçuklu Sultanı Alparslan, Dânişmend Gâzî’ye Kayseri, Zamantı, Sivas, Develu, Tokat, Niksar ve Amasya havalisini fethetme görevini verdi.

Dânişmendnâme’de yer alan kayıtlara göre, Samsun ordusu beş kez Dânişmenlilerle karşılaşmış, bu savaşların üçünde Samsun beylerinin adları verilmiştir; sırasıyla İstifanos, Totori ve Merdos. Son iki seferdeki Samsun ordusu beylerinin isimleri verilmemektedir. Daha geniş bir coğrafi alana hâkim olan Canik beyleri ise Şartın, Matrobid ve Manul olmak üzere üç tanedir. Bu sonuncusu attığı okla Melik Dânişmend’in ölümüne sebep olmuştur (s. 620-621).

---

Ayan, Ergin. (2006), “Dânişmendnâme’de Samsun,” Geçmişten Geleceğe Samsun, Ed. Cevdet Yılmaz, Cilt: 1, (s. 609-622), Samsun