Ad Bilimi Açısından Samsun ve Yöresindeki İnek Adları

Mediha Mangır - Ad Bilimi Açısından Samsun ve Yöresindeki İnek Adları

Anadolu’da inek, kırsal kesimde ve köylerde yaşayan aileler için bir geçim kaynağıdır. Özellikle kadınlar için inek, doğumundan ölümüne kadar günde birkaç kez temas kurdukları, konuşup dertleştikleri, aile içinden biri olarak kabul edilir ve hoş tutulmaya çalışılır (s. 513).

Hayvanların renkleri, aldığı ada dayanak teşkil edebilir: Siyah, kızıl ve sarı renkli ineklerin birçoğunun ismi renklerine gönderme yapar; al kız, bal kız, kara hatun, kınalı, sarı çiçek, sariman, zeytin…

Hayvanlar vücutlarındaki şekle, vücudunun şekline göre de adlandırılabilirler: aynalı (başında beyaz leke olduğu için), balaban (yan boynuzlu), kadife (tüylerinin yumuşak olması), sekül (ayağındaki benekten dolayı)…

Hayvanın huyuna göre ad verilebilir: Boğaç (öfkeli olması), Keçeli (inatçı), Palamut (meşe palamutlarıyla ilgilendiği için), Yosma (yerinde duramayan)…

Beklenti ve inanışa göre adlandırmalar: Altın (değerli), Dursun, Maşallah, Nazara

Bitki (meyve, sebze, çiçek) adlarına göre adlandırmalar: Fındık, Gonca, Güldalı, Karanfil, Zencefil

Çocuk dilinden adlandırmalar: Minnoş (sevimli), Uce (uçtu kelimesini telaffuz edemeyen çocuk)

Doğduğu zamana göre adlandırmalar: Bahar, Eylül

Hayvan adlarına göre adlandırmalar: Aslan, Ceylan

Sevilen kişilerin adlarına/ sevilen adlara göre: Aleyna, Aylin, Ayşe

Satın alındığı kişinin adına göre: Asiye, Halil

Dizilerdeki oyuncu adlarına göre: Ayten (Tek Türkiye), Berfın (Sakarya-Fırat), Çınar (Lale Devri)

Diğer adlandırmalar: Çilem, Fundula, Kadem

Sonuç

Derlemede daha çok dişi hayvanlara ad verildiği görülmüştür. Dişiler, erkeklere göre daha doyurgan ve üretken olduklarından ahırda uzun süre kalırlar ve bu süre içerisinde de bir ad alırlar. Adlandırmada bir başka gerekçe de bir ailenin birden fazla ineğe sahip olmasıdır. Yöre halkı, ineklerle ilgili meseleler görüşülürken karışıklığa yol açmamak için ineklerine ad vermektedir. Derleme sırasında, ineklere ad verme geleneğine muhacir köylerinde daha az rastlanmıştır.

---

Mangır, Mediha. (2015), “Ad Bilimi Açısından Samsun ve Yöresindeki İnek Adları,” Geçmişten Günümüze Samsun / Canik ve Değerleri, Ed. Osman Köse, Canik Belediyesi Kültür Yayınları, Cilt: 1, (s. 513-518), Samsun