Aytek
Ersan - Çarşamba İlçesine Bağlı Bazı Köylere Ait İsimlerin Ortaya
Çıkmasında İnsan Ögesi
Yeryüzünde herhangi bir nesneyi isimlendirme;
anlam, köken ve benzeri özelliklerinden dolayı dilbilim dalının inceleme
konusudur. Ele alınan konu yer adları bilimi (toponomi) içerisinde ise; konu
sosyolojik, etnolojik, coğrafik, kültürel ve tarihi açıdan
değerlendirilmelidir. Nitekim yer adları bir toplumun sosyal ve kültürel yapısı
ile bulundukları mekânın tarihi geçmişi ve coğrafya özellikleri hakkında önemli
ipuçları taşırlar, insanlığın ve uygarlığın izlerini yansıtırlar, toplumların
coğrafi mekânla bütünleşmesinin göstergesidirler (Tunçel, 2000: 23-34).
Tunçel (2000: 23-34), Türkiye'de ismi değiştirilen
köylerin sayısını il bazında incelemiş ve ismi değiştirilen köylerin dağılışını
gösteren bir harita oluşturmuştur (s. 161).
Öz, Canik'e ilk atfın 11. yüzyıldaki olayları
destanı bir üslupla anlatan ve muhtemelen 13. yüzyılda derlenip bir sonraki
asırda yazıya geçirilen Danişmendname'de yer aldığını ve Samsun'un Osmanlılar tarafından
ilk fethine katılan Schiltberger'in yöreyi, Genyck, Zyenick ve Zegnick olarak
andığını belirtmiştir (1999: 27).
Güner ve Ertürk, Samsun isminin insan ve
topluluklara dayanan isimler grubunda dinle ilişkili olduğunu ileri sürmüşlerdir.
Yazarlar, Samsun'un tarihi Amisos' un mirasçısı olduğunu, sonradan Helen
ağzında ‘kutlu ananın kenti’ anlamındaki Samissos ve Samisun isimlerinin
kullanıldığını, son olarak da Samsun kullanımının yayıldığını belirtmişlerdir (2004:
39-62).
16. yüzyılın ikinci yarısına ait defterlerde
bugünkü Çarşamba ve Asarcık'ı içine alan bölge Arım olarak bilinmekteydi.
Yörede, 'tarlama arım uğradı', veya ‘arım
uğrağı' tanımlamaları kumlu, yer yer de verimsiz topraklar için
kullanılmaktadır.
Çarşamba ismi (…) Çehar, Farsça sayı
isimlerinden biri olan dört sayısına karşılık gelmekte, şembe ise yine
Farsçadan alıntı gün anlamındadır.
Çarşamba adının ilçeye mal olmasına neden
olan etken ise, şehir merkezinde 1370'lerde kurulan panayırdır (s. 162).
Çarşamba
İlçesine Bağlı Köy İsimlerinin Nitelikleri
Tabiat ve fizikî şartlardan ileri gelen
isimler: Esentepe, Eğridere, Ovacık, Kızılot, Karaağaç, Güzpınar, Kuşhane…
İnsan ve topluklardan ileri gelen isimler: Bayramlı,
Alibeyli, Çerçiler, Şeyhabil, Vakıfköprü, Konukluk…
Ahubaba Köyü
Ordu'dan Batum'a kadar olan bölgeden gelen
kimselerin oluşturduğu köy halkı, (…) ekonomik şartlar, savaşlar ve çevresel
zorluklar nedeniyle birkaç kez terk etmek durumunda kalmışlardır.
Din âlimi Ahubaba için şehit düştüğü zaman,
'ah u babam', 'ah o babam' haykırışları köyün isimlendirilmesinde etken olarak
ileri sürülmektedir (s. 163-164).
Bayramlı Köyü
Toprak sahibi olduğu bilinen Beşiroğlu
Hüsnü'nün köy meydanında yaptığı imecede başta şerbet ve köy ekmeğinin
sunulduğu, çeşitli yemeklerin yapıldığı toplantılar tertip edilirmiş. Bu durum
‘Hüsnü'nün bayramına gidiyoruz', ‘Beşiroğlu'nun bayramı varmış’ şeklinde
tanımlamalara neden olmuş ve toplantılar gelenekselleşmiştir. Zamanla bu
etkinlikler yalnızca bayramlarda yapılmış olsa da son 30-40 senedir yapılmadığı
bilinmektedir.
Beylerce Köyü
Köyün eski ismi (…) bazı yazılı kaynaklarda
Tekfur Meydanı olarak geçmektedir. Beylerce Köyü, ismi altında etnik yapı
unsurlarını barındırmaktadır. Yöre halkı bölgenin tanımı için günümüzde Teke
Meydanı ismini kullanmaktadır.
Beyyenice Köyü
Selanik mübadillerinin yaşadığı Beyyenice
Köyü'nün, Çarşamba'nın en eski köylerinden biri olduğu halk tarafından üstüne
basılarak belirtilmektedir (s. 166).
Kurtahmetli Köyü
…ince Ahmet ve Kürdün Fatma işbirliği ile o
akşam köy meydanında toplanan Rum ve Ermeni çeteleri etkisiz hale getirilir.
(…) bu mücadeleden ötürü ince Ahmet'e 'kurt' lakabını uygun görmüş…
Hazinedaroğlulları'nın bu köyden olduğu
bilinmektedir…
1642 tarihli avarız defterinde
Kurtahmetli'nin Ayvacık kazasına bağlı Kurdahmet tabi-i Ayvacık olarak
işlendiği tespit edilmiştir (s. 168-169).
Selimiye Köyü
Selimiye'nin, adının bölgeye göçen
Trabzon/Değirmendere ve Rize göçmenlerinden ileri geldiği bilinmektedir (s.
170).
---
Ersan, Aytek. (2011), Çarşamba İlçesine Bağlı Bazı Köylere Ait İsimlerin Ortaya Çıkmasında
İnsan Ögesi, Samsun Sempozyumu 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt:
2, s. 160-174, Samsun 2013
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder