Samsun ili Çayır ve Meralarında Yetişen Bazı Zararlı Bitkiler ve Hayvanlar Üzerindeki Etkileri

M. Özgür Töngel, İlknur Ayan - Samsun ili Çayır ve Meralarında Yetişen Bazı Zararlı Bitkiler ve Hayvanlar Üzerindeki Etkileri

Yıllardan beri devam eden aşırı ve erken otlatma sonucu, çayır – mera alanlarımızın verim potansiyelleri çok düşmüş ve büyük oranda bitki örtülerini kaybetmişlerdir (Hayvancılığın sürekli olarak gerilediğini ve yok olma noktasına geldiğini bildiğimiz halde nasıl oluyor da böyle cümleler kurabiliyoruz).

Ülkemizde hayvan sayısı fazla olmasına karşın, verimleri düşüktür. Bunun en önemli nedenlerinden birisi hayvanların yeterince beslenememesidir.

…zehirli bitkilerin zararlarının en düşük düzeye indirilmesinde atılacak ilk adım bu bitkilerin tanınması yönünde olmalıdır.

Bitkilerin genellikle belli bir organında (kök, kabuk, yaprak, meyve, tohum gibi) daha fazla alkaloit bulunur.

Alkaloitler bitkilerde en fazla yer alan toksik maddelerdir. Sinir sistemi ve karaciğer üzerine etkilidirler. Alkaloit alımıyla birlikte beyin ve omurilik etkilenir, sinir sistemi bozuklukları ve ani ölümler görülebilir.

Samsun İli Çayır-Meralarında Yetişen ve Alkaloit İçeren Bazı Bitkiler

Beyaz at kuyruğu / Equisetum telmatela Ehrh.

Çoban çantası / Capsella bursa-pastoris L.

Deligöz dikeni / Centaurea iberica Trev. Ex sprengel

Engerek otu / Echium vulgare L.

Gelincik / Papaver rhoeas - Papaver argemone L 

İmam kavuğu, kanarya otu / Senecio venalis L.

Kara gelincik / Papaver lacerum popou.

Kırlangıç otu / Chelidonium majus L.

Pıtrak / Xanthium spinosum L.

Porsuk otu / Taxus baccata L.

Şahtere / Fumaria officinalis L.

Şeytan elması / Datura stramonium L.

Tarla at kuyruğu / Equisetum arvense L.

Tek yıllık kanavcı otu / Adonis annua L.

Yaban yasemini / Solanum dulcamara L.

Zehirli baldıran / Conium maculatum L.

Zerdali dikeni / Centaurea solstitialis L.

Glikozitler şeker ile karbonhidrat olmayan bir grubun ester bağları ile bağlanmasından oluşmuştur. Rumende bakteri faaliyetleri ile glikozitlerin parçalanması sonucu oluşan siyanid (siyanür iyonu), kolayca kana geçip hemoglobinle birleşerek oksijen taşımayan siyanohemoglobini oluşturur. Solunum aksaması sonucu hayvan ölür.

Oksalatlar toksik etkilerini kalsiyumu bağlayarak kanın dengesini bozmak suretiyle gösterirler.

(Resinoidler) Orman gülü (Rhododendron sp.) türlerinde bulunmaktadır. Doğu

Karadeniz Bölgesinde balözü toplayan arılar vasıtasıyla bala karışmaktadır.

(Fenolik Bileşikler) Böcek ve hayvan zararlarına karşı bitkiyi korur.

Samsun ve çevresinde yetişen zararlı bitkiler

ARACEAE

Arum cinsi: Arum conophalloides ve Arum maculotum

Eryngium Cinsi: Eryngium creticum Lam. (Göz dikeni) , Eryngium maritimum L. (Çakır dikeni) türleri mevcuttur.

ASCLEPIADACEAE

Cynanchum Cinsi: Cynanchum acutum L. subsp. acutum

ASTERACEAE (COMPOSITAE)

Artemisia Cinsi (Pelin): Yöremizde Artemisia scoparia Waldst. Et ve Artemisia santonicum L. Atlar bu bitkilere karşı çok hassastır.

Centaurea Cinsi (Çoban Kaldıran, Peygamber Çiçeği): Centaurea iberica Trev. ex sprengel (Deligöz dikeni), Centaurea solstitialis L. subsp. solstitialis (L.) Lam. (Zerdali dikeni)

Cichorium Cinsi (Hindiba): Cichorium pumilum Jacq. (Ak kanak) ve Cichorium pumilum Jacq.

Xanthium Cinsi (Sıraca Otu): Xanthium spinosum L. ve Xanthium strumarium L. subsp. cavanillesii

Senecio Cinsi (Kanarya Otu): Kanarya otu insan sağlığı içinde tehlikelidir. Bitkinin içerdiği alkoloid süt ile insanlara geçer.

BORAGINACEA

Echium cinsi (Engerekotu): Echium italicum L., Echium plantagienum L., Echium vulgare L.

CARYOPHYLLACEAE

Agrostemma Cinsi (Karamuk): Agrostemma githago L. Tohumları hem hayvanlar hem de insanlar için zehirlidir.

CHENOPODIACEAE

Chenopodium Cinsi (Sirken): Ak pazı (ak köpek labadası, ak kazayağı)

CONVOLVULACEAE

Convolvulus Cinsi (Sarmaşık): Convolvulus cantabrica L.

CRUCIFERAE (BRASSICACEAE)

Sinapis Cinsi (Hardal): Sinapis arvensis L.

Capsella Cinsi (Çoban Çantası): Capsella bursa-pastoris L.

CUSCUTACEAE

Cuscuta Cinsi (Küsküt): Cuscuta planiflora Ten.

CYPERACEAE

Galium Cinsi (Yoğurt Otu): Galium aparine L. ve Galium verum subsp. verum L.

EQUISETACEAE

Equisetum Cinsi (At Kuyruğu): Equisetum telmatela Ehrh. ve Equisetum arvense L.

ERICACEAE

Rhododendron Cinsi (Orman Gülü): Rhododendron luteum sweet L.

EUPHORBIACEAE

Euphorbia Cinsi (Sütleğen): Yeşil ve kuru bitkiler zehirlidir. Süte pembe renk verir.

Mercurialis Cinsi (Yer Fesleğeni, Köpek Lahanası): Mercurialis annua L.

GUTTIFEREAE (HYPERICACEAE)

Hypericum Cinsi (Kantaron - Kuzu kıran): Hypericum perfoliatum L. ve Hypericum perforatum L.

HYPOLEPIDACEAE

Pteridium Cinsi (Eğrelti): Pteridium aquilinum

LILIACEAE

Colchium Cinsi (Çiğdem): Colchicum autumnale L. (Acı çiğdem veya sonbahar çiğdemi)

Ornithogalum Cinsi (Ak Yıldız, Karga Soğanı): Ornithogalum sigmoideum Freyn et Sint.

LYTHRACEAE

Lythrum Cinsi (Hevhulma, Aklar Ot): Lythrum salicaria L. (Kırmızı hevhulma)

PAPAVERACEAE

Chelidonium Cinsi (Kırlangıç Otu): Chelidonium majus L. ol

Papaver Cinsi (Gelincik): Papaver rhoeas L., Papaver lacerum Popou, Papaver commutatum Fisch. et Mey., Papaver argemone L.

Fumaria Cinsi (Şahtere): Fumaria officinalis L.

POLYGONACEAE

Rumex Cinsi (Kuzu Kulağı, Labada): Rumex crispus L., Rumex obtusifolius L. ve

Rumex conglomeratus Murray

Polygonum Cinsi (Çoban değneği): Polygonum arenastrum Bor., Polygonum maritimum L., Polygonum pulchellum Lois., Poligonum bellardi L., Poligonum convolvulus L., Poligonum dumetorum L.

PORTULACACEAE

Portulaca Cinsi (Semiz Otu): Portulaca olerecea L.

PRIMULACEAE

Anagalis Cinsi (Tarla Fare Kulağı-Adi Fare Kulağı):

RANUNCULACEAE

Helleborus Cinsi (Çöpleme)

Ranunculus Cinsi (Düğün Çiçeği): R. acris L., R. bulbosus L., R. flammula L., R. lingua L., R. repens L. ve R. sceleratus L.

Adonis Cinsi (Kanavcı Otu - Kandamlası): Adonis aestivalis L.

SCROPHULARIACEAE

Digitalis Cinsi (Yüksük Otu): Digitalis ferruginea L. subsp. schischkinii (Ivan) Werner

SOLANACEAE

Solanum Cinsi (Patlıcangiller): Solanum nigrum L. subsp. Nigrum (Siyah köpek memesi, siyah köpek üzümü) Solanum dulcamara L. (Yaban yasemini) Solanin deri tahrişi, kusma, gastroenterit, böbreklerde tahriş, sinir sistemi bozukluklarına neden olur.

UMBELLIFEREAE

Conium maculatum L.

URTICACEAE

Urtica Cinsi (Isırgan): Urtica pilulifera L. (küçük ısırgan otu)

ZYGOPHLLACEAE

Tribulus Cinsi (Demir Dikeni): Tribulus terrestris L.

---

Töngel, M. Özgür. ve Ayan, İlknur. (2005), “Samsun ili Çayır ve Meralarında Yetişen Bazı Zararlı Bitkiler ve Hayvanlar Üzerindeki Etkileri,” OMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi, Cilt: 20, Sayı: 1, (s, 84-93)