XIX. Yüzyılda Samsun'un Kentsel Gelişimine Dair Bir Kaç Mimari Örnek

A. Şevki Duymaz - XIX. Yüzyılda Samsun'un Kentsel Gelişimine Dair Bir Kaç Mimari Örnek

İlkçağlardan günümüze önemli bir kıyı şehri olma özelliğini taşıyan Samsun kenti, Aminsos, Amisos, Enete, Sampson, Simisso, Pompeiopolis gibi birçok adla anılmaktadır.

Samsun, Osmanlı idaresinde önce Amasya, daha sonra da Sivas vilayetine bağlanmıştır.

Tanzimat’a kadar Sivas eyaletine bağlı sancak olarak idare olunan Samsun, bundan sonra Trabzon vilâyetine bağlandı. Birinci Meşrutiyet’ten önce bir ara müstakil liva haline dönüştürülen Canik sancağının merkezi konumundaki Samsun sonra yine Trabzon’a bağlandı (s. 449).

II. Meşrutiyet döneminde de tekrar Trabzon’dan ayrılarak müstakil hale getirilen Samsun, Cumhuriyet dönemiyle birlikte il haline dönüştürülmüştür.

İngiliz seyyah J. Mc Donald Kinneir, 1813–1814 yıllarındaki Anadolu seyahati sırasında Samsun(dan söz etmiş).

J. Brant, 1836 yılında Samsun merkez nüfusunun 10.000 olarak tahmin (etmiş).

1850’de Samsun’a gelen A. D. Mordtmannn, şehrin havasının fena olduğunu, Türklerin merkezde, Rum ve Ermenilerin ise yarım saatlik mesafedeki yüksekçe bir yer olan Kadıköy civarında oturduklarını (anlatmış).

1864 yılında şehre, Çerkez muhacirler getirtilerek iskân edildiler. Bunu, 1878 yılında Varna’dan gelen Çerkes-Tatar muhacirlerin yerleşmesi izler (s. 451).

Sonuç

Bir kentin gelişmesinde, ihtiyaca bağlı olarak; sosyal ve kültürel faktörler, yönetime bağlı faktörler, ekonomik faktörler ve coğrafi faktörler önemli rol oynar.

XIX. yüzyılda kentin gelişmesindeki önemli faktörlere bağlı olarak görebileceğimiz etkenler, liman ticareti, tütün ekimi ve coğrafi konumdur.

---

Duymaz, A. Şevki. (2006), “XIX. Yüzyılda Samsun'un Kentsel Gelişimine Dair Bir Kaç Mimari Örnek,” Geçmişten Geleceğe Samsun, Ed. Cevdet Yılmaz, Cilt: 1, (s. 449-462), Samsun