Samsun İli Vezirköprü İlçesi Geleneksel Gelin Giysilerinin Giyinme Kültürü Açısından İncelenmesi

Songül Kuru & Mine Yayla - Samsun İli Vezirköprü İlçesi Geleneksel Gelin Giysilerinin Giyinme Kültürü Açısından İncelenmesi

Kültürün bir parçası olan geleneksel giysiler, her yörenin örfüne, âdetine, geleneklerine, inançlarına ve yaşam şartlarına göre değişmektedir.

Giyinme, doğal çevrenin etkisi ile ortaya çıkmış ve giysiler de yöreden yöreye farklılıklar göstermiştir.

Vezirköprü İlçesi, daha önce Amasya iline bağlı iken 1925 yılında Samsun'a bağlanmıştır,

1. Geleneksel iç Giyim

• Satraç Gömlek

• Satraç Pijama

2. Gündelik Giyilen Geleneksel Giysiler

• Pamuklu Zıbın

3. Özel Gün Giysileri

a) Düğün Törenlerinde Giyilen Geleneksel Giysiler

• İpek Fistan (Gelin Elbisesi)

• Yelek

b) Düğün Sonrası Ziyaretlerde Giyilen Giysiler

• Kürdek

4. Aksesuarlar

• Peştamal (s. 116)

…düğün törenlerin vazgeçilmez unsuru Samsun'da "gelin geverilmesi" (gelin alma) törenlerinin de çok enteresan adetler ve geleneklerle dolu olduğu görülür.

"Gelin alayı" silah atarak ve güle oynaya gelin evine varır…

Kızın yakınları bahşiş almayınca kapıyı açmazdı.

Daha sonra gelin, oğlanın babası veya bir yakını tarafından odadan çıkarılarak evin önüne getirilirdi. Burada gelin ata bindirilmeden evvel babası veya erkek kardeşi tarafından beline kuşak bağlanırdı. Bu kuşak Samsun ve çevresinde genellikle kırmızı bir kordela olurdu. (s. 117)

Düğünden sonra (…) törede el öpme diye geçen ziyaretler (başlar). Genç evliler, bütün yakınlarını ziyaret edip bir tür teşekkür borcunu yerine getirirler.

Çeşitli etkenlerden dolayı yıpranan ya da kaybolan geleneksel giysiler ile giyinme kültürünü yaşatmak ve gelecek kuşaklara aktarmak bir ülkenin kültür değerlerini korumak için son derece önemlidir.

Düğün törenleri gelinin ve damadın giysisiyle, düğün töreninde olup bitenlerin anılacağı ve çocuklarına anlatılacağı en güzel anıdır. Düğün törenlerinin başkahramanları olan gelin ve damadın bu törende giydikleri giysiler çok özel görülür (s. 118).

Samsun İli Vezirköprü İlçesi'nde de geçmişten günümüze kadar ulaşan, kendine has özelliği olan bu tür giysilere bakıldığında gelinlerin geleneksel iç giyimleri; satraç pijama ve gömlek, gündelik giyimleri; pamuklu zıbın, düğün törenlerinde giyilen giysiler; ipek fistan ve yelek, düğün sonrası ziyaretlerde giyilen giysiler ise kürdek olarak karşımıza çıkmaktadır.

Satraç Gömlek (Gelinlerin Giydiği Geleneksel İç Giyim)

Koçu, iç gömleği: "Gömlek denilegelir. Doğrusu "Gönlek"tir. Gön deri, ten temektir. Gönlek çıplak tene giyilen şey demektir." Vezirköprü İlçesi'nde gelinlerin giydiği iç gömlek "satraç gömlek" adını almaktadır. Satraç gömlek, çıplak tene giyilen, evlerde ve el tezgâhlarında dokunan, çamaşır bezi adı verilen bir tür pamuklu kumaştan yapılan iç giysisidir.

Vezirköprü ilçesinde giyilen satraç gömleğin bedeninde çizgili (krem- kırmızı), kollarında ekoseli (krem-kırmızı) pamuklu dokuma kumaş kullanılmıştır.

Satraç gömlekte süsleme tekniği uygulanmamıştır (s. 119).

Satraç Pijama (Gelinlerin Giydiği Geleneksel İç Giyim)

Satraç pijama, bedenin belden aşağısını kaplayan ve el tezgâhlarında pamuktan dokunan kumaştan yapılan iç giysidir.

Satraç pijamada süsleme tekniği uygulanmamıştır (s. 120).

Pamuklu Zıbın (Gelinlerin Gündelik Olarak Giydiği Geleneksel Giysi)

Pamuklu zıbının kolları manşetli, önü kapaklı ve düğme ile kapatılmaktadır ve boyu bel hizasındadır. Pamuklu zıbının içi astarlıdır ve bütün bedenine pamuk konularak kapitone çalışması yapılmaktadır. Çizgili, desenli ya da düz kumaşlardan dikilerek üzeri makine dikişi ile süslenmektedir.

Pamuklu zıbının etek ucu, düz; boyu ise bel ile kalça hizasında düşünülmüştür.

İpek Fistan (Gelinlerin Özel Günlerde [Düğün Törenlerinde] Giydiği Geleneksel Giysi)

Vezirköprü İlçesi'nde gelinlerin giydiği gelin elbisesi ipek kumaştan yapılmakta ve "ipek fistan" adını almaktadır.

İpek fistan, belden kesik ve bele hafif oturacak şekilde hafif genişlikte tasarlanmış ve gelin elbisesinin yanları dikişli olarak kesilmiştir (s. 121).

Yelek (Gelinlerin Özel Günlerde [Düğün Törenlerinde] Giydiği Geleneksel Giysi)

Vezirköprü ilçesinde gelinlerin giydiği yelek, gelin giysisinin üzerine, düğün törenlerinde giymiş olduğu üst giysilerden birisidir.

Vezirköprü İlçesi'nde giyilen yelekte ipekli kadife (pembe renk) kumaş kullanılmış ve yeleğin astarında pamuklu amerikan bezi (krem rengi) kullanılmıştır (s. 122).

Astarlı olarak tasarlanan yeleğin etek ucu, beden genişliğinde; boyu ise bel hizasında düşünülmüştür.

Kürdek (Gelinlerin Özel Günlerde [Düğün Sonrası Ziyaretlerde] Giydiği Geleneksel Giysi)

Vezirköprü ilçesinde gelinlerin giydiği kürdek, yeleğin üzerine giyilen üst giysisidir. Bu giysi, gelinlerin düğün törenlerinden sonraki ziyaretlere giderken giydiği giysilerden birisidir.

…kürdekte ipekli kadife (mor renk) kumaş; kürdeğin astarında ise pamuklu Amerikan bezi (koyu lila rengi) kullanılmıştır (s. 123).

Peştamal (Aksesuar)

Vezirköprü ilçesinde gelinler başlarına, düğün törenlerinde yüksekliği yaklaşık 10-15 cm. olan tepeye doğru daralan fes giymekte, alın kısmını ise, kenarı pul oyalı ipek örtü ile süslemektedir. Fes üzerine yöresel dokuma olan peştamallar örtülmektedir. …peştamallar, zengin renk armonisi de taşımakta ve kendine has desenleri bulunmaktadır. Batik tarzı boyamadan kaynaklanan desenler hiçbir kumaş ve dokuma-örme ürününde yoktur (s. 124).

---

Kuru, Songül ve Yayla, Mine. (2011), Samsun İli Vezirköprü İlçesi Geleneksel Gelin Giysilerinin Giyinme Kültürü Açısından İncelenmesi, Samsun Sempozyumun 13-16 Ekim Samsun, Bildiriler Kitabı, Cilt: 2, s. 115-126, Samsun 2013