Amerikalı Misyonerlerin Samsun ve Çevresindeki Faaliyetleri

Erdal Açıkses - Amerikalı Misyonerlerin Samsun ve Çevresindeki Faaliyetleri

Anadolu'da birçok misyoner kuruluşu olmakla beraber en etkili rolü oynayan, “Amerikan Board” olarak isimlendirdiğimiz "1810 yılında Amerika'nın Boston kentinde kurulmuş olan "American Board of Commissioners for Foreign Mission" adlı kurumdur. Bu kuruluş 1819 yılında Türkiye'yi de programına alarak misyonerlerini buraya göndermeye başlamıştır (s. 176).

Tepki çekmemek için sadece okur-yazar yetiştiren okullar açarak işe başlayan misyonerler önce yerli halktan destek görmüş…

1852 yılından beri Merzifon'a gelmeye başlayan misyonerler 1854 yılında bir okul açtılar.

Bütün Amerikan Koleji'nde olduğu gibi başkan Amerikalı olmak üzere 5'i Pontus Protestan Derneği 5'i de Amerikan Board misyonerlerinden olmak üzere bir de mütevelli heyeti seçildi.

1898-1899 öğretim yılında 151 Ermeni ve 55 Rum'dan oluşan öğrenci kadrosu 55 farklı köyden 11 farklı şehirden gelmekteydi 45. Merzifon misyonu merkez olmak üzere kendine bağlı uç istasyonların da başlıcaları Amasya, Tokat, Çarşamba, Çorum, Samsun ve Ünye'dir (s. 184-185).

Merzifon'daki Ermeni olayları, 1892 yılında mühür yerine mermi basılmış komite bildirilerinin cami avlularına atılmasıyla başlamıştır 51. Olayların odak noktasının Merzifon Amerikan Koleji olduğu belirlenmiştir. Olayların çıkışında etkin rol oynayan Küçük Ermenistan İhtilal Komitesi'nin merkezi Merzifon'daydı ve bu komitenin yöneticileri de Merzifon Amerikan Koleji'nde görevli Karabet Tomaiyan ve Ohannes Kayayan idi (s. 186).

Olaylar sırasında zarar gören okulların tamiri için Amerika Devleti de tehditkâr bir tavırla bunlara tazminat ödenmesini istemiş (…) yüz bin dolarlık tazminat 1901 yılında ödenir.

Olaylar Ermeni ve Rumları Merzifon'daki okula daha yakınlaştırmış ve öğrenci sayısı artış göstermiştir.

16 Şubat 1921 tarihinde okul arazisinde ve okulda oldukça önemli belgeler ele geçer. Pontus Rum Teşkilatı'nın teşkilatlandığı ve eylemlerinin burada planlandığını tespit edilir.

29 misyoner Samsun yoluyla sınır dışı edilmiştir.

Amerikalı Misyonerler

8 Ocak 1924 tarihinde American Girls’ School of Life (Amerikan Kız Hayat Okulu) adı altında yeniden açıldı.

1938 yılında kapandı (s. 193).

---

Doğanay, Rahmi. (2006), “İstiklal Harbinde Samsun’daki Amerikan Filosu,” Geçmişten Geleceğe Samsun, Ed. Cevdet Yılmaz, Cilt: 1, (s. 175-197), Samsun